Жез.
Жез
(лат. Cuprum) ?
Д. И. Менделеев
мезгилдик системасы 4-мезгилинин IВ группа элементи. К.н. 29,
ат. м.
63,546. Туруктуу эки изотобу бар: 63Сu жана 64Cu. Жер кыртышында м. б-ча 1×10-2% т?з?т. Ал таза жана бирикме т?р?нд? (к?б?нч? к?к?рт, кычкылтек м-н) кездешет. Ж. - ийилгич, чоюлгуч, кызыл т?ст?г? металл, тыгызд. 8,96
г/см3
; 1083 оС эрип, 2600оС кайнайт. Бирикмелеринде +1, +2, +3 окистен?? даражаларына ээ. Ж. бир топ комплекстик бирикмелерди пайда кылат. Кадимки темп-рада активд??л?г? жогору эмес. Нымдуу абада Ж. андан ары окистен??д?н сактай турган. жез (I) оксиди Cu2O же негиздик карбонат тузунун (CuOH)2CO3 жука кабыкчасы менен капталат. Ж. кадимки темп-рада галогендер, к?к?рт, селен менен о?ой кошулат. Ал эми суутек, азот, к?м?ртек менен жогорку темп-рада да реакцияга кирбейт. Суюултулган к?к?рт, туз к-талары окистендиргичтер жок ч?йр?д? жезге таасир этпейт. Азот жана конц. ысык к?к?рт к-таларында эрийт. К?пч?л?к металлдар менен куймаларды пайда кылат. (I) валентт?? Ж. туздары т?сс?з келип, сууда эрибейт, же?ил окистенет же Ж. (II) валентт?? туздарына чейин ажырайт. Ал эми (II) валентт?? Ж. туздары жакшы эрийт. Ж. гидратташкан иондору Cu2+ - к?к т?ст? болот. Ж. маанил?? минералдары болуп: Cu2S - Ж. жалтырагы; CuFeS2 - Ж. колчеданы; CuS - кавелит; Cu5FeS4 - борнит; CuCO3×Cu(OH)2-малахит; CuCO3×2Cu(OH)2 - лазурит; CuSiO3×2H2O-хризаколла; CuSO4×Cu(OH)2 ?брушантит саналат. ?. ж-да:
1) 2Cu2S + 3O2 = 2Cu2O + 2SO2 2) Cu2S + 2Cu2O = 6Cu + SO2
реакцияларынын жардамы менен алынат. Таза Ж. жылуулукту жана электр тогун жакшы ?тк?р?т, ийилгич болгондуктан ?. ж-да ке?ири колдонулат. О. эле хим. аппараттар жасоодо жана коррозияга туруктуу куймалар (коло, латунь) даярдоодо колдонулат.
