?же - баланы? ?кес?н??, сондай-а?, анасыны? шешес?н атайтын, туысты? ?атынасты б?лд?рет?н атау. Одан ар?ылары ?лкен ?же немесе ?лы ?же деп аталады. ^[1]

?аза? отбасында?ы ?же орны ерекше ?р? ?ад?рл?. ?же - отбасыны? ?ана емес, ?улетт?? де ?йыт?ысы, а?айын- абысындарды? б?рл?г?н, татулы?ын са?тайтын сыйлы анасы, кей?нг? жастарды?, кел?ндерд?? т?рбиеш?с? ?р? а?ылг?й? ?аза? ?о?амында ?детте жас отау иелер?н?? т???ыш баласын ?жес? бауырына салады. Бала ата-?жен?? кенжес? саналып, немерен? ?жес? т?рбиелеп, ба?ып-?а?ады. ?же мен немере арасында?ы туысты? байланыс ?те н?з?к ?р? бер?к. Балажан ?аза? ?ш?н ата мен ?жеге жас с?би жай ?ана ермек емес, т?рбиеленуш? ерекше субъект. Тарихта к?лл? рулы елге ана болып санал?ан Айпара ?же, Домала? ене, Зере, Ай?аным сек?лд? ?желерд?? бейнес? а?ыз-??г?мелерде , ?деби шы?армаларда сомдал?ан.

Алдымен ?же т?рбиес? ар?ылы бала жа?сы-жаманды ажыратып, ?лкен-к?ш?н? тани бастайды. М?нез-??лы? , т?л т?рбиес? ?алыптасып, бала ?й шаруасына бей?м, елгезек т?лал?ыш, мей?р?мд? болып ?сед?. ?жен?? алдын к?рген бала?а былай?ы ж?рт т?рбиел? бала деп ба?а беред?. ?же т?рбиес? к?б?не ≪олай ?стеме, былай ?сте≫, ≪б?йтсе? жаман, ?йтсе? жа?сы≫ деген вербалды сипатта, а?ылг?йл?к мазм?нда болып, ?жен?? мей?р?м? мен ж?рек жылуына б?лен?п ?сед?. Осылайша, жас бала ?аза?ы ортада?ы моральды?-этикалы? нормалармен таныса отырып, адами т?л?аны? ?алыптасуына ?ана емес, д?ст?рл? ырым-тыйымдар ж?йес?н?? ?а?идаттарын б?рт?ндеп бойына с???ре бастайды.

Жет?-то?ыз жастан ?р? ?арай т???ыш немере ?лды? т?рбиес? атасыны? ?олына ?тед?, Ал ?ыз немерен?? нег?зг? т?рбиес? ?жен?? ?арама?ында болады. Б?л кездег? т?рбиен?? мазм?ны ата?а ?лесе ж?р?п, к?рген-б?лген?н к???лге то?удан ??ралады. Атасына ?лескен бала алыс жерлерд?, ел жа?сыларын, сыйлы ауылдарды к?р?п, жиын-той?а т.б. ?атысып, соларды ??ыну?а, б?луге тырысады. Атаны? ≪визуалды≫ т?рбиес?нен ?ткен баланы былай?ы ж?рт к?ргенд? бала деп атайды. ?аза? паремеологизм? Аты? бар да жер таны жел?п ж?р?п, ата? барда ел таны ер?п ж?р?п деп ке?ес беред?. Ел тану, жер тану к?ргенд?л?кке жатады. ?аза?ты? д?ст?рл? бала т?рбиес?нде к?ргенд?л?к т?рбиен?? е? жо?ар?ы формасы болып табылады. ?же мен атадан т?л?м ал?ан немерен?? рухани жа?ынан т?рбиел?, к?ргенд? азамат болып, ержету?н??, елд?? аузына ?л?гер к?шел? азамат болып ?алыптасуыны? нег?з? осылайша ?аланады ^[2] .

1. ↑ ?аза?ты? этнографиялы? категориялар, ??ымдар мен атауларыны? д?ст?рл? ж?йес?. Энциклопедия. - Алматы: DPS, 2011. - ISBN 978-601-7026-17-2
2. ↑ Кульсариева С.П. Традиции и формирование этнического менталитета у казахских детей // ?аза?ты? ?дет-??рыптары мен салт- д?ст?рлер?: откендег?с? ж?не б?г?н?. Алматы: ?ылым, 2001