Kenan Evren

Serokkomare Tirkiyeye
12 ilon 1980 - 9 ciriya pa?in 1989
Fahri Koruturk Turgut Ozal
Chief of the Turkish General Staff
7 adar 1978 - 1e tirmeh 1983

Jidayikbun	17e tirmeha 1917an Kula ( en )
Mirin	9e gulana 2015an (97 sali) Enqere
Cihe goristane	Goristana Dewlete ya Tirkiyeye ( en )
Hevwelati	Tirkiye
Perwerde	Maltepe Military High School ( d ) Army War Institute ( en ) School of Artillery and Missiles ( d ) Turkish Military Academy ( en ) Balıkesir Lisesi ( en )
Pi?e	Dewletmedar , le?ker
Hevjin	Sekine Evren ( en )
Partiya siyasi	Siyasetmedara/e serbixwe ( en )
Arte?	Turkish Land Forces ( en )
Payeya le?keri	General ( en ) ( 1974 - 1983 )
Xelat	Olympic Order ( en ) Knight Grand Cross of the Order of the Bath ( d )

?anenav

Biguhere - Kode biguhere - Wikidaneye biguhere

Ahmet Kenan Evren (jdb. 17e tirmeha 1917an li Ala?ehir a parezgeha Manisa ? m. 9e gulana 2015an , Enqere ), pe?enge cuntaya le?keri ya 12e ilone 1980i, serokkomare bere ye Tirkiye ye. Di sala 1936i de li dibistana le?keri ya Maltepe destbi perwerdeya le?keri dike. Di salen 1958 u 1959i li Koreye dixebite. 5e ilona 1977an de dibe fermandare arte?a bejayi (re?ayi) u di 7e adara 1978an de ji dibe seroke serkaniya arte?e.

Pe?enge cuntaye [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

Evren behtiri bi cuntaye u pe?engiya xwe te naskirin. Di nava sazumaniya Tirkiye de ji bera "Amerikaparez" de cihdigirt u bi plansaziya DYAye , ji bo pe?igirtina tirs u xetereya destdanina cepgiran a desthilate u kontrolkirina bipe?ketina hezen Kurdistani di 12e ilona 1980an de bi operasyoneke le?keri dest dide ser sazumaniya Tirkiye. Parlamane vedigire, partiyen politik betaldike u serokwezir u hemi rayedaran ji peywirdariye dertine. Seranser li Tirkiye u Kurdistane operasyonen le?keri lidardixe u sazumaniya awarte ilandike.

Bi texmini kiryaren cuntaye [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

• 250.000 mirov ten e?kencekirin (ji xeyni statistiken Kurdistane).
• 650.000 kes ten girtin.
• 210.000 dozen ramyari ten vekirin.
• 7.000 kes bi doza idame ten darizandin
• 1.683.000 kes weki miroven "bi xetere, neba?" ten ilankirin.
• 50 kes bi fermi ten xeniqandin.
• 388.000 kes cezaye derneketina welet werdigire.
• 30.000 kes ji karmendiya dewlete ten derexistin.
• 14.000 kes ji hevwelatiye ten derexistin.
• 171 kes te pejirandin ku bi e?kenceye hatine ku?tin.
• 2.315 kes di navenden polis de jiyana xwe jidestdidin ku te texminkirin bi e?kenceye ye
• 300 kes "bi ?ike" jiyana xwe jidestdide.
• 937 film ten qedexekirin.
• 23.677 komele ten qedexekirin.
• 3.854 mamoste, 120 mamosteyen zaningehan, 47 dozger ji kar ten derexistin.
• 400 rojnamevan bi cezaye 4.000 sali ten darizandin.
• 3.315 sal u 6 meh ceza ji rojnamevanan re te birrin.
• 3 rojnamevan rasterast ten ku?tin.
• 300 roj we?ana rojnameyan te astengkirin, nikarin derkevin.
• 39.000 kg rojname u kovar bi fermi ten ruxandin.
• 144 kes "bi ?ike" li girtigehan jiyana xwe jidestdidin.
• 14 kes di greven bircibune de dimirin.
• 14 kes bi qesta "reve" ten ku?tin.
• 95 kes "ji ber ku fermana polis u le?keran guhdar nekirine" ten ku?tin.
• 73 kes "ji ber sedemen ku naye zanin" di deste le?keran de jiyana xwe jidestdidin.
• 43 kes "xwe ku?tine" di deste le?ker u polisan de.

Para Kurdistane disa assimilasyon, disa operasyon [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

• Axavtina Kurdi di jiyane de careke din bi fermi te qedexekirin u bikaranina bejeya "Kurd" te cezakirin.
• Seferberiya axavtin u nivisandina zimane Tirki te lidarxistin u Kurden temendirej bi dare zore feri Tirki dikin.
• Li seranser Kurdistane operasyonen le?keri ten lidarxistin, e?kenceyen curbecur ten kirin.
• Bi hezaran Kurd ten windakirin.
• Bi hezaran Kurd ji ber e?kenceyan seqet diminin.

Evren pi?ti 3 salan idareya le?keriye, hikumeteke avadike u bende hemi desthilatdariye dixe deste xwe. Di ?erten tirsnak u dijwar de destura bingehin a ku le?keran nivisandibun bi gel dide qebulkirin. Di dengdana 7e ciriya pa?in a 1982an de destura bingehin a nu te pejirandin.

Evren edi serokkomar e [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

Pi?ti bicihanina armancen cuntaye u avakirina hikumeteke Evren xwe ji bo serokkomariye pe?bere gel dike. Bi pejirandina destura bingehin ve di heman roje de Evren dibe serokkomar. Heya roja 9e ciriya pa?in a 1989an serokkomariye dike. Evren niha li Marmarise diji u bi kare wenesaziye re bilidibe.

"Netekim Pa?a" [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

Te zanin ku Evren bi esle xwe ne Tirk e, Bo?nak e. Ji ber we bilevkirina wi ya hin tipan di?ibiya Bo?nakan. Di ?una "i" de tipa tirki ya "u" bikardiani, heger "i" di bejeyeke de du caran bihata bikaranin a yekemin dikir "e". Ji bejeya "Nitekim - ango" pirr hezdikir le weki "Netekim" bilevdikir. Ji ber we nave wi bu "Netekim Pa?a - Ango Pa?a". Evren di mizaha niviski ya Tirkiye de ciheke giring girtiye.

Hin gotinen Evren [ biguhere | cavkaniye biguhere ]

• Asmayıp da besleyelim mi? - Nexeniqinin le xwedi bikin?
• Dibejin polisen me jop di jinan re dikin, ma ci hewceyiya wan heye, hemi ji xorten cak in.
• Dewlet bave we ye, ma hun ji bave xwe re ne rezdar in?
• Ji min wertir hunermendi ti?teke dijwar e, vaye ez ji weneyan cedikim, pirr hesan e.
• Mustafa Kemal Ataturk gotiye pa?eroj di esmanan de ye le hinek behi? hej ji li erde dinerin.
• Bi nave "Kurd" ti?teke nine. Ka we bihistiye? We ditiye? Mihraqen derveyi dixwazin welate me parce bikin, ji xwe re ev nav derxistine.

Cavkani [ biguhere | cavkaniye biguhere ]