?лкен театр

Уикипедия ? ашы? энциклопедиясынан алын?ан м?л?мет
Навигация?а ?ту ?здеуге ?ту
?лкен театр
Орналасуы   Ресей , М?скеу
Координаттары 55°45′37″ с. е. 37°37′07″ ш. б.  /  55.76028° с. е. 37.61861° ш. б.  / 55.76028; 37.61861   (G)   (O)   (Я)
Нег?зделген? 1776 год
Директоры Владимир Урин
К?ркемд?к жетекш?с? балет ? Махар Вазиев
опера ? Маквала Касрашвили
Бас дирижёр? Туган Сохиев
Бас балетмейстер? Юрий Григорович
Бас хормейстер? Валерий Борисов
?лкен театр Орта??орда
?лкен театр
?шк? к?р?н?с

?лкен театр , Ресейд?? ?лкен театры ( орыс. Большой театр ) ? д?ние ж?з?не танымал алды??ы ?атарлы опера ж?не балет театры, Ресейд?? ?лтты? музыкалы театр м?дениет?н?? е? ?р? оша?ы.

Театрды? ал?аш ??рылуы 18 ?асырда?ы Ресей ?лтты? м?дениет?н?? г?лдену?мен, к?с?би актерлер ?нер?мен ж?не орыс опера музыкасыны? ?алыптасуымен байланысты болды.

1776 ж. М?скеуд?? губ. прокуроры князь П.В. Урусов пен антрепренер М.Г. Медокс М?скеу ресейл?к театрыны? т?ра?ты труппасын ??рды. Сол жылдан бастап спектакльдер Знаменкада?ы граф Р.И. Воронцовты? ?й?нде ?ойыла бастады.

1780 ж. театр Петровка к?шес?нде (?аз?рг? ?лкен театрды? орнында) салын?ан ?имарат?а к?ш?п, “Петров театры” немесе “Опера ?й?” деп аталды да, м?ны? ?з? М?скеу ?аласында?ы т???ыш т?ра?ты театр болды. Театрды? ал?аш?ы актерлер?: И.И. ж?не Н.Ф. Калиграф, Г.В. Базилевич, М.С. Синявская, И.М. Соколовская, А.Г. Ожогин, Е.С. Сандунова, т.б. Театр репертуарынан орыс (В.А. Пашкевич, М.М. Соколовский, Е.И. Фомин), сондай-а? шет ел ( В.А. Моцарт , Дж. Перголези, А.Гретри) композиторларыны? шы?армалары орын алды.

1805 ж. театр ?имараты ?ртен?п, 1825 жыл?а дей?н театр труппасы (1806 ж. мемл. театр?а айналды) ?р т?рл? орындарда ойын к?рсет?п ж?рд?. ?лкен театрды? осы к?нг? ?имараты (А.А. Михайловты? жобасы бойынша; арх. О.И. Бове) 1824 ж. салынды.

Театр шымылды?ы 1825 ж. 18 ?а?тарда А.Н. Верстовский мен А.А. Алябьевт?? “Музалар салтанаты” атты прологымен ашылды. Осы жылдары театр репертуарында орыс композиторларыны? шы?армалары ке??нен орын алды. ?с?ресе, М.И. Глинканы? “Иван Сусанин” (1842) ж?не “ Руслан мен Людмила ” (1846), А.С. Даргомыжскийд?? “Су пер?с?” (1859) операларыны? ?ойылуы театр ?м?р?ндег? тарихи кезе? болды. Олар сахналы?-вокалды? ?нердег? реалист?к принципт?? дамуына зор ы?пал етт?.

1853 ж. ?рттен за?ымдан?ан ?лкен театрды? ?имаратын арх. А.К. Кавос 1856 ж. ?алпына келт?р?п, оны? архитектурасына ?згер?с енг?зд?. Акустик. ж?не оптик. жа?ынан жа?сартылып, театр залы 5 ярус?а б?л?нд?. Осымен байланысты б?р мезг?лде ойын-сауы?ты 2 мы?нан аса к?рермен тамашалайтын болды.

19 ?асырды? 70-жылдары ая?ында ?лкен театр тарихында жа?а кезе? басталды. П.И. Чайковскийд?? А??у к?л? ” (1877), “ Евгений Онегин ” (1881), “Мазепа” (1884), “?ар?аны? м?ткес?” (1891), “Иоланта” (1893), “?й?ыда?ы ару” (1899) сия?ты опералы?-балетт?к шы?армаларыны? ?ойылуы орыс операсы мен балет ?нер?н?? шары?тау шы?ына айналды. Сондай-а? осы театрды? сахнасында т???ыш рет М.П. Мусоргскийд?? “Борис Годунов” (1888), Н.А. Римский-Корсаковты? “?арлы ханым” (1893), “Рождество алдында?ы т?н” (1898) опералары ?ойылды.

1898 ж. А.П. Бородинн?? “Князь Игорь” операсыны? т?саукесер? болды. Б?л шы?армаларды? жо?ары к?ркемд?к сапасы мен жа?ашылды?ы орындаушылы? ?нерд?? дамуына иг? ы?пал жасады. ?. т-ды? репертуарынан Батыс Еуропа композиторларыны? (Дж. Россини, К.Вебер, Моцарт) та?даулы шы?армалары орын алуымен ?атар Дж. Вердид?? “Риголетто”, “Аида”, “Травиата”; Ш.Гуноны? “Фауст”, “Ромео мен Джульетта”; Ж.Бизен?? “Кармен”; Р.Вагнерд?? “Лоэнгрин” опералары ?ойылды.

20 ?асырды? басында Ф.И. Шаляпин, Л.В. Собинов, А.В. Нежданова, В.Р. Петров, Г.С. Пирогов сынды ?нш?лер орысты? вокалды? мектеб?н д?ние ж?з?не танытты; ?лтты? балетт?? дамуына балетмейстер А.А. Горский, биш?лер Е.В. Гельцер, В.Д. Тихомиров, М.М. Мордкин, т.б. мол ?лес ?осты. Спектакльдерд? ?ою?а дирижерлер И.К. Альтани, В.И. Сук, С.В. Рахманинов; суретш?лер А.Я. Головин мен К.А. Коровин ?атысты. ?азан т??кер?с?нен кей?н театр жа?а ?о?амды? ??рылысты? саяси ??ралына айналып, 1930 жылдары И.И. Дзержинскийд?? “Тыны? Дон” (1936) ж?не “К?тер?лген ты?” (1937), О.С. Чишконы? “Потемкин броносец?” (1938) опералары; Б.В. Асафьевт?? “Париж жалыны” (1933), мен “Ба?шасарай фонтаны” (1936) балеттер? ?ойылды.

1919 ж. ?лкен театр?а академ. театр ата?ы бер?лд?. Ке?ес ?к?мет? т?сында театр алпыс жылдан астам уа?ыт бойы КСРО-ны? Мемл. академ. ?лкен театры аталды. Осы жылдары ?лкен театр труппасында аса к?рнект? ?нер шеберлер? (?нш?лер Н.А. Обухова, В.В. Барсова, И.С. Козловский, С.Я. Лемешев, А.С. Пирогов, М.Д. Михайлов, М.О. Рейзен, М.П. Максакова, т.б.; балет артистер? А.Н. Ермолаев, М.Т. Семенова, М.М. Габович, А.М. Мессерер; дирижерлер М.М. Ипполитов-Иванов, Н.С. Голованов, С.А. Самосуд, Ю.Ф. Файер, Л.П. Штейнберг; балетмейстер Р.В. Захаров; хормейстер У.И. Авранек; суретш? Ф.Ф. Федоровский) е?бек етт?. 2-д?ниеж?з. со?ыс жылдары (1941 ? 45) театр ?з ж?мысын то?тат?ан жо?.

1942 ж. Россинид?? “Вильгельм Телль”, 1943 ж. Д.Б. Кабалевскийд?? “От ?ш?нде” опералары; со?ыстан кей?н Глинканы? “Иван Сусанин” (1945), Римский-Корсаковты? “Садко” (1949), Мусоргскийд?? “Борис Годунов” (1948) ж?не “Хованщина” (1950) опералары ?ойылды.

1940 ? 50 ж. опера труппасында А.П. Иванов, Г.М. Нэлепп, П.Г. Лисициан, И.И. Масленникова, Е.В. Шумская, Г.Ф. Большаков, т.б. ?нш?лер; балет труппасында Г.С. Уланова, О.В. Лепешинская, С.Г. Корень, В.А. Преображенский, т.б. биш?лер; дирижерлер А.Ш. Мелик-Пашаев, М.Н. Жуков; реж. Л.В. Баратов; балетмейстер Л.М. Лавровский; суретш?лер П.В. Вильямс, В.В. Дмитриев, т.б. ?ызмет етт?. Театр ?жымы опера ж?не балет ?нер? саласында жем?ст? е?бек ет?п, шы?арм. ?зден?с жолында жо?ары к?ркемд?к табыстар?а жетт?.

20 ?асырды? 60 ? 70-жылдары театр сахнасында ?нш?лер И.К. Архипова, Г.П. Вишневская, З.И. Анджапаридзе, А.П. Огнивцев, Т.А. Милашкина, А.Ф. Ведерников, А.А. Эйзен, Е.В. Образцова, В.А. Атлантов, Ю.А. Мазурок; балет биш?лер? М.М. Плисецкая, Р.С. Стручкова, Н.В. Тимофеева, М.В. Кондратьева, Е.С. Максимова, В.В. Васильев, М.Э. Лиепа, Н.Б. Фадеечев, Н.И. Бессмертнова, М.Л. Лавровский; дирижерлер Е.В. Светланов, О.А. Димитриади, Г.Н. Рождественский, Ю.И. Симонов; бас реж. Б.А. Покровский; театр суретш?лер? В.Ф. Рындин, С.Б. Вирсаладзе, Н.Н. Золотарев жем?ст? е?бек ет?п, ?нер би?г?нен к?р?нд?.

1976 ж. ?лкен театрды? 200 жылды?ы аталып ?т?п, ол ек?нш? рет Ленин орден?мен марапатталды. Театрды? опера труппасы гастрольд?к сапармен Еуропа, Азия мен Американы? 12 ел?нде, ал балет труппасы д?ние ж?з?н?? 30-дан астам елдер?нде ?нер к?рсетт?. ?р жылдары театр репертуарынан осы заман?ы композиторларды? (Р.М. Глиэр, Д.Б. Кабалевский, С.С. Прокофьев, Д.Д. Шостакович, А.И. Хачатурян, Т.Н. Хренников, А.А. Холминов, К.В. Молчанов, Р.К. Шедрин, А.Г. Шнитке) та?даулы туындылары орын алып, олар театр ?жымыны? зор табысын ай?ындады. ?лкен театр ?аза?ты? мемлекетт?к академиялы? опера ж?не балет театры ?нер?н?? ?ркендеп ?су?не иг? ?сер етт?.

1936 ж. ?лкен театр сахнасында ?аза? ?дебиет? мен ?нер? онк?нд?г?н?? ?орытынды концерт? ?т?п, о?ан К.Байсей?това баста?ан к?птеген ?аза? м?дениет?н?? ?к?лдер? ?атысты. 2-д?ниеж?з. со?ыс жылдары (1941 ? 45) ?лкен театрды? ата?ты биш?с? Г.С. Уланова Алматы ?аласында болып, ?аза?ты? мемл. академ. опера ж?не балет театрыны? ?ойылымдарына (А.Аданны? “Жизель”, Чайковскийд?? “А??у к?л?”, т.б.) ?атысуы жас биш?лерге балет ?нер?н?? ?ыр-сырын ме?геру жолында ?лкен шеберл?к мектеб?не айналды. 1943 ж. о?ан ?аза? КСР-?н?? халы? артис? ата?ы бер?лд?.

1953 ж. ?лкен театрды? ?нш?с? Г.Ф. Большаков гастрольд?к сапармен ?аза?ты? мемл. академ. опера ж?не балет театры сахнасында ?нер к?рсетт?. Сондай-а? 1958, 1966 ж. ?аза? ?нш?лер? Р.Жаманова, Е.Серкебаев, ?лкен театр труппасыны? ??рамында Пуччинид?? “Чио-Чио-Сан”, Чайковскийд?? “Евгений Онегин”, “Иоланта” операларында басты партияларды орындады. М?скеу ?аласында ?аза? ?дебиет? мен ?нер?н?? 2-онк?нд?г?н ?тк?зу алдында ?лкен театрды? дирижер? Б.Э. Хайкин, реж. Г.П. Ансимов пен хормейстер А.Б. Хазанов Алматы ?аласына кел?п, ?з т?сынан ?нер шеберлер?не к?п к?мек берд?. Соны? н?тижес?нде ?аза?ты? мемл. академ. опера ж?не балет театры опералар (мыс., А.Ж?банов пен Л.Хамиди, “Абай”, М.Т?лебаев, “Б?ржан ? Сара”) мен балеттер?н (В.В. Великанов, “?амбар ? Назым”) ?лкен театрды? сахнасында ?ойып, м?скеул?к к?рермендерд?? зор ??рмет?не б?ленд?. 1969 жылдан ?аза?станды? ?нер шебер? Ф. Манс?ров ?лкен театрда дирижерл?к етт?.

1978 ж. Алматы ?аласына гастрольд?к сапармен келген ?лкен театрды? шы?арм. ?жымы е? та?даулы опералары мен балеттер?н к?рсетсе, ал ?аза?ты? мемл. академ. опера ж?не балет театры М?скеу ?аласында?ы ?лкен театрды? сахнасынан ?з спектакльдер?н (Ж?банов пен Хамиди, “Абай”; Т?лебаев, “ Б?ржан ? Сара ”; Е.Г. Брусиловский, “Дударай”, ?.А. Ж?банова, “ Е?л?к ? Кебек ”; А.Серкебаев, “А?са? ??лан”) ?ойды. ?лкен театрды? ?нер шеберлер? И.К. Архипова, И.С. Козловский, А.П. Огнивцев, М.М. Плисецкая, Н.Д. Шпиллер, т.б. ?аза? ?р?птестер?н?? сахналы? ?нер шеберл?г?не жо?ары ба?а берд?. 1924 жылдан ?лкен театрды? ек? сахнасы ? нег?зг? ж?не б?л?мшес? бар. ?лкен театрды? ?имараты М?скеу ?аласында?ы аса с?улетт? салын?ан архит. ??рылыстар ?атарынан орын алады. Театр ?й? 2155 к?с?л?к 5 ярусты к?рермендер залынан т?рады. Залды? ?зынды?ы со??ы ?атарды? ?абыр?асынан оркестрге дей?н 25 м, ен? 26,3 м, би?кт. 21 м болса, сахна порталы 20,5 17,8 м-д? ??райды, сахнаны? алды??ы жа?ынан т?пк? ?абыр?асына дей?н 23,5 м-ге жетед?. ?лкен театрда мерекел?к салтанатты жиындар, мемл. ж?не ?о?амды?, т.б. м?дениет пен ?нер к?ндер?не арнал?ан ?р алуан шаралар ?к?з?л?п т?рады. [1]

Дерекк?здер

[ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]
  1. ≪?аза?стан≫: ?лтты? энцклопедия / Бас редактор ?. Нысанбаев ? Алматы ≪ ?аза? энциклопедиясы≫ Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9 , IX том