Китептер
Китеп
(ар. ???? ? жазма) ? 1) к?л?мд?? басылма; 2) маалыматты сактоонун, аны муундан-муунга ?нд?р?мд?? ?тк?р?п бер??н?н бир формасы. Илим-билим, маданият, адабий-к?рк?м чыгармаларды жайылтуунун, сактоонун маанил?? каражаты. Ал коомдук мааниге ээ. Алгачкы китепти байыркы вавилондуктар, ассириялыктар ылайдан жасашкан. Алар жумшак ылай тактачага учтуу таякча менен ?зг?ч? белгилерди чийип жазышкан. Андан кийин тактачаны кургатып, отко бышырышкан. Мындай ылай тактачалардан китептер т?з?лг?н. Ал эми Кытайда алгачкы китептер бекем жипке кабатталып ?тк?р?лг?н жука бамбук тактачалар т?р?нд? болгон. Кийинчерээк кытайлар кыл калемди тушка малып, жибекке жазышкан. Байыркы Египетте таш такталарга чегип, китеп жазышкан. Кийин алар папирусту ойлоп табышкан. Камыштын с??г?г?н жалпайтып таптап, бири-бирине улаштырып, узундугу ондогон метрге жеткен тасма жасашкан. Жазуу жазылган мындай тасманы т?т?к кылып ороп сакташкан. Египет папирусу ошол кездеги э? мыкты жазуу каражаты катары Байыркы Греция менен Римде да дээрлик 2 ми? жыл пайдаланылган. Кийин Кичи Азиядагы Пергам падышалыгы учурунда (биздин заманга чейинки 2-кылым) жа?ы жазуу материалы катары ? айбанаттардын терисинен пергамент жасалган. Папирус менен пергамент ?т? кымбат болгондуктан, Байыркы Грекия менен Римде аларды ?н?мд?? ?ч?н адегенде мом чапталган тактачага учтуу таякча менен жазышып, андан кийин гана папируска же пергаментке к?ч?р?шк?н. Ал эми орто кылымдарда Комитети пергамент баракчаларынан жасалган дептерге кол менен жазышкан. Барактары б?кт?л?п же бырышып калбас ?ч?н дептерлерди эки жагына жыгач такта коюп бириктирип к?кт?шк?н. Жыгач тактаны булгаары же кездеме менен капташкан. Азыркы биз билген Комитетин алгачкы формалары мына ушинтип пайда болгон. Бирок анын белгил?? 2 негизги тарыхый т?р? бар: биринчиси ? т?рм?к (биздин заманга чейинки 4?3-ми? жылдыктар), кийин ал 2?4-кылымдан кодекс менен алмашылган. Китеп даярдоо биздин заманга чейинки 7-кылымда Египеттен Грекияга, андан Римге ?тк?н. 105-жылы кытай чебери Цой Лунь кагазды ойлоп тапкан. Алгачкы китеп 11-кылымда Кытайда пайда болгон. 13-кылымдан Европада негизги жазуу материалы катары кагаз колдонулуп, 15-кылымдан китеп басылып чыга баштаган. Орустун байыркы кол жазма китеби 11-кылымдарга таандык (≪Остромиров инжили≫, 1073, 1092 ж. б.). Кол жазма доорунда китеп каллиграфиялык ?зг?ч? сулуулугу менен бааланып, китеп басып чыгарууну к?б?йт??г? к???л бурулган. 15-кылымдын 40-жылдары Европада немис ойлоп табуучусу И. Гутенберг (Германия) э? ж?н?к?й станок менен китеп чыгаргандан кийин китеп тарыхында жа?ы доор башталган. Ал 42 саптуу Библияны полиграфиялык жол менен басса, оюм-чийимди китепке П. Шеффер (1457) биринчи т?ш?рг?н. 1461-жылы А. Пфистер (Бамбергле) Комитети тактайга оюлган с?р?т менен к?рк?мд?п, 15-кылымдын 70?80-жылдары Э. Ратдольт (Венеция) китеп басуу ишинде т?рд?? боёк колдонгон. 15?16-кылымда басмаканачылар ?н?мд??, кооз, окууга эпт?? ариптерди издей баштаган. Россияда китеп басууга И. Фёдоров жана П. Мстиславец биринчи жол ачып, 1564-жылы ≪Апостол≫ деген Комитети басып чыгарышкан. Орус китепти басып чыгарууда агартуучу Н. И. Новиковдун (1744?1818) салымы чо?. 18-кылымдын акырында кагаз машинасы, 19-кылымдын башында басма машина, 2-жарымынан терип басуу машинасы колдонулган. Бийиктиги бир жарым метрге жеткен, бир адам к?т?р? алгыс ?т? чо? жана э? кичинекей ≪эргежээл≫ жана почта маркасындай болгон китептер да бар. 20-кылымдын башынан фототехниканын колдонулушу менен китеп басып чыгарууну механикалаштыруу кыйла ?рк?нд?г?н. Техникалык прогресс Комитетин формасын жана таратуу жолдорун ?зг?ртт?: Интернетке жайгаштырылган жана компьютердин эсинде сакталуучу цифралык китеп фонддору пайда болду. Электрондук форматта жазылган китеп электрондук китеп (же е-китеп), ал эми аудиоформаттагысы аудиокитеп деп аталат. Учурда Кыргызстанда жылына ми?ге жакын аталыштагы китеп басып чыгаруучу басмаканалар иштейт. Китеп басуу мезгил талабына ылайык, жа?ы технологияны колдонуу менен, башкача айтканда.
компьютер
аркылуу сапаттуу жана тез арада чыгарууга ы?гайлаштырылган.
