?с?мд?ктер анатомиясы (грек. anatom ? кесу, б?лу) ? ?с?мд?к органдары мен ?лпаларыны? ?шк? ??рылысы туралы ?ылым; ботаника саласы.

?ылым тарихы [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

?с?мд?ктер анатомиясыны? дамуы микроскопты? пайда болуымен ты?ыз байланысты. 17 ?асырда итальян биологы Марчелло Мальпиги (1628 ? 1694) мен а?ылшын ботаниг? Неемия Грюд?? (1641 ? 1712) микроскоппен ?с?мд?ктерд?? ?шк? ??рылымын зерттеу?н?? н?тижес?нде ?с?мд?ктер анатомиясыны? нег?з? ?аланды.

19 ?асырда нем?с биологы Теодор Шванн (1810 ? 1882) микроскоп ар?ылы жануарлар мен ?с?мд?ктер жасушасыны? ??рылымын зерттеп, жасуша теориясын ашты. 20 ?-ды? басында ?с?мд?к ?лпасы жасушалары мен органоидтарын зерттеу нег?з?нде ?с?мд?ктер анатомиясынан жасуша туралы ?ылым ? цитология б?л?н?п шы?ты.

?с?мд?ктер анатомиясын зерттеуде жа?а ?д?стер ? электронды? микроскоп, сол сия?ты гистохимиялы? зерттеулер, т.б. ?олданылады. Анатомиялы? зерттеулер к?мег?мен ?с?мд?ктерд?? тег?, ег?ст?к да?ылдарыны? т?рл? сорттары, ?с?мд?кт?? сырт?ы орта ?сер?не т?з?мд?л?г? аны?талады.

?аза?станда ?с?мд?ктер анатомиясы ж?н?ндег? зерттеулер 1930 ? 1932 жылдары КСРО ?а (Ке?ест?к Социалист?к Республикалар Ода?ы) ?аза?станды? базасыны? Ботаника секторында (?аз?рг? ?Р Б?л?м ж?не ?ылым минист?рл?г?н?? ботаника ж?не фитоинтродукция институты) басталды. Зерттеу ж?мыстары, сондай-а? Бас ботаник. ба?та, ?аз?У-де (?аза? ?лтты? Университет?), ?аз?АУ-ды? (?аза? ?лтты? Аграрлы? Университет?) арнаулы кафедралары мен ауыл шаруашылы?ы минист?р?н?? ?арма?ында?ы б?р?атар ?ылыми-зерттеу институттарында ж?рг?з?лед?. Алын?ан ?ылыми м?л?меттер биологияда, агрономияда, дендрохронологияда, фармацевтикада, тама? ж?не а?аш ??деу, т.б. шаруашылы?тарда пайдаланылады.

Ботаника б?л?м?ндег? ?с?мд?ктер анатомиясыны? орны [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

?с?мд?ктер анатомиясы ?с?мд?ктер морфологиясы ке? ма?ынада ?арастырыл?ан (морфология тар ма?ынада макроскопиялы? (нег?з?нен организмд?к) де?гейде ?с?мд?ктерд?? ??рылымы мен ?алыптасуын зерттеумен айналысады.

?с?мд?к анатомиясы ?с?мд?к физиологиясымен ? ботаниканы? ?с?мд?к организмдер?нде болатын т?рш?л?к процестер?н?? за?дылы?тарын зерттейт?н б?л?м?мен ты?ыз байланысты>.

?с?мд?к жасушалары ??рылымын зерттеу уа?ыт ?те келе ботаниканы? т?уелс?з б?л?м?не айналды ? ?с?мд?к цитологиясы .

Бастап?ыда ?с?мд?ктер анатомиясы ?с?мд?ктер морфологиясы ? ?с?мд?ктерд?? физикалы? формалары мен сырт?ы ??рылымын сипаттаумен с?йкес келд?, б?ра? ХХ ?асырды? ортасынан бастап ?с?мд?ктер анатомиясында?ы зерттеулер е? алдымен ?шк?, микроскопиялы? ??рылымды зерттеуге байланысты жеке сала рет?нде ?арастырылды ^[1] .

Та?ы ?ара?ыз [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

• ?с?мд?к зиянкестер?
• ?с?мд?к аурулары

Б?л ма?аланы Уикипедия сапа талаптарына лайы?ты болуы ?ш?н уикиленд?ру ?ажет.

Б?л ?  ботаника бойынша ма?аланы? бастамасы . Б?л ма?аланы толы?тырып, дамыту ар?ылы, Уикипедия?а к?мектесе аласыз.

?с?мд?ктер морфологиясы ж?не анатомиясы Вегетативт?к м?шелер Тамыр ? Каудекс ? Пневматофорлар ? ?ркен ? Саба? ? Тамыр саба? ? Т?йнек ? Пиязшы? ? Цефалий ? Б?рш?к ? Д?? ? Б?та? ? ?алемше ? Жапыра? ? Б?бежапыра? ? Ризоидтар ? Таллом Генеративт?к м?шелер Г?л ? Г?лшана? ? Г?л тоста?аншасы ж?не к?лте ? Андроцей ж?не гинецей ? Тоза? ? Т??ым ? Жем?с ? Гаметофит ? Гаметангий ? Антеридий ? Архегоний ? Спорангий ? Стробил Бетк? ??рылымдар ?с?мд?к кутикуласы ? Эпикутикулалы? балауыз ? Ш?рне ? Тыныс са?ылаулары ? Трихомалар ?с?мд?к ?лпалары Т?зуш? ?лпа Т?бе меристемасы ? Б?й?р меристемасы ? ?ыстырма меристема ? Дерматоген ? Калиптроген ? Камбий ? Феллоген ? Каллус Жабын ?лпа Эпидерма ? Перидерма ? Экзодерма ж?не эндодерма ? ?ыртыс ? Протодерма ж?не ризодерма ? Веламен ?тк?зг?ш ?лпа Ксилема ? Флоэма Т?рек ?лпа Склеренхима ? Колленхима ? Склереидалар ? Идиобластар Нег?зг? ?лпа Паренхима ? Хлоренхима ? Аэренхима ? Идиобластар ?с?мд?к жасушасы Органоидтар Жасуша ?абыр?асы ? Вакуоль ? Фрагмопласт ? Танносома Пластидтер Лейкопласттар (Протеинопласттар ? Элайопласттар ? Амилопласттар) ? Хромопласттар ? Хлоропласттар ? Этиопласттар ? Геронтопласттар ? Плазмодесмалар Габитус Жасты? т?р?здес ?с?мд?ктер ? Дегелект? ?с?мд?ктер ? Б?талар ( Б?ташы?тар ? Жартылай б?талар ) ? Суккуленттер ? А?аштар ? Шырмал?ыш ?с?мд?ктер ? Ш?птер Уикисанат:Морфология ? Уикисанат:Анатомия ? Галерея

1. ↑ Raven, P. H., R. F. Evert, & S. E. Eichhorn. Biology of Plants , 7th ed., page 9. (New York: W. H. Freeman, 2005). ISBN 0-7167-1007-2 .