Аалам ? материянын ?н?г?? процессинде чексиз, ар т?рд?? форма алып, мейкиндик жана убакыт жагынан чектелбеген б?тк?л д?йн?.

Ааламды изилд??г? бардык табият таануу илимдер катышып, космология илиминин негизин т?з?т. Ааламдын азыр бизге дайын б?л?г?н астрономия изилдейт. Жер - Ааламдагы телолордун бири. Жерден башка планеталар бар экендиги, алардын баары биригип К?н системасын т?з? тургандыгы белгил??. К?н системасынын диаметри 10 млрд. км ге жакын. Бул аралыкты жарык нуру 10 саатта басып ?т?т.

20-кылымдардан бери К?н системасын кошо камтыган Галактиканы изилд?? ?рч?й баштады. Биздин Галактиканын чеги 100 ми? жарык жылына барабар экендиги жана андан тышкары башка Галактикалар да бар экендиги 20-жылдарда белгил?? болгон. Галактикалар бизден канчалык алыс болсо, спектринде байкалган сызыктардын кызыл нурга карай жылганы байкалат. Капиталистик ?лк?л?рд?г? айрым астрономдор азыркы к?нд? акырына чейин ачыла элек бул кубулушту пайдаланып, д?йн?н?н жаралышы ж?н?нд?г? идеяны ≪илимий≫ негизд??г?, фидеизмди жайылтууга аракет жасайт.

Ааламдын негизги ?зг?ч?л?кт?р?н?н бири ? андагы материянын бир калыпта эмес жайланышы. Материянын негизги б?л?г? ?т? чо? тыгыздыктагы космос телолорунда ( жылдыздарда , планеталарда ), тыгыздыгы э? аз заттар Ааламдын калган к?л?мд?р?нд? жайланышкан. Мында да заттар бир калыпта таралган эмес. Газ менен ча?дын тыгыздыктары (10-24-1025г/м ³ ) кадимки жылдыздар аралык мейкиндиктин тыгыздыгына салыштырганда к?п эсе чо?.

Асман телолор системасынын т?з?л?ш?н?н изилд?? ?ч?н ал телолордун мейкиндикте орун алуусуна жана кыймылына таасир эткен к?чт?рд?н жаратылышын бил?? зарыл. Планеталардын айланышы, кометалардын ядросунун К?н системасындагы кыймылы толугу менен б?тк?л д?йн?л?к тартылуу к?ч? аркылуу т?шунд?р?л?т. Аалам качан жаралган деген суроого идеалист астрономдор: ал жоктон жаралып, андан бери 2 млрд.жыл ?тт?, -деп далилд??г? аракеттенишип, бул убакытты Аалам н?л радиустан азыркы чо?дукка чейин ке?ейт??г? кеткен мезгил катарында эсептешет. Материалист астрономдор асман телолорунун системасынын жашоо убактысы анын ичине кирген кичирээк системалардын жашоо убактысынанан чо? деп далилдешет. Мисалы: биздин галактиканын жашоо убактысы К?н системасында салыштырмалуу алганда, алда канча чо?. Жылдыздардын же башка асман телолорунун жашоо убактысы алардын ?з классындагы телолордун сапатына дейре ?н?г?п жеткен мезгилинен баштап эсептелет. Анда жандуу жаратылыш Жерде гана эмес, башка жылдыздарды тегеренген планеталарда да болушу м?мк?н деп болжолдоого болот.