Omer Xeyam
an
Omere (Emere) Xeyam
(bi
farisi
: ??? ?????
’Omar-e Khayy?m
), jdb.
18e gulana
1048
, li
Ni?abur
, Parezgeha
Xorasane
-
m.
4e berfanbara
1123
,
helbestvan
,
filozof
,
matematiknas
u
sternase
navdar e
Irane
ye.
Xiyasedin Ebulfetih Omer ibn Ibrahim el-Xeyami
li Ni?apure, paytexta herema
Xorasane
li 1048an hat dinyaye. Ew bi gelemperi wek Omer Xeyam te nasin.
Xeyam di dema xwe de filozofiyeke werek kiriye. Li diji ?ovenizma pa?verutiye u Islama ku berjewendperestiye dike derketiye. Gelek pirtuken
sternasi
,
matematik
,
filozofi
u helbestvaniye nivisiye.
Nave wi di cihana rojava de ciheke mezin digire. Di helbesten xwe de weki simbola azadi, evini u a?tiye
?erab
bikaraniye. Carinen wi yen zirek u ter evini iro ji behempa ne.
Di jiyana xwe de ew
jimarnas
,
sternas
, filozof,
biji?k
u helbestvan bu. Kem ji jiyana wi te zanin, ji bili hinde ku ew li Ni?epore hatiye perwerdekirin u pirraniya jiyana xwe li wir u li
Semerqende
jiyaye. Xeyam hevdemiyek
Nizam el-Mulk
bu. Xeyam dikari bibe karmendek payebilind ye dewlete. Le wi xwest xwe gori ilm u zaniste bike. Ew li navenden mezin yen zanist u zanyariye yen serdema xwe digerriya daku xwe bigihine ilmen bilind. Xeyam di 1123an de wefat kir.
Di gel ku Xeyam wek zanistvanek jehati te nasin, ew heri zede bi
carinen
xwe navdar e.
Edward Fitzgerald
sala 1839an carinen Xeyami bi inglizi berdesti xwendevanen Rojava kirin. Ji hinge ve hezkirina ji helbestvaniya Xeyami her dice zedetir dibe.
Nezi 600 carin (
rubaiyat
,
quatrain
) li ser nave Omer Xeyami hene. Hin ji wan resen in ango Xeyami bi xwe ew nivisine le te bawerkirin ku gelek ji carinan pa?i li ser nave wi hatine vehunandine. Lekoler ne hevbir in ka kijan ji carinan bi rasti yen Xeyami ne u kijan ji na. Le ya giring ew e ku hemi male Xeyami ten nasin.
Kem berhemen bijare yen wejeya cihani hindi carinen Xeyami li gelek zimanan hatine wergerandin. Xeyam li hemi zimanen mezin yen cihane hatiye wergerandin u bi hemiyan ji te xwendin u je te hezkirin.
Xwendevanen kurd ji ji Xeyami bepar nemane. Rezdar
Kamiran Bedirxan
35 carinen wi wergerrandine
kurmanci
u mamoste
Hejar
ji tevavek carinen bi
sorani
gihandine xwendevanen kurd.
We?anxaneya Nubihare
bi wergera
Sabah Kara
bi nave
Rubaiyat
helbesten wi we?andiye.
Niviskar
Ikram Balekani
240 carinen Omere Xeyam ji orijinala wan a parsi bi zimaneki sade u ?irin wergerandin ser
zimane farisi
[1]
u ji aliye We?anen Evrensele eve hatin tomarkirin. Pirtuk sala 2014an kete nava pirtuken kurdi yen ku heri zede hatin firotin.
|
|---|
| Navneteweyi
| |
|---|
| Neteweyi
| |
|---|
| Akademik
| |
|---|
| Hunermend
| |
|---|
| Insan
| |
|---|
| Yen din
| |
|---|