Калий.
Калий
(лат. Kalium), 19 K[Ar]4s 139,102 ?
Д. И. Менделеев
мезгилдик системасы IА группа элементи. Щелочтуу
металлдар
тобуна кирет; к.н. 19; ат. м. 39,102. Жаратылышта К. 3 изотоптон турат: 39К (93,08%), 40К (0,0119%) жана 41К (6,76%). К. изотопторунун бири 40К нур б?л?п чыгарганда атомунун 88% 40Са, 12 % 40Ar пайда болот. Жасалма изотопторунун э? маанил??с? 42К (Т1/2 =12,52 жыл); ал индикатор катары химияда, биол. жана мед-да ке?ири колдонулат. К. 1807-ж. Г.Деви КОН электролизд?? менен алган:
4KOH = 4K+ +4OH-
4K+ + 4e- ® 4K катоддо:
4OH-- 4e- ® O2 + 2H2O аноддо:
К. ? к?м?ш т?ст??, жумшак ак металл; эр?? темп-расы 63оС, к. темп-расы 776оС; электр тогун жакшы ?тк?р?т. К. жаратылышта жер кыртышынын (м. б-ча) 2,6 % т?з?т. Негизги минералдары ? сильвинит ? nNaCl×nKCl; карналлит ? KCl×MgCl2×6H2O; каинит ? KCl×MgSO4×3H2O. К. ?т? активд?? элемент. Абада тез окистенет, ошондуктан керосин же бензинде сакталат. К. дайыма I валентт??. Кычкылтек менен оксид жана пероксид - K2O, K2O2 пайда кылат. Суу менен КОН, суутекти ?з?н? си?ирип КН берет. Галогендер жана к-талар менен активд?? аракеттенип туздарды: (KF, KCl, KBr, KI, K2CO3, K2SO4) ж.б. пайда кылат. К. к?к?рт, к?м?ртек менен ысытканда сульфидди ? K2S, карбидди ? KC8, KC16, K2C2 жана КНС2 берет. К. жардамы менен оксидди (B2О3, Al2O3 жана SiO2) калыбына келтир??г? болот. К. спирттер менен орг. бирикмелери болгон алкоголяттар, ацетилен, этилен менен карбиддер пайда кылат. К. алуу орун алмашуу реакциясына негизделген:
KCl + Na ® K + NaCl;
6KCl + 2 Al + 4CaO ® 6K + 3CaCl2 + +CaO + Al2O3;
К2СО3 + 2С ® 2К + 3СО
Бул реакциялар вакуумда жана жогорку темп-рада ж?рг?з?л?т. Негизги бирикмелеринен KCl, K2SO4 ? жер семирткич, K2S, KMnO4 ? мед-да жана ветеринарияда, KBr с?р?т ишинде, KF ? металлургияда, K2CO3 самын жана айнек жасоодо, К2Р2О7 жана К5Р3О10 кир кетир??ч? каражаттарды алууда, KClO3 ширенке жасоодо, K2SiF6 ? лантаноиддерди алууда, K4 [Fe(CN) 6]×3H2O ? кездеме боёдоо жана с?р?т ишинде KCN алтын, к?м?ш алууда, K2Cr2O7 ? тери хромдоодо колдонулат.