За? ? дефекацияда чыгарылуучу, жоон ичегинин т?м?нк? б?л?г?н?н ичиндеги зат.

Нормада 1/3 б?л?г?н тамактын си?беген калдыгы, 1/3 б?л?г?н ичеги ма?ызы, 1/3 б?л?г?н ичегидеги микроорганизмдер (анын 95%и ?лг?н) т?з?т. 3-дын составын изилд?? тамак си?ир?? органдарынын ооруларын диагноздоодо чо? мааниге ээ. Анализге жибер?? ?ч?н таза, кургак идишке чогултулуп, микроскоптун жардамы менен составы аныкталат.

За? дын ?лч?м? тамактын м?н?з?н? жана ?лч?м?н? жараша болот. Ал тамак начар си?ирилгенде, перистальтика к?ч?г?нд?, уйку безинин , ичеги ооруларында к?б?й?т жана о?ой си?ирил??ч? тамакты жегенде, ич катканда, ачка болгондо азаят. Ич катканда за? катууланып коргол болуп чыгат. Коюу-суюктугу андагы суу, май, клетчатканын ?лч?м?н? жараша болот. Ич ?тк?нд? 90?92% суу, си?беген тамак аралашмалар чыгат. За?дын т?с? ичкен тамакка жараша, ошондой эле т?рд?? ооруларда ?зг?р?л?т: с?т азыктары менен азыктанганда ачык к?р??, этт?? тамак-аштан кочкул к?р??, жашылчалардан жашыл сымак т?ст? болот. Ичеги-карындан кан кеткенде кара жана кара майга окшош, ?т жолдоруна таш турганда боз, топурактай же кумдай, май кошо чыкканда боз, туруп калса к???ртт?н?п калат.

За?дын жыты белоктуу тамак-аш жегенде ко?урсуган сасык, ачуу процесстер ?ст?мд?к кылганда кычкыл болот. За?да май к?п болсо, ал жылтырап к?р?н?т. За?дын патологиялык кошулмаларына былжыр, кан, ири?, таш, мителер кирет. Былжыр за?ды жука чел менен каптайт. Жоон ичеги сезгенсе же ич катканда былжыр к?б?й?т. Жоон ичегинин ылдый жагынан кан кеткенде о?ой билинет, жогору жагы канаса химиялык жол менен гана аныкталат. За? ири? аралаш чыкканда жоон ичегиде жара бар экендигин айгинелейт. За?да т?рд?? таштар (мисалы, ?т таштары) да кезигет. Мителерден жумуру жана тасма курттардын б?л?кт?р? болушу м?мк?н. Микроскоп менен изилд??д? булчу?, тутумдаштыргыч ткандын талчалары, клетчатка , крахмал , былжыр, ичегинин эпителий клеткалары, эритроциттер , зыяндуу шишиктердин клеткалары, туздардын кристаллдары, микроорганизмдерден ? амёба, лямблия, мителердин жумурткалары табылат. Ошондой эле за? микробиологиялык жана химиялык жол менен да текшерилет.

Балдардын за?ы анын жашына, тамактануусуна, ичеги-карындын абалына жараша болот. Эмчек эмген бала ачка болгондо анын за?ы к???рт же жашыл болот. Ич ?тк?кт? суюк, ко?урсуган, т?с? саргыч-жашыл; диспенсияда 600 млге жакын за? чыгат (нормада 80?100). Дизентерияда за? кан, ири? аралаш чыгат. Сальмонеллёздордо былжырлуу жашыл суюк за? чыгат.

• Кыргыз Совет Энциклопедиясынын Башкы редакциясы. ≪Ден соолук≫ Медициналык энциклопедия. - Ф.:1991, ISBN 5-89750-008-8