Cameroceras
&
Megalograptus
.
Ордовик мезгили
?
палеозой заманынын
экинчи мезгили. Уэльстин аймагында жашаган байыркы кельт уруулары ордовиктердин атынан аталган. Аны англиялык геолог Ч. Ландорс б?лг?н (1879). Мезгил 500 млн жыл мурда башталып, узактыгы 60 млн жылга созулган. ?з алдынча система катары 1960-ж. кабыл алынган. Ордовик мезгилинде пайда болгон тоо тектер 3 б?л?мг?, 6 яруска ажыратылат. Ордовик мезгилинде материктер б?кт?л??л?рг? дуушар болуп, геосинклиналдар жана т?зд?кт?рд?г? чу?курлар тайыз де?издерге айланган. Тоо тектерди палеомагниттик изилд??н?н негизинде палеозойдун к?пч?л?к мезгилинде Т?нд?к Америка экватор зонасында жайгашканы аныкталган. Казылып алынган организмдер жана ке?ири тараган акиташ тектери Ордовик мезгилинде жылуу жана тайыз де?издердин ?к?м с?рг?н?н айгинелейт. Австралия т?шт?к уюлдун жанында, ал эми Т?нд?к-Батыш Африка уюлдун айланасында орун алган. Аны Африкадагы ордовиктин тектеринде кездешкен байыркы муз каптоонун издери тастыктайт. Ортонку Ордовик мезгилинде де?издер э? к?п аянтты каптап, андан удаа алар кайра тартыла баштаган. Аларда аки таштардын жана чополуу сланецтердин калы? катмарлары (500 мге чейин) орун алган. Платформалар менен геосинклиналдардын ортосундагы зоналарга ч?км?л?рд?н калы?дыгы 3500 мге жетип, аки таш теги менен катар терриген ч?км?л?р? дагы пайда болгон. Геосинклиналдардагы ч?км?л?рд?н калы?дыгы 10 ми? мге жеткен. Бул зоналарда жанар тоолор атылып, терриген ч?км?л?р? менен катар лава жана туфтардын калы? катмарлары, ошондой эле кремнийл?? тоо тектер топтолгон. Ордовиктин аягында Т?нд?к Американын аймагынын 70%и, ошондой эле Австралиянын жана Т?шт?к Американын борбордук б?л?г? де?издер менен чулганып, тектоникалык кыймылдардын негизинде материктердин к?т?р?л?ш? жана де?из регрессиялары болуп турган. Жер-жерлер менен кембрий жана ордовиктин т?пк? тоо тектери жыйылып, тоолордун ?с?ш?н? алып келген. Бул байыркы орогенездин мезгили каледон б?кт?л?ш? деген ат менен белгил??. Ордовик мезгилинде органикалык д?йн? кембрий мезгилине караганда бир кыйла бай жана ар т?рд?? боло баштаган.
Кембрий мезгилинин
омурткасыз жаныбарлары Ордовик мезгилинде да ??рч?г?н. Негизинен бактериялар басымдуу болуп, т?рд?? балырлар ке?ири тараган. Споралуу ?с?мд?кт?рд?н т?рл?р?, трактолиттер ?т? к?б?йг?н. Де?издерде омурткасыздардын бардык тиби жашаган. Мындан тышкары шурулар (кораллдар), пелециподдор (эки жаактуу моллюскалар), балык курттары (мшанкалар) жана алгачкы омурткалуулар (балык сымал) пайда болгон. Кен байлыктардан Ордовик мезгилине нефть (
АКШ
), к?й??ч? сланец (
Эстония
),
фосфорит
(
Сибирь платформасы
,
Казакстан
), т?рд?? курулуш таштары м?н?зд??. Ордовик мезгилинин интрузияларында, геосинклиналдын жанартоо ? кремний ч?км?л?р?нд? темир менен марганецтин, т?ст?? жана сейрек кездеш??ч? металлдардын кендери бар. Кыргызстандын аймагында Ордовик мезгили Т?нд?к Те?ир-Тоо жанар тоо ? ч?км? тек жана акиташ теги т?р?нд? кезигет. Орто?ку Те?ир-Тоо системасынын астынкы б?л?г? акиташ, кремнийл?? жана терриген тоо тектеринен, ортонку жана ?ст?нк? б?л?г? негизинен кремнийл?? жана терриген тоо тектеринен турат.
