Di serdema xanedana Minge de jinen li herema Fujiane ya ba?ure Cine bi reya peyman u merasiman jinen ciwantir gredidan xwe. ^[1] Mer ji tevli mina van peymanan dibun. Van peymanan di?ibiya yen Ewropaya antike. ^[2] Qeyda yekem a qala zewaca hevzayendan dike, di salen ewil a Imperatoriya Rome de hatiye berhemandin. ^[3] Van zewacen hevzayendan weki kevne?opi u merasimen zewaca heteroseksuelan dihat fermikirin. ^[4] Cicero , bikaranina peyva “nubere” ya te wateya “zewicin”, weki ti?teki edeti qala zewaca laye Curio ya Mezin dike. Li gori Cicero, Curio ya Bicuk bi Antonius re zewacek xurt u mayinde kiribu. ^[5] Martialis ji qala cend zewaca hevzayendan dike. ^[6] Juvenalis weki “taybetiya we tuneye”, qala cuyina xwe ya merasimen zewaca hevzayendan dike. ^[7] Heta ku xiristiyani bu dine fermi ya Imperatoriya Rome, zewaca hevzayendan dewam kir. Qanuneki li nav qanunen Theodosius (C. Th. 9.7.3.), zewaca hevzayendan a li Imperatoriya Rome qedexe kir u emir kir ku ew kesen dizewicin ben idamkirin. ^{[8] [9]}

Zewaca hevzayendan a nuha di tevayiya dinye de di 17 dewletan de, di tevayiya Ewropa de di 12 dewletan de qanuni ye. Holenda di 2001e de bu dewleta ewil ku zewaca hevzayendan disepine. Pi?t re Belcika , Spanya , Danimarka , Norwec , Swed ^[10] , Portugal ^[11] , Islenda , Fransa ^[12] , Keyaniya Yekbuyi ^{[13] [14]} , Luksemburg qanuni kir. A dawi li Irlendaye cara yekem bu ku zewaca hevzayendan reya referandume bu qanuni. ^[15] Pi?ti li Irlenda hat qebulkirin Almanyaye ji zewaca hevzayendan qebul kir. ^[16]

Kanada di 2005an de li dinye bu carem dewlete ku di nav qanunen medeni de zewaca hevzayendan dipejirine. Bere ku Kanada li tevayiya welet zewaca hevzayendan qanuni bike, se parezgeh u herem pejirandibu u li nav van parezgeh u hereman de 3.000 hevjin zewicibu. Ji 2010an u vir ve li Arjentina zewaca hevzayendan qanuni ye. Uruguay di parzemina Amerikaya Ba?ur de bu dewleta yekem ku ev zewac pejirand. Xendi ve taybeti, ji 22ye tirmeha 2010an u vir ve mafe ewladkirine ji hat naskirin. Li Brezile dicend parezgeh u heremanda ji 2004an u vir ve zewaca hevzayendan serbest bu. Di 2013an de hikumeta navendi li tevayiya welet ev zewac qanunikir.

Di 26e hezirana 2015an de Dadgeha Bilind a Dewleten Yekbuyi yen Amerikaye bi biryara Obergefell v. Hodges zewaca hevzayendan li tevayiya welet qanuni kir. ^[17] Bere ve biryare ^[18] li parezgehen Massachusetts, Connecticut, Iowa, Vermont, Nu Hampshire, Maine, Maryland, Washington, Maine, California, Rhode Island, Minnesota, Nu Jersey; li herema federal Washington, D.C. u ela Coquille bi reya fermi zewaca hevzayendan dipejirand. Li Kaliforniya u Maine ji qanuni bu le pi?ti referandume hatibu rakirin. Di 2012an de li Maine car din hatibu pejirandin. Maryland u Washington ji bi reya referandume qanuni kiribu.

Li Meksike , herema federal a Meksikoye ye, zewaca hevzayendi fermi ye.

Di 2006an de li Komara Afrikaya Ba?ure zewaca hevzayendan hat pejirandin ku ev li Afrikaye cara ewil u yekem e.

Li Nu Zelenda ji 17e avrela 2013an vir ve zewaca hevzayendan qanuni ye.

Li Israele zewaca hevzayendan naye kirin le zewacen li deri dewlete te naskirin. Tene zewacen Spanya u Kanadaye mina zewacen heteroseksuelan te hesibandib. Ji bo pejirandina zewaca hevzayendan a din ?erte runi?tina li welet te pirsin.

• Zewaca hevzayendan li Arjentine
• Zewaca hevzayendan li Belcikaye
• Zewaca hevzayendan li Swede