Cizir
(1928:
?????
[1]
Cizre
, 1946:
Cizre
[2]
, bi
tirki
:
Cizre
), navceyeke bi ser bajare
?irnexe
ce ye ku bi nave
Cizira Botan
ji te naskirin. Weke "Bajere Nebi Nuh" ji hatiye naskirin. Bi
Nisebine
re bajere heri mezin ku
canda ?ahmaran
tede bicih buye. Cizira Botan xwediye dirokeke ku pir demdirej e. Avabuna we ta dema sumeriyan u beri we deme dice. Ji
huri
u
mitaniyan
re navendetiti kir.
Ji we deme wan pede edi ku
Ba?ur rojavaye Kurdistane
ji di nav de weke
hereme Botane
hate binavkirin. Sinore we demeke
Riha
ji kiriye nav xwe de. Ev, di deme huri u mitaniyan de bu. Pi?tre ji wilo berdewam kir. Ev bajare Kurdistane, di civakbun u pe?ketina Kurdistane de xwediye weyneke pir mezin u giring e.
Gelhe u Demokrafi,
Navenda Cizire, 153.142
Tewahiya bajar u gond Kurd in
Dibejin Cizire ji aliye
pexember Nuh
ve hatiye avakirin
[
cavkani hewce ye
]
herwesa u li gor diroka
Islame
te gotin ku bajare diwemin ye ku hatiye avakirin pi?ti tofane bajare Cizire bu, disa li gor vekolera di bejin ku gora pexember
Nuh
di Cizire de ye ji ber ku sorhen Cizire weki gemiyeki hatine danan
[
cavkani hewce ye
]
. Canda pexember Nuh li wir bicih e. Her wiha hereme ku canda
?ahmaran
tede u li dore we mazin pe?keti ye.
Di derbare diroka
Mezopotamya
pirtuka heri kevin ya
Herodote
, disa pirtuka bi nave "Vejina dehhezaran". Herwisa di hemi pirtuken oli de behsa Mezopotamya te kirin. Li gora vekolinan ji te gotin ku Cizire bajare heri kevinar e.
Li gora olan hatiye gotin ku pi?ti
Adem u Hewa
tofana heri mezin hatiye jiyan kirin tofana pexmber Nuh buye, ji ber ku pi?ti ve tofane mirov neman li ser ruye zemine, tene bi hizirete Nuh re he?t an ku he?te rizgar bune ji ve tofane, ew ji ji ber ku di gemiya hizirete Nuh de bun, u ya heri rast ji hizirete Nuh ew rizgar kirine. Dema ku mirov di beje tofan te wateya ku gemiya Nuh yek u li diroke tekes kiriye ku li sere
ciyaye Cudi
rawestiya ye te naskirin u ji lewma ji ciyaye Cudi weke ciyaye zedebuna hijmara mirovan ji nu ve te naskirin
[
cavkani hewce ye
]
.
Li gora
Abdula Ya?in
[
cavkani hewce ye
]
, Cizire duwemin bajare ku li Mezopotamya hatiye ava kirin.
Alfred Flobil ye ku xelke
Puerto Ricoye
bu
[
cavkani hewce ye
]
, di sala 1953-1954 u di encama vekolina xwe ya ku li Tepe Re? kiri, tabloyek dit u li ser vi tabloyi nex?eya Cizire ya we heyame hat bu neqi? kirin, di nive nex?e de rojek hebu u di bin de weneye du ?eran, ruye her du ?eran li hev bu u li ser nivisen bizmari hebun u li gor vekolina pisporen nivisa bizmari hate gotin ku: nave Cizire ye we deme Gerzu bakart bu u hijmara xelke we 1.850.000 bu.
Disa u 4000 sal beri zayine u di dema gotiyan de ji ji Cizire re digotin. Gerzu bakartda u ev nave ji aliye diroknasan ve hatiye tekes kirin, li mileki din u li gor diroknase mezin Ibin Alesir di beje ku di qonaxa Persiyan de ji ji Cizire re di gotin
Gazarta
u
Bazibda
[
cavkani hewce ye
]
.
Di qonxa
ebasiyan
de Cizire gelek sod gihndae ebasiyan u bi taybet mire we deme ku hakime Cizire bu, mir
Abdileziz Izafedin
ku wi ji nav le kir
Ceziret ibn Omer
.
Di sala 1956 peykerek li Cizire hate ditin u gotin ev peykere peykere
Boda
ye, ev peykere ku hate ditin ji hela qacaxciya ve hat bu ditin u wan ji ew peyker firotin.
Le li gor Abdula Ya?in ew peykere ku birbune Amerika, li ser bigihe ku peykere Bodaye tekes kir ku ew heykel ne ye Bodayeher wisa pi?tire li ser vi heykele ku niha di mozexana kilasiken cihane de dimine hatiye nivisandin" peykere serokeki ne nas ye mezopotamiya". Li mileki din u pi?ti ku Scomokle ye vekoler kevire vi peykeri di sala 1975 kevren vi peykeri xisine di bin nekoline u bi riya Kerbune jiye vi peykere derxistiye u di domahiye de gotiye ku jiye vi keviri di veger 45 sal beri zaiyine.
Pi?tire u dema ku Cizire weku bajar pe? ketiye edi bi nave Cizira Botan hatiye naskirin, wate ware botaniyan. Bi belavbuna islame ji di cizre de edi nezi 360 mizgeft hatine ava kirin u di dema me ya niha de du dibistanen mezin, se minaren bilind u di pir mane u tene ditin. Her wisa sor u kelhen kevin ku hina ciwaniya xwe di parezin u weke cihen zivistana le?ger bi kar tinin li ber cavane u rawestiyane. Her wisa u ti?ta ku heta niha maye u nave wan li ser zimane her kurdekiye u mezaren wan li Cizira Botane mezara
Mem u Zin
e u Bekoye awan diminin.
Li mileki din bajare Cezire bajareki candi ye u ji nava we canda kurdi derketiye u belav buye u heta roja meya iro hatiye u her wexti siru?ta Cizire u bajare Cizire buye kaniya helbesta kurdi u helbestvane kurd ye avdar u mezin ku heta niha kurd li ser reca helbesta wi dicin u gelek mifa je giritne di ware weje u helbeste de
Melaye Ciziri
ye ku helbestvane heri navdar e kurd e.
Di 4e ilona 2015an de li
Cizira Botan
qedexeya derketina kolanan hate ragihandin. Ji ve roje ve xelke sivil e Cizire rasti eri?en hezen le?keri yen dewleta tirki te u di van eri?an de gelek sivilen bajer jiyana xwe ji dest da.
Qurbanen sivil en ku di eri?en dewleta Tirki de jiyana xwe ji dest dane
[
biguhere
|
cavkaniye biguhere
]
- 5e ilone: Muhammed Tahir Yaramı?, bicukeki 35 roji
- 7e ilone: Sait Ca?davul, xorteki 19 sali
- 7e ilone: Osman Ca?lı, xorteki 18 sali
- 7e ilone: Cemile Ca?ırga, keceke 13 sali
- 8e ilone: Ibrahim Cicek, kaleki 80 sali
- 8e ilone: Meryem Sume, jineke 53 sali
[3]
- 10e ilone: Selman A?ar, zarokeki 10 sali
[4]
- 11e ilone: Bunyamin ?rci, xorteki 14 sali
[5]
- 11e ilone: Mehmet Erdo?an, miroveki 75 sali
[6]
Cizir
Li rojhilat bi
Silopi
ve, li bakur bi
Gundik
ve, li ba?ur bi
Derike
ve li rojava ji bi
Hezexe
ve te giredan.
29'e adare
2009
Hilbijartine Civaka Gi?ti ya Parezgeh;
29'e adare
2009
Hilbijartine ?aredari;
| Sal
|
Parti
|
| DTP
|
% 79.08
|
| AKP
|
% 7.98
|
30'e adare
2014
Hilbijartine ?aredari;
- Binerin
:
Gunden navceya Cizire
Melaye Ciziri
Nave wi ?ex Ehmed e, hem ji bi naznave
Ni?ani
di hin helbesten xwe de diyar kiriye. Bi wateya (Ni?an) ango ew wek mertal bu ji tiren evin u hezkirine re. Nave bave wi '?ex Mihemed' e bi koka xwe ji hoza Bextiyan e di herema Botan de.
Kelheya Cizira Botan di sala 1908'an de.
Birca Belek
Robare Dicleye