Жемиштер . Жапайы, эгилме, бадал жана ч?п ?с?мд?кт?рд?н жемиштеринин даамы жакшы, тамак си?ир??н? жакшыртуучу витамин , клетчатка, кант, органика лык кислота жана пектин заттарына бай. Ичегидеги чиринди заттарды б?л?п чыгарууга жардам бер??ч? пектин заты

• Дан куурайда 0,5 ? 0,9%,
• Б?лд?рк?нд? 0,4?1,6%,
• Карагатта 0,2?0,8% болот.

Жемиштердеги клетчатка тамак си?ир?? органынын мотордук жана секрет иштеп чыгуу функциясына таасир этип, организмден ашык холестериндин б?л?н?ш?н? жардам берет. Органикалык кислоталардан алма кислотасы бардык жерде болот; клюквада ? лимон кислотасы, ж?з?мд? ? шарап кислотасы, бензой кислотасы брусникада, клюквада к?п кезигет. Жемиштерде танин менен катехин бар. Танин ичеги былжыр челинин сезгенишине каршы таасир тийгизет. Катехин Р витамининин касиетине ээ. С витамини менен бирге кан тамырлардын капталынын бышыктыгын арттырат. Жемиштердин составында суу к?п болгондуктан тез бузулат. Жемиштерди сактоодо (кыям, компот, кургатылган Ж.) составындагы биологиялык баалуу заттар , ?зг?ч? витаминдер азаят. Жемиштерди тез то?дуруу, кургатуу менен баалуу касиеттерин к?б?р??к сактоого болот.

М?м?л?р [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

М?м?л?р ( лат. fructus ? жемиш) уруктуулар, данект??л?р, цитрустар, Орто-Жер де?издик жана субтропикалык болуп б?л?н?т.

Уруктуулар ( Rosaceae )

• алма
• алмурут
• айва
• четиндин ашы
• Долоно
• немис мушмула
• Локва

• Данект??л?р ( Prunus )
  • абрикос
  • алча
  • гилас
  • ?р?к
  • шабдалы
  • алыча
  • кара ?р?к

Цитрустар ( Citrus )

• апельсин
• грейпфрут
• лайм
• бергамот
• помело
• клементин
• кумкват
• Понкан
• мандарин
• лимон
• банан
• померанец
• свити
• сатсума
• танжело
• танжерин
• каламондин

Орто-Жер де?издик жана субтропикалык жемиштер:

• курма
• анар
• анжир

М?м?л?р рационду байытат. Анда башка тамак-аш азыктарында болбогон организмге керект?? заттар бар. М?м?л?р витаминд??л?г?, органикалык кислоталардын к?пт?г? менен баалуу, анда т?рд?? минерал, пектин жана ??д?г?ч заттар болот. М?м?д?г? органикалык кислоталар (лимон, алма кислоталары жана башкалар) организмдеги кислота-жегич те? салмактуулугун сактайт. Органикалык кислоталар лимондо, кара ?р?кт?, чиеде, абрикосто к?п болот. М?м?л?рд? (айрыкча абрикосто, чиеде, кара ?р?кт?, алчада) башка тамак-ашта болбогон калий к?п. ?р?кт?н кагындагы калий ?зг?ч? си?имд??. Алмада, абрикосто, алмурутта, шабдалыда темир туздары бар. Айва, алмурут, алма, курма, анар м?м?л?р? таниндерге бай. Аларда тамак си?ир??н? жакшыртуучу пектин заттары болот. М?м?л?р балдардын тамагына, м?н?зд?п тамактанууда улгайгандар ?ч?н зарыл ( Тамактануу ). М?м?л?р кан айлануу бузулуп шишип кеткенде, атеросклероздо , гипертония, б?йр?к ооруларында, колитте, ич катканда сунуш кылынат. Айрым б?йр?к ооруларында, ошондой эле семире баштаганда атайын ≪м?м? желч?≫ к?нд?р белгиленет.

Пайдасы [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

М?м?л?рд? чийки жеген пайдалуу. М?м?л?рд?н тамак-аш даярдоодо андагы пайдалуу заттарды, витаминдерди м?мк?н болушунча толук сактоого аракеттен?? керек. М?м?л?рд?н компот жасоо ?ч?н аны кайнатар алдында тазалап, кесип, кайнап жаткан сууга салып, эзилтпей бышыруу зарыл. М?м?л?рд?н ?н?р жайда жана ?й шартында т?рд?? ыкма менен ар кандай тамак-аш даярдалат. Консервалоонун азыркы ыкмасын колдонуу М?м?л?рд?г? витаминдерди толук сактоого, аны менен жыл бою тамактанууга м?мк?нд?к берет. М?м?л?рд? жээрде аны кайнак же шар сууга таза жууш керек, анткени анда оору козгогуч микрборганизмдер, мите жумурткалары, ошондой эле ?с?мд?кт?рд? зыянкечтерден сактоо ?ч?н чачылган химиялык заттардын калдыктары болушу м?мк?н.

Колдонулган адабияттар [ т?з?т?? | булагын т?з?т?? ]

• Кыргыз Совет Энциклопедиясынын Башкы редакциясы. ≪Ден соолук≫ Медициналык энциклопедия. - Ф.:1991, ISBN 5-89750-008-8