Иван ?V
Иван ?V
,
Иван Грозный
(25.8.1530 ? 18.3.1584) ? б?к?л Русьт?? ?лы княз? (1533 жылдан), ал?аш?ы
Ресей
патшасы (1547?84),
М?скеуд??
?лы княз? ??? Василийд?? баласы.
?з? ??р?ан Та?даулылар радасы (1549) к?мег?мен мемлекетте орталы? бил?кт? ны?айту ?ш?н 1549 ? 60 жылдары реформалар ж?рг?зд?. Земство жиынын ша?ыруды жол?а ?ойды, Жа?а сот ж?рг?зу ??жаты ?абылданды (Судебник, 1550), М?скеуде ал?аш?ы типография ашылды,
Англиямен
дипломатиялы? ?арым-?атынас орнатылды (1553).
Алтын Орда
мемлекет? ыдыра?аннан кей?н пайда бол?ан ?азан, ?ажы Тархан,
?ырым
,
С?б?р
,
А? Oрда
, т. б. ханды?тар арасында?ы ?зара тартысты пайдаланып, оларды жеке-жеке тал?андау?а к?р?ст?. 1547?52 жылдары ?азан ханды?ын, 1556 жылы Астрахань (?ажы Тархан) ханды?ын жаулап алды,
?лкен Но?ай ордасы
(1557) мен С?б?р ханы Ед?герд? (1555) ?з?не ?аратты. Мемлекетт?? шы?ыс шекарасын ке?ейткеннен кей?н, батыста
Балты? те??з?
бойын жаулап алу?а тырысты. Б?ра? Ливон со?ысы ?за??а созылып, Ресейге
Литва
,
Польша
,
Дания
,
Швециямен
со?ысу?а тура келд?. Н?тижес?нде Ресей мемлекет? ?з?н?? батыста?ы б?рын жаулап ал?ан жер?н?? б?р?нен айрылды.
?шк? саясатта Иван ?V Ресейд? б?лшектеуге тырысушылармен ?атал к?рес ж?рг?зд?. Осы ма?сатта 1565 жылы опричнина (?з?н?? жер иел?г?, ?скер?, бас?ару аппараты бар арнаулы жазалау ж?йес?) ??рды. Жеке дара бил?кт?? ресми идеологиясы жасалынып, Ресей б?р орталы??а ба?ын?ан ?уатты мемлекетке айналды. Иван ?V ?з бил?г?не ?арсы шы??ан саяси ?арсыластарын, сондай-а?, ?к?метке ба?ынба?ан шаруалар мен ?ала т?р?ындарын мы?дап ?ырды. Адамдарды азаптап, жазалап ?лт?руге т?келей ?з? ?атысты. ?м?р?н?? со?ына ?арай м?нез?ндег? ешк?мге сенбеуш?л?к ас?ынып, ж?ртты? б?р?не ?з?не ?астанды? жасайтындай к?д?кпен ?арады. Т?пт?, ?з?н?? Иван ес?мд? ?лын ?лт?руге дей?н барды (1582). Алайда Иван ?V ?з заманыны? сауатты адамы бол?ан. Ежелг? д?у?р ?дебиет? мен философиясын жа?сы б?лген. Ол мемлекет бас?ар?ан т?ста Ресейде к?птеген с?улет ескертк?штер? салынды
[1]
.
