Кабанис, Пьер Жан Жорж (1757?1808) ? француз философ- материалисти жана врач. Жирондисттерге жакын болгон жана алар менен бирдикте 18-брюмердеги контрреволюциячыл т??к?р?шк? катышкан. Декарттын физикасын колдонгон жана ≪картезиандык материализмди≫ иштеп чыккан француздук материалист философторунун мектебинин ?к?л? болгон.

Материя [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

Материя менен адам психикасынын айкалышы тууралуу маселени материалисттик маанайда чеч?? менен Кабинис аталган проблеманы чеч??д?г? бир катар механикалык ж?н?к?йл?шт?р??л?рг? жол берген жана ой ж?г?рт?? материянын физиологиялык продуктысы болуп эсептелет деген пикирде болгон. Ошондой эле ал секрециялар ашказан безинин, боордун же кулак т?б?нд?г? бездердин продуктысы болгон сыяктуу ой ж?г?рт?? да мээнин ошол сыяктуу продуктысы болуп эсептелет деген. Мындай аналогия Кабанис вульгардуу материализмдин алгачкы ?к?лд?р?н?н бири катары эсепт??г? негиз болот. 18-кылымдын аягындагы илим дагы да болсо физикалык менен психикалык биримдиги тууралуу маселени диалектикалык м?н?зд? чеч??г? м?мк?нд?г? жок болгондуктан, Кабанисти вульгардуу материализмге киргиз??г? каршы экендиктерин билдиришет. “Rapports du physique et du moral de l”homme” (1802) деп аталган чыгармасында Кабанис кыймылды материянын ажырагыс касиети катары караган (кара: ≪Отношение между физическою и нравственною природою человека≫, т. 1, СПБ, 1865, с. 219) Ал асман телолору менен жаныбарлар д?йн?с?н?н эволюциясы тууралуу идея менен жакшы тааныш болгон; ошондой эле Кабанис адам баласы ?з башынан ?тк?рг?н ≪ сансыз т?р ?зг?рт??л?р≫ жана ≪?т? маанил?? ?зг?р??л?р≫ тууралуу пикирдин автору болгон (≪Отношение между физическою и нравственною приодою человека≫, СПБ, 1866, с. 245). Кабанестин материализми жана атеизми андан мурда жашаган 18-кылымдагы француз материалисттеринин улуу муунундун ?к?лд?р?н? караганда удаалаш жана курч м?н?зд? болгон эмес. Кабанестин материализмден четтеген айрым учурлары (кандайдыр бир ички сезимталдыктын болушу жана агностикалык идеялар) кийин буржуазиялык тарых илими тарабынан Канестин материализмин жана атеизм философиясын жа?ылыш четке кагууга т?ртк? Берген ( кара: мисалы, “La Grande Encyclopedie”, t. 8 P., 573?75) Дестоют де Траси менен бирдикте Кабенестин ишмерд??л?г? медицина менен физиологиянын ?н?г?ш?н? зор таасир берген. Анын окуусунун таасири астында 18-кылымдагы америкалык врач материалисттер (Купер, Реш, Бьюкекнен) ?з к?з караштарын ?н?кт?-р?шк?н.

Колдонулган адабияттар [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

• Философия: энциклопедиялык окуу куралы /Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору.-Б.: 2004, ISBN 9967-14-020-8