Экономикалы? ?су ?о?амды? е?бек н?тижес?н, оны? ?негел?к, рухани сипаттамаларын к?рсетед?. Ол ? экономикалы? динамиканы? к?рсетк?ш? ж?не ?айнар к?з?. Б?л экономикалы? теорияны? предмет? м?селелер?н?? ек?нш? ж?йес?.

Экономикалы? ?суд?? ма?саты ? б?л адамдарды? материалды? ж?не рухани ?ажетт?ктер?н ?амтамасыз ету, ?о?ам дамуыны? ?негел?к нег?здер?н к?шейту. Адамдарды? б?л?м?, да?ды-т?ж?рибес?, ?аб?лет? адамдар капиталын ??райды. Б?л адамдарды? болаша?та?ы ?м?р-жа?дай д?режес?н?? кеп?л? болып табылады.

Экономикалы? ?суд?? нег?зг? ма?саты материалды? ?л-ау?атты? жо?арлауы болып табылады, осыны? ??рамына к?рет?ндер: Орта есеппен б?р адам?а келет?н ?лтты? табысты? ?су?. б?л ма?сат?а жетуд? ?лтты? табысты? жан басына ша??анда келет?н ?су шапшанды?ы к?рсетед?. Бос уа?ытты? к?бею?. Б?л елд?? на?ты жалпы ?лтты? ?н?м немесе ?лтты? табыс к?рсетк?штер?нде орын алма?ан. Сонды?тан, осы ма?сат?а жету д?режес?н ба?ала?анда, бай?алып отыр?ан мерз?мде ж?мыс аптасы мен ж?мыс жылы ?ыс?ар?анына, ж?мысшылар мен ?ызметкерлерд?? е?бек ?рекеттер?н?? жалпы ?за?ты?ына назар аудары керек. ?лтты? табысты? халы?ты? ?р топтараны? арасында б?л?ну?н жа?сарту. Шы?арыл?ан тауарлар мен ?ызметтерд?? сапасын жа?сартып, т?рлер?н к?бейту.Осы?ан с?йкес шын байлы?пен айналысушы саланы экономика (ойкос - шаруашылы?, номос - за?дылы?, я?ни шаруашылы?ты ж?рг?зу), Н?тижес?нде экономика?а - натуральды шаруашылы?ты, хрематистика?а - ?р? сауданы (ес?м?орлы?, баю ма?сатында?ы) жат?ызады. Осы?ан с?йкес байлы?ты да Аристотель ек? т?рл? ма?ынада т?с?нд?ред?: натуральды (заттай) ж?не а?шалай. Шын байлы? - т?тыну ??ныны? жиынты?ы дей кел?п, б?л шектеул?, ал а?шалай байлы?ты? шег? жо? дейд?.

Экономикалы? ?с?м белг?л? б?р уа?ыт кезе??нде (ай, то?сан, жыл) ?лтты? экономиканы? на?ты ?н?м ?нд?ру? деп аны?талады. Экономикалы? дамумен салыстыр?анда экономикалы? ?су - санды? к?рсетк?ш болып саналады. Шынайы ?нд?р?с деп шынайы жалпы ?шк? ?н?мд?, кейде - шынайы жалпы ?лтты? ?н?мд?, таза ?лтты? ?н?мд? немесе ?лтты? табысты атайды. Экономикалы? ?су жалпы ?л-ау?атыны? дамуымен байланысты: ?м?р с?ру ?за?ты?ыны? ?су?, медициналы? ?ызмет к?рсету?н?? сапасы, б?л?м беру де?гей?, ж?мыс к?н?н?? ?за?ты?ыны? ?ыс?артылуы ж?не т. б. Экономикалы? ?с?мн?? экстенсивт? ж?не интенсивт? факторларын ажыратады.

Экономикалы? ?суд?? ?лшеу т?с?лдер?н ек? топ?а б?луге болады:

1. На?ты жалпы ?лтты? ?н?мн?? (Ж??) ?су?. Б?л ?д?с экономикалы? м?мк?нш?л?г?н?? молаю шапшанды?ын ба?алау ?ш?н ?олданылады.

2. Жалпы ?лтты? ?н?мн?? (Ж??) б?р адам?а ша??анда?ы ?су?. Халы?ты? ?л-ау?атыны? дамуын талда?анда, немесе елдер мен айма?тарда?ы т?рмыс д?режес?н салыстыр?анда ?олданылады.

?о?амды? ?нд?р?ст?? тип?не байланысты, ?н?мн?? ?су шапшанды?ы мен ?нд?р?с факторлары к?лем? ?згер?стер?н?? арасында?ы с?йкест?к ?р т?рл? болуы м?мк?н, сонды?тан экономикалы? ?су де б?рнеше типке б?л?нед?.

1. Интенсивт? тип? - техника мен технологияны? жет?лд?р?лу? ар?ылы ?лтты? ?н?мн?? ?су?. Ти?мд? экономика экономикалы? ?суд?? интенсивт? тип?н ?олдану?а тырысады. Экономикалы? ?суд?? интенсивт?к факторлары: ?олданылатын ресурстар сапасыны? ?су? (ж?мыс к?ш?н?? сапасын ?с?ру ж?не затты? капиталды? сапасын жа?сарту); ресурстарды пайдалану ?д?стер?н жа?сарту (технологияны жет?лд?ру, ?нд?р?ст? ж?не ?тк?зуд? ?йымдастыру мен бас?аруды жет?лд?ру).

2. Экстенсивт? тип? ? ?осымша ?нд?р?с факторларын тарту ар?ылы ?лтты? ?н?м?н?? ?су?. Экономикалы? ?суд?? экстенсивт?к факторлары: ж?мыс к?ш?н?? саныны? ?су?; капиталды? к?лем? ?су?.

3. Аралас тип? - факторларды? ?су?мен ?атар техникамен технологияны? жет?лд?р?лу? ар?ылы ?лтты? ?н?мн?? ?су?.

Экономикалы? теорияда экономикалы? ?суд?? сапасы деген ??ым ?леуметт?к ба?ытталуыны? к?шею?мен байланыстырылады, оны? сипаттайтын келес? к?рсетк?штер:

1. халы?ты? материалды? ?л-ау?атыны? жа?саруы;

2. адамны? бос уа?ытыны? к?бею?;

3. ?леуметт?к инфра??рылым салаларыны? даму д?режес?н?? жо?арылауы;

4. адам капиталына инвестицияны ?с?ру;

5. адамдарды? е?бек ж?не ?м?р жа?дайларыны? ?ау?пс?зд?г?н ?амтамасыз ету;

6. ж?мыссыздар мен ж?мыс?а ?аб?лет? жо?тарды ?леуметт?к ?ор?ау;

7. е?бек нары?ында ?сыныс к?лем?н?? ?су? жа?дайында ж?мыспен толы? ?амтуды ?олдау.

Экономикалы? ?суд?? факторлары деген?м?з ?нд?р?ст?? на?ты к?лем?н ж?не оны? ти?мд?л?г? мен сапасын арттыратын ??былыстар ы?палына мен процестер.

Тиг?зет?н ы?палына ?арай экономикалы? ?суд?? факторлары жанама ж?не т?келей факторлар?а б?л?нед?.

Экономикалы? ?суд?? факторлары:

Т?келей факторлар:

- Е?бек ресурстарыны? саны мен сапасыны? ?су?.

- Нег?зг? капитал к?лем?н?? ?су? ж?не сапалы? ??рамыны? жа?саруы.

- ?нд?р?ст? ?йымдастырумен ?атар технологияны? жет?лд?р?лу?.

- Пайдаланатын таби?и ресурстарды? саны мен сапалылы?ыны? артуы.

- ?о?амда?ы к?с?пкерл?к ?аб?лет?н?? ?су?.

Жанама факторлар:

- С?раныс факторлары ? т?тыну, инвестициялы?, мемлекетт?к шы?ындарды? ?су?.

- ?сыныс факторлары ? б?секен?? дамуы, ресурстарды? ба?асыны? т?мендеу?, несие алу м?мк?нш?л?г?н?? ?су?.

- Б?лу факторлары ? ?о?амда?ы барлы? ресурстарды ти?мд? пайдалану.

^[1]

Дерекк?здер [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

1. ↑ ?аржы-экономика с?зд?г?. ? Алматы: ?Р Б?л?м ж?не ?ылым министрл?г?н?? Экономика институты, ≪Зияткер≫ ЖШС, 2007. ISBN 978-601-215-003-2

Б?л ма?алада еш сурет жо? . Ма?аланы жет?лд?ру ?ш?н ?ажетт? суретт? енг?з?п к?мек бер???з. Суретт? ?ос?аннан кей?н б?л ?лг?н? ма?аладан аласта?ыз. Суретт? мыннан табу?а болады: осы ма?аланы? та?ырыбына байланысты сурет Орта? ?орда табылуы м?мк?н; ма?аланы? ?зге т?л уикилер?ндег? н?с?аларын ?арап к?р???з; ?з???з жаса?ан суретт? ж?кте??з (авторлы? ???ы?пен ?ор?ал?ан сурет ?оспа?ыз!).

Б?л ма?аланы Уикипедия сапа талаптарына лайы?ты болуы ?ш?н уикиленд?ру ?ажет.