?ытайб?рша?
? жан-жа?ты пайдаланатын да?ыл рет?нде ерекшел?нед?. Т??ымны? ??рамына 30-52% айтарлы?тай а?уыз, 17-27% май ж?не 20%-дай к?м?рсуы, минералды т?здар, витаминдер к?ред?.
?ытайб?рша?ты? а?уызы ?те жо?ары с???мд?, суда жа?сы ерул?г?мен ерекшел?нед?; жо?ары д?реж?л? амин ?ыш?ылдарыны? к?лем? бойынша, бас?а д?нд? б?рша? да?ылдарынан арты? болып келед?. ?ытайб?рша? да?ылы диабет ауруларымен ауыратын адамдар?а емд?мд?л?к азы?-т?л?к есеб?нде пайдалану?а ?сынылады. ?ытай-б?рша?тан ?рт?рл? азы?-т?л?кт?к та?амдар жасалынады (май, маргарин, то? май, с?т, ?н, кондитерл?к заттар, тартыл?ан ет ж?не т.б.). Ол ж?не сол сия?ты а?уыздары аз асты? жемш?пт?к ??раманы? ж?не с?рлемд?л?к малазы?тары ?ш?н нег?зг?с? болып саналынады. Мал азы?ы есеб?нде к?нжара, шрот ж?не ?ытайб?рша?ы ?ны да есепке алынады. ?ытайб?рша?ыны? к?к балаусасын б?рша?бастар ж?не д?нн?? то-лы?а баста?ан кезе??нде жинап ал?анда, б?дан ?те ??нды мал азы?ы алынады.
?ытайб?рша? жа?сы ал?ыег?с, ол топыра?ты азотпен байытады ж?не отаулы? да?ыл есеб?нде танаптарды арамш?птерден тазарту?а к?мектесед?.
?ытайб?рша?
? ?ыс?а к?нд?л?к, жылу с?йг?ш ?с?мд?к. Т??ымны? ?ну?не ?ажетт? минималды температура +8˚С, ?олайлы температура 20-25˚С. 30˚С-ден жо?ары температура оны? ?с?п-жет?лу?не зиянды ?сер?н тиг?зед?. ?ытайб?рша?ыны? ?алыпты ?с?п, дамуы мен п?су?не керект? белсенд? ауа температурасыны? жиынты?ы 1700 ? 3200˚С. Ол бас?а д?нд? б?рша?ты да?ылдар?а ?ара?анда к?ктемг? боз?ыраулар?а т?з?мс?з. Б?л да?ыл ?с?ресе к?ктеу ж?не г?лдену, д?нд? ??растыру ж?не толы?тыру кезе?дер?нде жо?ары жылылы?ты талап етед?. К?ктеу ж?не б?рленуд?? бастап?ы кезе?дер?нде топыра?та?ы ыл?алды? жет?спеу?, оны? одан ?р? ?с?п-жет?лу?не кер?с?нше ?сер?н тиг?зед?.
?ытайб?рша? ? жары? с?йг?ш да?ыл, алайда ерте п?сет?н сорттар?а к?нн?? ?за?ты?ы ?сер етпейд?. Б?л да?ыл ?зд?г?мен тоза?данатын, б?ра? кейб?р сорттарында ай?ас тоза?дану да бай?алынады. Ол ?рт?рл? топыра?тарда ?се беред?, б?ра? ол ?ш?н жа?сысы ? сазда? ж?не ??мды ?ара топыра?тар, сор ж?не сорта?, ашщы ж?не батпа?тан?ан топыра?тар жарамайды.
Ауыспалы ег?сте ?ытайб?рша?ты ?
бидай
,
ж?гер?
,
?ант ?ызылшасы
,
к?р?ш
ж?не к?к?н?стерден кей?н орналастырады. Б?л да?ылды б?р орында ?атарынан ек? жыл орналастыру?а болмайды, ?аны??ан ауыспалы ег?сте, оны б?р орында 2-3 жылдан кей?н, т?пт? 4-5 жылдан кей?н ?айтар?ан орынды.
Топыра?ты-климатты? жа?дайлар?а байланысты жа?сылары, (27-30 см) тере?д?кт? жырту немесе жыр?алау болып есептел?нед?. Отамалы ж?не кеш орылатын да?ылдардан со?, топыра?ты орынсыз сыдыр?ылауды? ?ажет? жо?.
Ал?ыег?сте, б?рын себ?лген да?ылдарда органикалы? ты?айт?ыштар с???р?л?нед?. Сондай а?, фосфорлы ж?не калийл?к ты?айт?ыштар ?олданамыз. Азотты? ты?айт?ыштарды ?ытайб?рша?ы ?ш?н с???руге болмайды. Бас?а д?нд? б?рша? да?ылдары сия?ты, б?л да?ыл микроэлементтерге т?н?мд?, ?с?ресе молибденге. Молибденд?к ты?айт?ыштармен т??ымдарды себет?н к?н? нитрогинмен ?осып б?ра? жасайды да, себед?.
- Гибридная 670. Сорт ?аза? ?ЗИ-да шы?арыл?ан. Сорт орташа п?ск?ш, вегетациялы? кезе?? 130-135 к?н. 1000 д?нн?? массасы ? 176-200 гр. Д?н?нде 37,2-43,9% а?уызы бар. Т?менг? б?рша??аптарыны? орналасу би?кт?г? ? 20-21 см. Б?рша??аптары аз жарылады. ?н?мд?г? жо?ары. Алматы ж?не Жамбыл облыстарында т?ркелген.
- Казахстанская 200. Сорт ?аза? ?ЗИ-да шы?арыл?ан. Кеш п?сет?н сорт, вегета- циялы? кезе?? 148-150 к?н. Д?ндер? орташа ?р?, 1000 д?нн?? массасы 145-165 гр. Д?ндег? протеин к?лем? 37,2-38%. Т?менг? б?рша??аптарыны? орналасу би?кт?г? ? 20-21 см. Б?рша??аптары аз жарылады. ?н?мд?г? жо?ары. Алматы ж?не Шымкент облыстарында т?ркелген.
- Аврора. Сорт ?ытайб?рша?тылы? Б?ЗИ-да шы?арыл?ан. Ерте п?сет?н сорт, вегетациялы? кезе?? 95-104 к?н. ?с?мд?кт?? би?кт?г? 60-тан 80 см аралы?ында. Т?менг? б?рша??аптарыны? орналасу би?кт?г? ? 8,3 см, 1000 д?нн?? массасы 170 гр. Шы?ыс ?аза?стан облысында т?ркелген.
- Букурия. Сорт Молдованы? АШ?ЗИ-да жекелей с?рыптау ?д?с?мен алын?ан. Ерте п?сет?н сорт, ?с?мд?ктерд?? би?кт?г? 70-80 см, т?менг? б?рша??аптарыны? орналасу би?кт?г? ? 12-13 см, 1000 д?нн?? массасы 168 гр. Алматы облысында т?ркелген.
- Скынтея. Сорт Молдованы? АШ?ЗИ-да жекелей с?рыптау ?д?с?мен алын?ан. Орташа п?сет?н сорт, вегетациялы? кезе?? 116 к?н. ?с?мд?ктерд?? би?кт?г? 52-79 см, т?менг? б?рша??аптарыны? орналасу би?кт?г? ? 9,1 см, 1000 д?нн?? массасы 151 гр. Жамбыл облысында т?ркелген.