? 
XXI ?асыр

? 
XX ?асыр

?  
XXI ?асыр

? 
XXIII ?асыр

2024 жыл  ? Григориан к?нт?збес? бойынша аптаны? б?р?нш? к?н?, я?ни д?йсенб?де басталады. К?б?се жыл .

Б?л б?зд?? заманымызды? 2024 жылы, III мы?жылды?ты? 24 жылы, 21 ?асырды? 24 жылы, 21 ?асырды? 3-ш? онжылды?ыны? 4 жылы, 2020-шы жылдарды? 5 жылы болып табылады.

?з?рше 2024 жыл ?лемдег? ?р? ?а?ты?ыстарды? жал?асуымен ерекшеленед?: Ресейд?? Украина?а басып к?ру? , Израиль?Хамас со?ысы , Мьянмада?ы азамат со?ысы , Суданда?ы азамат со?ысы ж?не та?ы бас?а.

2024 жылы шамамен т?рт миллиард адам т?ратын д?ние ж?з?н?? 76 ша?ты мемлекет?нде ?лтты? сайлау ?тет?н болады. Сайлау ?тк?зет?н елдер т?з?м?нде хал?ы е? к?п 10 елд?? сег?з? ( Америка ??рама Штаттары , Бангладеш , Бразилия , Индонезия , Мексика , П?к?стан , Ресей ж?не ?нд?стан ) ж?не ?лыбритания бар. 2024 жылы о?ан ?оса Еуропа парламент?не сайлау ж?ред?.

• 1 ?а?тар
  • Мысыр , Эфиопия , Иран , Сауд Арабиясы ж?не Б?р?ккен Араб ?м?рл?ктер? БРИКС ??рамына к?рд?. ^[1]
  • Таулы ?араба? айма?ы ?зербайжан ??рамына ?айта к?рд? де, Арцах Республикасы ресми т?рде ыдырады. ^[2]
  • Жапонияны? батыс жа?алауында 7.5 Mww де?гейл? ?р? жер с?лк?н?с? орын алды, н?тижес?нде 126 адам ?айтыс болды, 611 адам жара?ат алды. ^[3]
  • Эфиопия Сомалилендпен Бербера портын пайдалану туралы кел?с?мге келген?н жариялады. Эфиопия сонымен б?рге Сомалилендт?? т?уелс?зд?г?н мойындайтын б?р?нш? ел болатынын айтады. ^[4]
• 2 ?а?тар ? Маршалл аралдарында жалпы сайлау ?тт?. Маршалл аралдарыны? за? шы?ару жиналысы Хильда Хайнды президент болып сайлады. ^[5]
• 3 ?а?тар ? Керманда?ы ла?кест?к ?рекет : ?асым С?лейманины? ?лт?р?лу ≪мерейтойына≫ Керман , Иранда Ислам мемлекет? бомбалауы н?тижес?нде 89 адам ?айтыс болды. ^{[6] [7]}
• 7 ?а?тар ? Бангладеште жалпы сайлау ?тт?. Оппозициялы? партияны? наразылы?ына ж?не дауыс беруге келгендер саныны? к?рт т?мендеу?не ?арамастан Хасина Шай? Уазед бас?ар?ан Авами лиг партиясы сайлауда т?рт?нш? рет ?атар же??ске жетт?.
• 8 ?а?тар ? Эквадорда?ы ?арулы ?а?ты?ыс : Лос Чонерос атты картель басшысы Хосе Масиас Вильямар т?рмеден ?ашып кетт?. Эквадор президент? Даниэль Нобоа елде т?тенше жа?дай жариялады. К?шелерге, т?рмелерге ?скерилер ж?бер?лд?. ^[8]
• 11 ?а?тар
  • Папуа ? Жа?а Гвинеяда есептеу кез?нде бол?ан болжалды ?ател?к н?тижес?нде полицейлер мен сарбаздарды? жала?ысы бер?лмей ?алды, елде ереу?л басталды.
  • А?Ш хуситтер ?оз?алысына тауар тасымалдап жат?ан иранды? дауды басып, кей?н батады. Операция н?тижес?нде кемен?? б?к?л экипажы ?стал?ан, ек? SEAL те??зде жо?ал?ан.
• 12 ?а?тар ? ?ркендеу к?зетш?с? операциясы : Хуситтерд?? ?ызыл те??здег? кемелерге шабуылына жауап рет?нде А?Ш баста?ан коалиция хуситтерд?? Йемендег? базаларына ?уе шабуылын ?йымдастырды . ^[9]
• 13 ?а?тар ? Тайваньда президент сайлауы ?тт?. Демократиялы? ?лгер?ш?л партияны? ?м?ткер? Лай Циндэ жалпы дауысты? 40% жинады да, же??ске жетт?.
• 14 ?а?тар
  • Та??а отыр?анына 52 жыл бол?ан к?н? Дания патшайымы II Маргрете та?тан бас тартты, оны? орнына та??а кронпринц Фредерик отырып, ол X Фредерик атанды. ^{[10] [10]}
  • 2024 жыл?ы Комор аралдарында?ы президент сайлауы : халы?ты? тек 16.3% ?атыс?ан сайлау н?тижес?нде халы? наразылы?ына ?арамастан президент Азали Ассумани 62.9% дауыспен ?айта сайланды. ^[11]
• 15 ?а?тар Бернардо Аревалоны? Гватемала президент? болып ?лы?тауы. ^[12]
• 19 ?а?тар ? Жапония SLIM миссиясыны? к?мег?мен Ай?а баяу ?ондыру жаса?ан бес?нш? ел болды.
• 19 ?а?тар - Kaspi bank американды? NASDAQ биржасында компания 11 миллионнан астам акция сатты ж?не 1 миллиард доллардан астам ?аражат жинады.
• 22 ?а?тар ? Джозеф Бокайды? Либерия президент? болып ?лы?тауы.
• 24 ?а?тар ? Белгород облысында?ы Ил-76 апаты : ресейл?к Ил-76 ?скери транспорт ?ша?ы Короча ауданында ??лады. Ресей м?л?мет?нше ?ш?нде бол?ан барлы? адам, соны? ?ш?нде 65 украиналы? ?скери т?т?ын, экипажды? 6 м?шес? ж?не 3 к?зетш?, ?айтыс болды. ^[13]
• 26 ?а?тар
  • Израиль?Хамас со?ысы : Б?? Халы?аралы? ?д?лет соты Израильд?? Газада?ы геноцидт?к ?рекет?не жол бермеген?н ж?не палестиналы?тар?а ?ау?пс?зд?к берген?н талап етт?, алайда ?скери операцияны? то?татылуын талап еткен жо?. ^[14]
  • Тувалуда жалпы сайлау ?тт?. ^[15]
• 28 ?а?тар ? Финляндияда?ы президент сайлауыны? 1-айналымы ?тт?.
• 31 ?а?тар ? Джохор с?лтаны Ибра?им Исмаил Малайзияны? 17- Янг ди-Пертуан Агонг та?ына отырды.

• 4 а?пан
  • Намибия президент? Хаге Гейнгоб ?айтыс болды; орнын вице-президент Нанголо Мбумба алды. ^[16]
  • Сальвадорда жалпы сайлау ?тт?.
• 7 а?пан ? ?зербайжанда?ы президент сайлауы : Оппозицияны? наразылы?ына ?арамастан, президент Ильхам ?лиев бес?нш? рет ?айта сайланды. ^{[17] [18]}
• 8 а?пан ? П?к?станда жалпы сайлау ?тт?. Н?тижес?нде ?лтты? ассамблея мандаттарыны? к?б?с?н Партиясыз саясаткерлер же??п алды. Партиясыздарды? к?б? тыйым салын?ан ?д?лет ?ш?н ?оз?алысты? б?рын?ы м?шелер? бол?ан.
• 11 а?пан ? 2024 жыл?ы Финляндияда?ы президент сайлауы : Ек?нш? айналым н?тижес?нде президент болып Александр Стубб сайланды.
• 14 а?пан ? 2024 жыл?ы Индонезияда?ы жалпы сайлау : ?к?метт?к табуляторларды? ресми жылдам санауы б?рын?ы ?скери офицер Прабово Субиантоны наурыз айында шы?арылатын т?пк?л?кт? н?тижелерге дей?н президентт?к сайлауды? же??мпазы деп таныды.
• 16 а?пан ? Харпта?ы т?рмеде ресейл?к оппозиционер Алексей Навальный ?айтыс болды.
• 22 а?пан ? америкалы? Intuitive Machines компаниясыны? Nova-C ?онушысы Ай?а ?он?ан ал?аш?ы коммерциялы? к?л?к болды.
• 23 а?пан ? Армения ?з?н?? ??Ш? -да?ы м?шел?г?н де-факто уа?ытша то?татты.
• 25 а?пан ? Беларусьтег? парламент сайлауы н?тижес?нде бил?ктег? Белая Русь партиясы мандатты? к?пш?л?г?не ие болды.

• 1 наурыз
  • ?аза?стан б?ры??ай уа?ыт белдеу?не ( UTC+5:00 ) к?шт?. ^[19]
  • Иранда парламент сайлауы ?тт?.
• 7 наурыз ? Швеция ресми т?рде НАТО ??рамына енд? де, оны? 32-м?шес? болды. ^{[20] [21]}
• 11 наурыз ? Гаити президент? ж?не премьер-министр? Ариэль Анри елдег? ?ылмыскер топтарыны? ?зара со?ысы деп сипатталатын да?дарыс жа?дайында ек? лауазымнан да отставка?а кетет?н?н хабарлады. ^[22]
• 13 наурыз ? Еуропа Ода?ы ≪Ода?ты? жасанды зият жайлы регламент?≫ атты жасанды зият?а арнал?ан ?лемдег? ал?аш?ы толы? ???ы?ты? ж?не реттеуш? за?ды ?абылдады. ^[23]
• 15 ? 17 наурыз ? Ресейде сег?з?нш? президент сайлануы ж?рд?. Н?тижес?нде Владимир Путин бес?нш? рет ?айта сайланды. ^[24]
• 22 наурыз ? Ресейд?? Красногорск ?аласында?ы Crocus City Hall залында Ислам мемлекет? ?йымына ?атысы бар ?арулы адамдар концертке келуш?лерге шабуыл жасап , кем дегенде 137 адамды ?лт?р?п, 182 адамды жаралады.
• 25 наурыз ? Б?? ?ау?пс?зд?к Ке?ес? Газада ≪тез арада атысты то?татуды≫ ж?не барлы? кеп?лге алын?андарды дереу ж?не с?зс?з босатуды талап етет?н ?арар ?абылдады.
• 31 наурыз ? Болгария мен Румыния те??з ж?не ?уе жолдары ар?ылы Шенген айма?ыны? ??рамына к?рд?. ^[25]

• 1 с?у?р ? Израиль Иранны? Дамаскта?ы елш?л?г?не шабуыл жасайды да, н?тижес?нде 16 адам ?аза тапты.
• 6 с?у?р ? Словакияда?ы президент сайлауы н?тижес?нде Словакия президент? болып Петер Пеллегрини сайланды.
• 10 с?у?р ? О?т?ст?к Кореяда?ы парламент сайлауы : Демократиялы? партия мен Демократиялы? альянс   (кор.) ?аз. 176 мандат же??п алды. ?ызметтег? президент Юн С?к Й?лге байланысы бар Халы? к?ш? мен Халы?ты? болаша? партиясы   (кор.) ?аз. тек 108 мандат?а ?ана ие болды. ^[26]
• 10 с?у?р ? Айды? басында орын ал?ан Израильд?? Дамаск?дег? Иран елш?л?г?н бомбалауынан кей?н Иран Израильге жауап со??ыларын бастады.
• 25 с?у?р ? Гаити президент?н?? м?ндет?н ат?арушы ж?не премьер-министр Ариэль Анри отставкасынан кей?н ?тпел? президентт?к ке?ес Гаити мемлекет?н?? жа?а басшысы рет?нде бил?кт? ?з ?олына алды.

• 5 мамыр ? Панамада?ы жалпы сайлау н?тижес?нде президент болып Хозе Рауль Мулино сайланды.
• 7 ? 11 мамыр ? Швецияны? Мальмё ?аласында Eurovision ?н бай?ауы 2024 ?тт?. Н?тижес?нде швейцариялы? Nemo рэпер? ≪ The Code≫ ?н?мен же??ске жетт?. ^[27]
• 10 мамыр ? Б?? Бас Ассамблеясы Палестина мемлекет?не алфавитт?к т?рт?ппен м?ше мемлекеттерд?? арасында т?ру ???ы?ын беру ?ш?н дауыс берд?. Б?л Б?? Бас Ассамблеясыны? 2024 жыл?ы 10 ?ырк?йекте ?тет?н келес? сессиясында к?ш?не енед?. ^[28]
• 13 мамыр ? Биш?мбаев ?с? н?тижес?нде ?уанды? У?лихан?лы Биш?мбаев 24 жыл?а бас бостанды?ынан айырылды. ^[29]
• 14 мамыр ? ??лсарыда сол жыл?ы су тас?ыны ?ш?н ?тема?ы?а ?арсылар наразылы? шараларын бастады.
• 15 мамыр ? Словакия премьер-министр? Роберт Фицо?а ?астанды? жасалды . ^[30]
• 19 мамыр
  • ?зербайжан-Иран шекарасына жа?ын жерде т?к?ша? апат?а ?шырап , Иран президент? Ибра?им Раиси мен Иран Сырт?ы ?стер министр? Хусейн ?м?р Абдоллахиян , та?ы жет? жолаушы мен экипаж ?аза тапты.
  • Кейб?р болжамдар бойынша Кристиан Маланга бас?ар?ан Конго Демократиялы? Республикасында?ы мемлекетт?к т??кер?с ?рекет? Киншасада?ы тол?улар?а ?келд?. ^[31] ?к?мет сарбаздары тез арада араласып, т??кер?с басшыларын т?т?ындап, тынышты? орнатты. ^{[32] [33]}
• 20 мамыр ? Халы?аралы? ?ылмысты? сотты? бас прокуроры Израиль премьер-министр? Биньямин Нетаньяху мен Газада?ы Хамас жетекш?с?н ?скери ?ылмыс жасады деген айыппен ?амау?а алу?а ордер беруд? с?рады.
• 24 мамыр
  • Б??-ны? халы?аралы? соты Израильд?? Газа секторыны? о?т?ст?г?ндег? Рафа?та?ы ?скери шабуылын то?тат?анын талап етт?. ^[34]
  • Папуа ? Жа?а Гвинеяда?ы ?р? к?шк?н кес?р?нен 2,000 астам адам к?з ж?мды. ^[35]
• 26 мамыр ? 2024 жыл?ы Литва президент?н сайлау : ?ызметте бол?ан президент Гитанас Науседа ?айта сайланды.
• 29 мамыр ? О?т?ст?к Африка Республикасында?ы жалпы сайлау : О?т?ст?к Африка Республикасыны? демократиялы? тарихында Африкалы? ?лтты? конгресс т???ыш рет дауысты? к?пш?л?г?не ие болды. ^[36]
• 30 мамыр ? А?Ш б?рын?ы президент? Дональд Трамп порно актриса Сторми Дэниэлске берген пара?а ж?не бас?а да айыптар?а ?атысты сот процес?нде 34 тарма? бойынша к?н?л? деп танылды. Ол т?рт жыл?а дей?н бас бостанды?ынан айырылуы м?мк?н. ^{[37] [38]}

• 1 маусым
  • 19 с?у?рде бастал?ан ?нд?станда?ы жалпы сайлау ая?талды. ^[39]
  • Исландияда?ы президент сайлауы орын алды, н?тижес?нде Хадла Тоумасдоуттир президент болды.
• 2 маусым ? Мексикада?ы жалпы сайлау н?тижес?нде Клаудия Шейнбаум Мексиканы? т???ыш ?йел президент? болды. ^[40]

• 6 ? 9 маусым ? Еуропалы? парламент сайлауы .
• 19 маусым ? Бельгияда?ы федералды сайлау .
• 22 маусым ? Мавританияда?ы президент сайлауы .
• 4 ш?лде ? ?лыбританияда?ы парламент сайлауы . ^[41]
• 15 ? 16 ш?лде ? Руандада?ы жалпы сайлау .
• 26 ш?лде ? 11 тамыз ? Париж , Францияда 2024 жыл?ы Жаз?ы Олимпиада ойындары орын алады.
• 17 тамыз ? Индонезияны? астанасы Джакартадан Нусантара?а к?шед?.
• 13 ?азан ? Литвада?ы парламент сайлауы .
• 27 ?азан ? Парагвайда?ы жалпы сайлау .
• 5 ?араша ? Америка ??рама Штаттарында?ы президент сайлауы .
• 12 ?араша ? Палау Республикасында?ы жалпы сайлау .
• 7 желто?сан ? Ганада?ы жалпы сайлау .

• Маусым ? Шри-Ланкада?ы президент сайлауы .
• К?з ? Молдовада?ы президент сайлауы .
• ?азан
  • Ботсванада?ы жалпы сайлау .
  • Чадта?ы президент сайлауы .
  • Грузияда?ы парламент сайлауы .
  • Венесуэлада?ы президент сайлауы .
• ?араша
  • Румынияда?ы президент сайлауы .
  • Сингапур премьер-министр? Ли Сянь Лу? отставка?а кет?п, ?з ?к?летт?г?н орынбасары Лоуренс Уо??а беред?.
• Желто?сан
  • Алжирдег? президент сайлауы .
  • Хорватияда?ы президент сайлауы .

Та?ы ?ара?ыз: Санат:2024 жылы ту?андар

Та?ы ?ара?ыз: Санат:2024 жылы ?айтыс бол?андар

Орта??орда б??ан ?атысты медиа санаты бар: 2024

Б?л ?  жыл туралы ма?аланы? бастамасы . Б?л ма?аланы толы?тырып, дамыту ар?ылы, Уикипедия?а к?мектесе аласыз.