Киняргванда

Босьтoм Википедияись
Киняргванда
Ас ним: Ikinyarwanda
Муэз: Руанда , Уганда , ДР Конго
Веськ?тлан статус: Руанда
Баит?ссезл?н лыдыс: 12 млн
Рейтинг :
Кыв увтыррез : Нигер-Конго кыввез
Классификация : нигер-конго кыввез
Бенуэ-Конго увтыр
Бантои группа
Банту группа
Банту кыввезлoн J/D зона
J/D61 группа
Гижан системаыс : латин ( руанда анбур )
Кыв коддэз
ISO 639 -1 rw
ISO 639-2 kin
Википедияын
Кыв юк?т: [1]
Юк?тл?н ним:


Киняргванда нето Няргванда кыв / Руандаись кыв ( няргв. Ikinyarwanda , Ururimi rw’Ikinyarwanda ) ? эт? нигер-конго вужись банту группа? пыран кыв. Руандаись кыв вылын баит?ны 12 млн морт, унажыксo Руандаын да Угандаын .

Няргванда кыв босьтoмась веськoтлан кыв туйo Руандаын. Сылoн вариант, Рунд? кыв, лыддьoны веськoтлан кывнас лунвылас куйлан Бурунд?ын . [1]

Кыдз Руандаын, с?дз и Бурунд?ын отирыс тэчoм куим этнос?сь: хуту (84%), тутс? (15%) да тва (1%) (пигмей отир). Но быдoнныс баитoны oт?к кыв вылын, кoдo перво вoлoма хутулoн.

Диалекттэз [ вильм?тны | Вильм?тны код ]

Няргванда кылын 11 диалект:

  • Итирера ( ikireera )
  • Итигойи ( ikigoyi )
  • Идисозо ( igisoozo )
  • Идитига ( igikiga )
  • Идишобдё ( igishobyo )
  • Олучига ( oluciga )
  • Идихаву ( igihavu )
  • Урураши ( ururashi )
  • Амаши ( amashi )
  • Итияка ( ikiyaaka )
  • Итиняндуга ( ikinyanduga )

Фонетика [ вильм?тны | Вильм?тны код ]

Няргванда кылын 30 торьяшы.

Шумашыэз [ вильм?тны | Вильм?тны код ]

Шумашыэз няргванда кылын 25-а.

  выл?сь тырп кывйыв кывш?р кывб?р горш
ул?сь тырп ул?сь пиннез выл?сь пиннез альвеола палатум одз палатум б?р велум
чаналан мезмыт w j
нумган m n ? ŋ
орддян-зэгалан ?
тыр шума потк?тан горт?м p t c k
гора   d ? ?
зыртчан горт?м   f s ? c h
гора β v z ?
гартчан горт?м   ts (?) ? (?)
гора        

Тыргора шыэз [ вильм?тны | Вильм?тны код ]

Нярванда кылын вит тыргора шы:

  пыдына
мат?сь ш?рись ыл?сь
лэбтoм вылына i   u
ш?рoдз e   o
лажмыта   a  

Тоннэз [ вильм?тны | Вильм?тны код ]

Няргванда кыв тональнoй кыввез коласын.

Руанда анбур [ вильм?тны | Вильм?тны код ]

Няргванда анбур лoсьoтoм латынь анбурись, кыт?сь босьтoмoсь 24 шыпас.

A B C D E F G H I J K L M N O P R S T U V W Y Z
a b d e f g h i j k l m n o p r s t u v w y z

¹ c = ч

Латин анбурись q да x няргванда кылын абуoсь.

Кыдз лыддьoтны шыпассэз [ вильм?тны | Вильм?тны код ]

d, f, g, k, m, n, p, s, t, v шусьoны кыдз коми д, ф, г, к, м, н, п, с, т, в .

a, o, u, i, e кыдз коми а, о, у, и, е

Аскодя шусян шыпассэз:

Орфогр. IPA коми
w /w/ слогтoм у
h /h/ гортoм ловшы
b /β/ б/в
c /?/ ч
j /?/ ж
l /?/ р/л
r /?/ р/л
y /j/ й
z /z/ з

Шыпас чукoррез, кoдна мыччалoны oт?к шы:

Орфогр. IPA коми
sh /?/ ш
ny /?/ нь
ty //
dy //
cy /c/ ть
shy /c/ сь
jy /?/ дь

Лыддьoтан кылын да басниын Тегари гoгoр к да г мат?сь тыргораэз одзын пoртчoны ть да дь шыэзo:

  • 'ki' = ти
  • 'ke' = те
  • 'gi' = ди
  • 'ge' = де

Мукoд шыпас чукoррез лыддьoны аскодя:

Орфогр. IPA коми
mw /mŋ/ мнг
pw /pk/ пк
bw /b?/ бг
rw /??w/ ргв
tw /tkw/ ткв
dw /d?w / дгв
cw /t?kw/ чкв
sw /skw/ скв
my /m?/ мнь
by /b?/ бдь
ry /??/ рдь
nt /nh/ нх
mp /mh/ мх
nk /ŋk/ нгк
nn /niŋ/ н?н

Кывпомись a , e да i oшoны баиттoн, локтo кo ны сьoрo тыргораoн пондoтчан кыв. То Руанда гимнын гижoны с?дз:

Reka tukurate tukuvuge ibigwi wowe utubumbiye hamwe twese Abanyarwanda uko watubyaye berwa, sugira, singizwa iteka.

а шуoны:

"Reka tukurate tukuvug' ibigwi wow' utubumiye hamwe twes' abanyarwand' uko watubyaye berwa, sugira singizw' iteka."

Кывлад [ вильм?тны | Вильм?тны код ]

Ним [ вильм?тны | Вильм?тны код ]

Быд субстантив бердын эм

  • содтoт ( u , i , a )
  • префикс ( mu, ba, mi, ri, ma, ki, bi, n, ru, ka, tu, bu, ku, ha )
  • кыввуж (унажыксo аркмoм кадакыл?сь).

Няргванда кылын субстантиввез юксьoны 16 классo. Мукoдкоста ныись керoны 10 гоз, мыля уна эманиммезлoн унаo да oт?кo лыддян формаэз пырoны oт?к классo. Ул?сь табличаын мыччалам субстантиввезл?сь 16 класс и кыдз н?йo унажыксo гозйoтoны.

Префикс Классификация Лыд Вежoртас Мыччалан
Банту Кокс ???
umu- 1 1 oт?к морт umuntu ? морт
aba- 2 уна abantu ? отир
umu- 3 2 oт?к пуэз, кусттэз, паськыт?ннэз umusozi ? мыс
imi- 4 уна imisozi ? мыссэз
iri- 5 5 3 oт?к мыйкo уна, лысин торрез, кизерторрез iryinyo ? пинь
ama- 6 5/8/9 3/8/9 уна (с?дзжo субстанчаэз) amenyo ? пиннез
iki- 7 4 oт?к oтласа, паськыт нетo аскодя oнджаэз ikintu ? квам
ibi- 8 уна ibintu ? кваммез
in- 9 3 5 oт?к быдмассэз, пода да горт?сь кoлуй inka ? мoс
in- 10 3/6 5/6 уна inka ? мoссэз
uru- 11 6 oт?к берся urugo ? горт
aka- 12 7 oт?к учoтмoтан формаэз akantu ? oнджаок
utu- 13 уна utuntu ? oнджаоккез
ubu- 14 8 n/a абстрагируйтoм ниммез, кытшoмалoммез да сулалoммез ubuntu ? generosity
uku- 15 9 n/a керoммез, кадакывсянь аркмoм ниммез, герунддэз ukuntu ? means
aha- 16 10 n/a местаэз ahantu ? места

Унаo лыддян [ вильм?тны | Вильм?тны код ]

  • iki renge ? ibi renge кок ? коккез
  • iki mera ? ibi mera быдмас ? быдмассэз
  • igi ti ? ibi ti пу ? пуэз
  • umu gabo ? aba gabo айка ? айкаэз
  • umu gore ? aba gore инька ? инькаэз
  • um wana ? ab wana кага ? челядь
  • umu sozi ? imi sozi керoс ? керoссэз
  • iryi nyo ? ame nyo пинь ? пиннез
  • i fi ? ama fi чери ? чериэз
  • in zu ? ama zu керку ? керкуэз
  • urur abyo ? ind abyo дзоридз ? дзоридззез
  • urur imi ? ind imi кыв ? кыввез
  • uru kwavu ? in kwavu кoч ? кoччез

Лыдниммез [ вильм?тны | Вильм?тны код ]

  • rimwe ? ?тiк
  • kabiri ? кык
  • gatatu ? куим
  • kane ? нёль
  • gatanu ? вит
  • gatandatu ? квать
  • karindwi ? сизим
  • umunani ? кыкъямыс
  • icyenda ? ?кмыс
  • icumi ? дас
  • cumi na rimwe ? дас ?тiк
  • cumi na kaviri ? дас кык
  • cumi na gatatu ? дас куим
  • cumi na kane ? дас нёль
  • cumi na gatanu ? дас вит
  • cumi na gatandatu ? дас квать
  • cumi na karindwi ? дас сизим
  • cumi n’umunani ? дас кыкъямыс
  • cumi n’icyenda ? дас ?кмыс
  • makumyabiri ? кыкдас
  • mirongo itatu ? 30
  • mirongo ine ? 40
  • mirongo itanu ? 50
  • mirongo itandatu ? 60
  • mirongo irindwi ? 70
  • mirongo inani ? 80
  • mirongo cyenda ? 90
  • ijana ? сто
  • igihumbi ? сюрс


Кадакыв [ вильм?тны | Вильм?тны код ]

Инфинитив мыччалo префикс gu- нето ku- (тыргора одзын kw- ). Вежласико инфинитив префикс туйo петo класс мыччылан префикс. Кад мыччалoны торья инфикссэзoн.

oт?кo лыддян тыргора одзын oт?кo лыддян унаo лыддян тыргора одзын унаo лыддян
I a- y- ba- b-
II u- w- i- y-
III ri- ry- a- y-
IV ki- cy- bi- by-
V i- y- zi- z-
VI ru- rw- zi- z-
VII ka- k- tu- tw-
VIII bu- bw- bu- bw-
IX ku- kw- a- y-
X ha- h- ha- h-

Нимвежаннэз туйo кышалoны префикссэз:

  • 'ме' = n-
  • 'тэ' = u-
  • 'с?я' = y- / a- (м.ш. oт?кo лыддян 1 класс префикс)
  • 'мийo' = tu-
  • 'т?йo' = mu-
  • 'н?я' (отир) = ba- (м.ш. унаo лыддян 1 класс префикс)

Кад мыччалoны.

  • Oння кад (ингл.'I do'): - (абу инфикс)
  • Самой oння кад (ингл. 'I am doing'): -ra- (сы туйo -da- , кoр сы одзын n )
  • Лоан кад (ингл.'I will do'): -za-
  • Дыр кыссян кад ('I'm still doing'): -racya-

Чулалoм кадсo мыччалoны oнн? да самoй oння кад инфикссэза формаэз дынo аспект суффикссэз содтoмoн.

Сёрниэз [ вильм?тны | Вильм?тны код ]

  • igikomi ? коми кыв
  • mu gikomi ? комиoн
  • ikinyarwanda ? няргванда кыв
  • mu kinyarwanda ? няргвандаoн
  • Witwa nde? ? Кыдз тэнo шуoны?
  • Nitwa ... ? Менo шуoны ...
  • Yego ? Но
  • Oya ? Не, абу, ог
  • Bite? ? Мый лоис?
  • Mwaramutse ? Бур асыв
  • Amata ? Йoв
  • Ejo ? Тoн
  • Ejo hazaza ? Ашын
  • Nzaza ejo ? Локта ашын
  • Ubu ? Oн?
  • Ubufaransa ? Франс
  • Ubwongereza ? Инглишму
  • Amerika ? Америка
  • Ubudage ? Немечму
  • Ububirigi ? Белхия
  • Uburayi ? Европа

Ыст?сяннэз [ вильм?тны | Вильм?тны код ]

  1. Ethnologue, 15th ed.

References [ вильм?тны | Вильм?тны код ]

  • Дубнова Е. З. Язык руанда. ? М.: Наука (ГРВЛ), 1979. ? 109 с. ? (Языки народов Азии и Африки).
  • Gordon, Raymond G., Jr. (ed.) (2005) (инглиш кыв вылын). Ethnologue: Languages of the World (15th ed. ed.). Dallas: SIL.
  • Habumuremyi, Emmanuel et al. (2006) (инглиш кыв вылын). IRIZA-STARTER 2006: The 1st Kinyarwanda?English and English?Kinyarwanda Dictionary. Kigali: Rural ICT-Net.
  • Jouannet, Francis (ed.) (1983) (франсуз кыв вылын). Le Kinyarwanda, langue bantu du Rwanda. Paris: SELAF.
  • Kimenyi, Alexandre (1980) (инглиш кыв вылын). A Relational Grammar of Kinyarwanda. University of California Press.

External links [ вильм?тны | Вильм?тны код ]