?бсаттар Ба?ысбай?лы Дерб?с?л? ( 15 ?ырк?йек 1947 жылы ту?ан, Т?рк?стан облысы Т?лк?бас ауданы ? 15 ш?лде 2021) ? шы?ыстанушы, д?нтанушы, ?дебиет зерттеуш?, жазушы , сыншы, филология ?ылымдарыны? докторы (1998).

Шаныш?ылы тайпасыны? Ж?дыры? руынан шы??ан. ^[1]

М.?уезов атында?ы О?т?ст?к ?аза?стан мемлекетт?к университет?н?? филология факультет?н ?зд?к б?т?рген (1969).

• 1970 - 75 ж. КСРО ?ылым Академиясы Шы?ыстану институтыны? аспирантурасын о?ыды.
• 1975 - 1976 ж. Марокко корольд?г? , 1985-86 ж. Тунис Араб республикасы университеттер?нде араб т?л? мен ?дебиет? бойынша б?л?кт?л?к арттырудан ?тт?.
• 1976 - 77 ж. ?Р ?ылым Академиясыны? М.О. ?уезов атында?ы ?дебиет ж?не ?нер институтыны? ?ылыми ?ызметкер?.
• 1977 ж. ?л-Фараби атында?ы ?аза? Мемлекетт?к ?лтты? университет?нде ассистент, а?а о?ытушы, доцент, филология факультет? деканыны? орынбасары, Шы?ыс филология кафедрасыны? ме?геруш?с?.
• 1986 - 1988 ж. КСРО ?ылым Академиясы Шы?ыстану институтыны? докторанты.
• 1989 ж. Шы?ыстану факультет?н?? деканы.
• 1991 - 97 ж. Т?лдер ж?не Халы?аралы? байланыстар ж?н?ндег? проректор.
• 1997-2000 ж. ?аза?стан Республикасыны? Сауд Арабиясы Корольд?г?ндег? елш?л?г?н?? ке?есш?с?, 1-сыныпты ке?есш? дипломатиялы? лауазым иес?.
• 2000 ж?не 2005 ж. ?аза?стан м?сылмандарыны? III ж?не IV К?рылтай жиынында ?аза?стан м?сылмандары Д?ни бас?армасыны? т?ра?асы, Бас м?фти, 2007 ж. Орта Азия м?фтилер ке?ес?нде б?рауыздан осы ке?ест?? т?ра?асы,
• 2000 жылды? тамызында Босния мен Герцеговинаны? астанасы Сараевода ж?не 2002 ж. с?у?рде Кипрде ?ткен Еуразия Ислам Шурасыны? IV - V халы?аралы? конференцияларында осы ?йым т?ра?асыны? б?р?нш? орынбасары болып ек? рет сайланды.
• 1977 ж. ≪Арабт?лд? Марокко ?дебиет?н?? даму д?у?рлер?≫ деген та?ырыпта (?ылыми жетекш?с? - профессор Ю.Н. Завадовский) кандидатты?, 1998 ж. ≪VIII - XX ?асырда?ы арабт?лд? Марокко с?з ?нер?н?? ?волюциясы≫ атты та?ырыпта докторлы? диссертация ?ор?а?ан. ?аза?стан ?ылымыны? ?к?л? рет?нде Ба?дад (Ирак), Сана (Солт. Иемен), Аден (О?т. Йемен), Мекнес (Марокко), Токио (Жапония), Кашмир (?нд?стан), Пешавар (П?к?стан), Мадрид (Испания), Колумбия (Нью-Иорк) университеттер?нде д?р?с о?ыды. Б?р?атар халы?аралы? ?ылыми-теориялы? конференциялар мен симпозиумдар?а (Душанбе - 1985, Москва - 1989, 2000, 2004, Александрия - 1992, Сеул - 1995, Мадрид 1996, Дели, Кашмир - 1999, Берлин - 2002, Каир - 2003, Афины - 2004), ЮНЕСКО -ны? д?ни-м?дени конгрестер?не (Ташкент - 2000, Доха - 2001) ?атысып, баяндамалар жаса?ан.

?Р халы??а б?л?м беру министрл?г? жанында?ы шы?ыстанушыларды? о?у-?д?стемел?к ке?ес?н?? т?ра?асы, КСРО Шы?ыстанушылар Ассоциациясы ?аза? б?л?м?н?? бюро м?шес?, КСРО ?ылым Академиясы Шы?ыс ?дебиет?н ?йлест?ру ке?ес?н??, ?Р ?лтты? ?ылым Академиясыны? ?о?амды? ж?не гуманитарлы? ?ылымдар б?л?м?н??, ?Р Жазушылар ж?не Журналистер Ода?ыны?, ?аза?стан халы?тары Ассамблеясы ке?ес?н??, ?Р Президент? жанында?ы адам ???ы?ын ?ор?ау ж?н?ндег? комиссия м?шес?. ?аза?ты? шет елдермен досты? ?о?амы ?аза?-Араб б?л?м? т?ра?асы болды. КСРО Халы??а б?л?м беру мемлекетт?к комитет?н?? ??рмет Грамотасымен (1984) марапаттал?ан. ?азМУ-д?? ?л-Фараби атын алуына ?лкен е?бек с???рд?, Республикамызды? мемл. 10 университетер?н?? ≪??рметт? профессоры≫, Халы?аралы? ≪Араб т?л?≫ ?ылым Академиясыны? (Каир) академиг?. Дерб?с?л? республикалы? арабтану ?ылымыны? нег?з?н салушыларды? б?р?. Арабистика саласы бойынша ел?м?зд?? т???ыш ?ылыми докторы, т???ыш профессоры, т???ыш академиг?.

Ол ал?аш рет ?л-Фараби атында?ы ?азМУ -де араб б?л?м? мен Шы?ыс т?лдер кафедрасын ж?не шы?ыстану факультет?н ?йымдастырып, оны? т???ыш ме?геруш?с? ж?не т???ыш деканы болды. Оны? басшылы?ымен республикамызда т???ыш рет урду, парсы, т?р?к, ?ытай, жапон, корей т?лдер? мен ?дебиет? маманды?тары ашылып, кафедралары ?йымдастырылды. С?йт?п, республика ?те з?ру шы?ыстану ?ылымы саласыны? ?лтты? мамандарын даярлау?а белсене ат салысты. Дерб?с?л? ?аламынан араб т?л? мен ?дебиет?, тарихы мен м?дениет? ж?не ?аза? ?дебиет?н?? ежелг? д?у?рлер? мен м?дениет?н?? м?селелер?, Шы?ыс м?сылман елдер?мен рухани байланыс, ол ж?ртты? ой д?ниес? мен Ислам тарихы, ?асиетт? ??ран, Пай?амбарымызды? (с.а.у.) хадис-ш?р?птер? туралы 600-ден аса теор. ж?не практик. м?н? бар ?ылыми ж?не ?ылыми-к?пш?л?к е?бектер ту?ан. Арабт?лд? Марокко ?дебиет?н?? т?тас тарихын жазып шы?ты. Ол тек КСРО ?ана емес, сол елд?? ?з?нде де жазыл?ан жо? ед?. ?ожа Ахмет Иасауи кесенес? мен онда?ы ??лпытастарда?ы жазуларды ана т?л?м?зге аударып, зерттед?. Шы?армаларын араб, парсы, ша?атай т?лдер?нде туындат?ан, е?бектер? ?лем к?тапханалары мен ?олжазба ?орларына шашырап кеткен даламызды? X-XVIII ?асырларда ?м?р с?рген ?бу-л ?асым ?л-Фараби, Исмайыл ?л-Жау?ари ?л-Фараби, ?бу Ибра?им Ыс?а? ?л-Фараби, Бур?анад-Дин Ахмад ?л-Фараби, Махм?т ?л-Фараби, ?ш Кердери, ?ш Сайрами (Исфиджаби), жет? Т?рк?стани, 31 Таразилер, Байла? ?ыпша?и, Хасан ?ли Жалайыри, Гийас ад-Дин Женди, Хусам ад-Дин Сы?на?и ж?не т.б. барлы?ы 100-ге жуы? ?ылым Академиясылымдары мен ойшылдарын тауып, е?бектер?н ?ылыми айналым?а енг?зд?. Олар жайлы шы?ыстану ж?не филология факультеттер?нде д?р?стер о?ыды. Студенттер мен магистрлерд?? диплом ж?мыстарына басшылы? етт?. М?хаммед Хайдар Дулатид?? ?м?р? мен шы?армашылы?ын зерттеуде де соны ?адамдар жасады. ?аш?ария (1994), П?к?стан (1995), ?нд?стан?а (1998) арнайы барып, Кашмир ?лкес?нен ?алымны? зиратын тапты. ??лпытасыны? эпитафиясын шешт?. Берлин ж?не ?аш?ар ?олжазбасы бойынша ??ламаны? ≪Жа?аннаме≫ атты поэмасын ша?атай т?л?нен т?рж?малап жариялады (Алматы, ≪Б?л?м≫ 2006). Ол жайлы б?р?атар зерттеу жасады.

Сондай-а?, ол Н?р-М?б?рак Египет Ислам м?дениет? университетет?н, имамдарды? б?л?м?н жет?лд?рет?н республикалы? Ислам институтын, ?асиетт? ??ранды м?нерлеп о?у бойынша республикалы? т???ыш конкурсты, Рамазан айларында Алматыны? орталы? меш?т?нен ?аза? теледидары ар?ылы ?ад?р т?н?н насихаттау сек?лд? та?ы да бас?а к?птеген д?ни-руханият, д?ни-а?артушылы? шараларын ?йымдастырды. 2003, 2006 жылдары ?ырк?йекте Астанада ?лемд?к ж?не д?ст?рл? ?лтты? д?н лидерлер?н?? съездер?н ?тк?зуге ?лес ?осты.

Дерб?с?л? ?аза?станда араб т?л? мен ?дебиет? ?ылымын ?алыптастыр?аны ж?не Ислам тарихы мен м?дениет?, д?н?не байланысты к?птеген с?бел? е?бектер? ?ш?н 2002 ж. Египет Араб республикасыны? 1-д?режел? ≪?ылым ж?не ?нер≫ орден?мен, ?аза?стан ?ылымы мен б?л?м?, ?дебиет? мен м?дениет?не ?ос?ан ?ома?ты ?лес? ?ш?н 2004 жылы ≪Парасат≫ орден?мен ж?не 2001 жылы ≪?аза?стан республикасыны? т?уелс?зд?г?не 10 жыл≫ , 2005 жылы ≪?аза?стан Республикасыны? конституциясына 10 жыл≫ , 2008 жылы ≪Астана?а 10 жыл≫ мерекел?к медальдарымен ж?не 2007 жылы ?Р Б?л?м ж?не ?ылым министр?н?? ≪?аза?стан республикасыны? ?ылымын дамыту?а ?ос?ан ?лес? ?ш?н≫ белг?с?мен марапатталды, 2005 жылды? ?арашасында О?т?ст?к ?аза?стан облысы, Т?лк?бас ауданды? м?слихатыны? шеш?м?мен ≪Т?лк?бас ауданыны? ??рметт? азаматы≫ ж?не сол жылы О?т?ст?к ?аза?стан облысы м?слихатыны? шеш?м?мен ≪О?т?ст?к ?аза?стан облысыны? ??рметт? азаматы≫ ата?тары бер?лд?. Ол ?аза?стан халы?тарыны? досты?ы мен ынтыма?ы, д?ндераралы? т?с?н?ст?к пен сыйласты?ты арттыруда да иг?л?кт? ?стер ат?арып келед?. ^[2]

Шы?армалары [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

1. Шы?ырау б?ла?тар (зерттеулер мен ма?алалар), А., 1981;
2. Араб ?дебиет?. Классик. д?у?р, А.. 1982;
3. Арабоязычная литература Марокко, А., 1983;
4. ≪Мы? б?р т?н≫ ел?нде, А., 1986;
5. Ежелг? араб жер?нде, А., 1992;
6. Литература Марокко, М., 1993 (телавт. С.В. Прожогина, О.А. Власова);
7. ?аза? даласыны? ж?лдыздары, Тарихи-филол. зерттеу, А., 1995;
8. М?хаммед Хайдар Дулати, ?м?рбаянды?-библиогр. аны?тамалы?, А., 1999;
9. Ислам ж?не заман (С?хбаттар мен ма?., жолжазбалар мен ?деби зерттеулер), А., 2003;
10. Исламны? жау?арлары мен ж?д?герл?ктер?. Тарихи-филол. зертгеулер, ?сселер мен очерктер, А., 2008. ^{[3] [4]}

Сырт?ы с?лтемелер [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

??лама ?стаз, ?алым ?бсаттар ?ажы Дерб?с?л? 70 жаста

Орта??орда б??ан ?атысты медиа файлдар бар: Category:Absattar Derbisali

Дерекк?здер [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

1. ↑ Мекембай Омар?лы [1] = Ша?ыш?ылы шеж?рес? / А.Ирисбаев ? Ташкент: Езувчи, 2000. ? 232 б. ? 1000 таралым . ? ISBN 5-8255-0662-4 .
2. ↑ Ислам. Энциклопедиялы? аны?тамалы?. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1
3. ↑ ?аза? Энциклопедиясы
4. ↑ “ ?аза? ?дебиет?. Энциклопедиялы? аны?тамалы?. ? Алматы: ≪Аруна Ltd.≫ ЖШС, 2010 жыл. ISBN 9965-26-096-6