Ислам
Б?л ма?ала келес? т?з?мдемен?? б?р б?л?г?:
Иман Алла??а иман Пер?штелерге иман ?асиетт? к?таптар?а иман Пай?амбарлар?а иман А?ырет к?н?не иман Та?дыр мен ?аза?а иман
Ислам нег?здер? Ша?ада Намаз ( Д?рет  • ??сыл ) Ораза ?ажылы? ( Умра ) Зекет ( П?т?р сада?а )
М?т?ндер? мен за?дары ??ран  • С?ннет Хадис  • Хадис ?л?м? М?хаммедт?? ? ?м?рбаяндары Ижма?  • ?ияс Шари?ат  • Фи?? Маз?абтар  • Жи?ад
Ма?ызды т?л?алары М?хаммед ? ?бу Б?кр Омар Осман ибн Аффан ?ли ибн ?бу Талиб М?хаммедт?? ? отбасы М?хаммедт?? сахабалары ? Ислам пай?амбарлары
Ислам тарихы ?д?летт? т?рт халифа Халифат ?ашим ?улет? Ум?уилер  • Аббасилер Буилер ?улет? Тулун ?улет? Фатима ?улет? Айюб ?улет? Сефевид ?улет? Дели с?лтанды?ы ?лы Мо?олдар патшалы?ы ?лы Османлы Мемлекет? М?мл?ктер Кордоба халифаты Мурабитун халифаты Муаххидун халифаты Сауд ?улет?
Ислам а?ымдары ??л ?с-Сунна (сунниттер) Шииттер С?л?филер Сопылар Исмаилиттер
Ислам м?дениет? Исламтану  • ?нер? Мейрамдар  • Меш?ттер ?йелдерд?? орны Ислам ж?не отбасы К?нт?збе
Ислами терминдер Д?ни с?зд?к
Та?ы ?ара?ыз
Б?л ?лг?н?:  к?ру   ?   тал?ылау   ?   ??деу

Х?амза ибн ?бд?ллм?т?т??л?п ?ижрадан б?рын 55 - 3 ?ижри жылы ^[1] , [568 ^[2] -625] ( араб. : ???? ?? ????????? ‎) ? М?хаммед пай?амбарды? к?кес?, с?т а?асы ж?не сахабасы. ^[3] Меккеде, Хижазда д?ниеге кел?п, Мединеде, Хижазда Ухуд шай?асында ?аза бол?ан. Ла?аб аттары Алла?ты? арыстаны (Арабша: ??? ???? ?садулла?) ж?не Ж?ннат арыстаны (Арабша: ??? ????? ?сад?л ж?нна). Б?дан б?лек Абу Умара ("????? ?????????"), ж?не Абу Я?л? ("????? ???????") деген аттары бар. ^[4]

Толы? ес?м? [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Толы? ес?м?: Хамза ибн ?бд?лм?тт?л?п ибн ?ишам ибн Манаф ибн ?усай ибн Ка?б ибн Л?ай ибн ?алиб ибн Фа?р ибн М?лик ибн ан-Надр ибн Кинана ибн ибн Хузайма ибн М?др?к? ибн Иляс ибн Мадар ибн Назар ибн Ма?д ибн Аднан. Арабша: ???? ?? ??? ?????? ?? ???? ?? ??? ???? ?? ??? ?? ???? ?? ??? ?? ??? ?? ??? ?? ???? ?? ??? ?? ???? ?? ????? ?? ????? ?? ????? ?? ????? ?? ????? ?? ??? ?? ???? ?? ??? ?? ????? ^[5] Алла?ты? арыстаны, шей?ттерд?? мырзасы Хамзаны? ла?абы ? Ибн Я?л? немесе ?бу ?мм?р?. ?бд?лм?тт?л?пт?? баласы, Пай?амбарымызды? ?кес?н?? ?н?с?. Пай?амбарымыз?а с?т ана бол?ан ?бу Л???бт?? к??? Су?йб? одан б?рын Хамзаны да ем?згенд?ктен, екеу? с?т (б?р емшектес) бауыр.

Сипаты мен балалы? ша?ы [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Хаз?рет Хамза ? орта бойлы, к?шт?, айбарлы, абыройлы сахаба. ?з? мерген, а?шы ж?не ??райышты?тарды? ??рмет т?тар батыры. ?иынды??а душар бол?андар?а жанашыр, ?д?летс?зд?кке т?збейт?н ба?ад?р. А? аулау?а шы??анды жаны с?йет?н. Одан ?айтарда ?а?баны тауап етуд? ?асиетт? санап, аталарыны? д?ст?р?не ??рмет к?рсетет?н ^[6] .

Хамза жас жа?ынан Пай?амбарымызбен (с.а.с.) шамалас, тай-??лындай теб?с?п б?рге ?ст?. Сонды?тан да М?хаммед пай?амбарыды? п?к балалы? ша?ын, к?п ?асиет?н (сен?мд?л?г?н, шыншылды?ын) жа?ыннан танитын. ^[7]

М?сылман бол?ан?а дей?н [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

М?хаммед пай?амбар?а пай?амбарлы?ты? ж?ктелген?не б?рнеше жыл ?тсе де, Хамза м?сылман болма?ан ед?. Алайда м?сылмандарды? ?атары к?бейген сайын м?шр?ктерд?? мазасы ?аша бастады. Олар пай?амбарды? ?с?не кедерг? жасауды? ?ит?р?ы жолын ?арастыру?а к?шкенд?. Ол кезде М?хаммед пай?амбар?а ер?п, мойынс?н?андарды? тысында м?сылман болуды жаны ?ала?ан адамдар да барды. Алайда еск?ден келе жат?ан ата-баба д?ст?р?н?? ы?палы, ?о?амда?ы тер?с к?штерд?? ?ысымы б??ан б?гет болды. Хаз?рет Хамза да соларды? б?р? болатын.

М?хаммед пай?амбарды? ер?к-ж?гер? оны та?дандыратын. Иманы мен уа?ыздап ж?рген жа?а д?н?не деген бер?кт?г? мен жан?иярлы?ы б?рын-со?ды ??райыштарды? арасынан к?рмеген айры?ша б?р лептей сез?лд? о?ан. Жастайынан жа?сы к?р?п, ж?т? таны?ан сен?мд? ?р? шынайы бауырыны? ша?ыруына ??ла? т?р?п, мойынс?ну?а к?д?руд? ж?н к?рмед?. ^[8]

Исламды ?абылдауы [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

А? аулап ?а?баны тауап етуге ?деттенген Хамза кезект? саятшылы?ынан орал?анда, алдынан Абдулла? ибн Жуданы? к??? шы?а келед?. Ол ?бу Ж??илд?? ?з достарымен бауыры М?хаммедке (с.а.с.) ауыр с?здер айтып ?орла?анын, ?ол ж?мса?андарын айтты, М?хаммедт?? (с.а.с.) шарасыз к?йде жал?ызсырап ?ал?анын, к?рсеткен ?орлы?тарыны? адам т?зг?с?з екенд?г?н б?лд?рд?.

Туыс?анды? сез?м? атой сал?ан ерж?рек Хамза ашу?а булы?ып, т?телей ?а?ба?а тартты. Достарымен ?а?баны? айналасында ??г?ме-д?кен ??рып отыр?ан ?бу Ж??илд?? ?ст?нен т?с?п, сада?ымен б?р ?рып ?бу Ж??илд?? басын жарады. Бет-аузын ?ан жуып кеткен ?бу Ж??илд? жа?асынан алып: “Мен?? бауырымды неге ?орлайсы?дар. Мына мен де соны? д?н?ндем?н, ал, ?йтпесе. Мы?ты болса?, ма?ан ?арсы шы?” деп ж?л?ып-ж?л?ып алды.

Хамза к?ш?мен ?оса а?ылмен ?с жасауды да б?лет?н. ?й?не орал?ан ол жатып ойланды. К???л? алаб?ртып, д??бекш?п к?з ?ле алмады. Ол Исламды ?алай ?абыл еткен ед?? Бауырына жасал?ан з?лымды??а шыдамай, ашуланып, ?бу Ж??илд? ?ан жоса ?ылды. Ата д?ст?рлер?н соншалы?ты ?астерлеп, киел? т?т?ан адамны? ата салттары мен сен?мдер?н б?рден тастауы м?мк?н бе? ?з? ереже-?а?идаларын м?лдем б?лмейт?н жа?а б?р д?нге ?ту? д?рыс па? Соларды ойлап санасы сан-са??а кеткен Хамза медет т?леп, Жаратушы?а жалбарынды, ж?рег?ндег? ш?б?н? жуып-шаюын с?рады. Оны? т?лег? ?абыл болып, ж?рег?не иман н?ры ?ялады. Сонша ??д?ретпен ?лемд? бас?арып т?р?ан ?лы к?шт?? ??д?рет?н ??ынып, иман н?рына б?ленд?. ^[9] , ^[10] ,

М?сылман бол?ан со? [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Оны? Исламды ?абылдауы м?шр?ктерд?? жауызды?тарын толы?ымен т?зг?ндей алмаса да, м?сылмандар ?ш?н ес болды. Хамза сынды жауж?рект?? м?сылман болуы м?шр?ктерд? ?штен тынатын шарасыз ашу?а булы?тырды.

М?хаммед пай?амбар Хамзаны? м?сылман бол?анын ест?п, ?уанышы ?ойнына сыймады. ?йткен? оны? Исламды ?абылдауы м?сылмандар?а к?ш берд?. М?дина?а ?ижреттен кей?н де м?шр?ктер ?ол ?усырып ?арап ?алмады. Пай?амбар мен м?сылмандарды М?динадан ?уып шы?уды к?здеген Абдулла? ибн ?б?й Хазр?ж ж?не ?ус тайпасыны? м?шр?ктер?мен т?зе ?осып ода? ??рды. М?сылмандарды? ?ажылы??а апаратын жолдарын да жауып тастады. М?шр?ктерд?? бет?н б?р ?айтару ?ш?н Сирия?а апаратын сауда жолына тос?ауыл ?йымдастыру керек болды. Осы ма?сатпен Пай?амбар Хамзаны отыз адамды? ?олды бастатып Сифул-бахр деген елд?-мекенге аттандырады. Д?ттеген т?с?а жеткенде м?шр?ктерд?? ?ш ж?з к?с?л?к керуен? сол жерде бел суытып жат?ан екен. ?бу Ж??ил де араларында. Алла?ты? арыстаны Хамза д?шпандарымен шай?ас?ысы кел?п жалын атты. М?сылмандар да сондай пей?л танытты. Ол кезде ?л? м?шр?ктерд?? ?атарында ж?рген М?жди ибн Амр ибн Жух?ни б?л ек? топты? арасына т?с?п оларды ?ант?г?стен бас тарт?ызды.

Б?д?р шай?асында [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Б?д?р шай?асында м?шр?ктер мен м?сылмандарды? арасында?ы жекпе-жекте хаз?рет Хамза, ?б?йда ж?не ?ли ат ойна?татып шы??ан ед?. Хамза Ш?йбамен к?ш сынасады. Б?р екп?нде-а? Ш?йб?ны с?латып салды. Б?д?р шай?асында Хамзаны? таныт?ан ерл?г?не Алла? расулы риза болды. Харисут-Т?мимид?? айтуынша, Б?д?р шай?асында Хамза ибн ?бдулм?тт?л?п кеудес?не т?йе ??сты? ?ауырсынын ?адап алыпты. М?шр?ктерд?? б?р?: ? Кеудес?не т?йе??сты? ?ауырсынын та??ан к?м?? деп с?рады. ? Хамза ибн ?бд?лм?тт?л?п, ? деген жауап бер?лд?. М?шр?к: ? Б?з не к?рсек, соны? кес?р?нен к?рд?к ^[11] , ? деп Хамзаны? жанкешт?л?г?не назаланса керек.

Ухуд шай?асында [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Б?д?р шай?асында?ы же??л?ст?? ащы д?м? кеуделер?н ?ыжылдат?ан м?шр?ктер жа?а шай?ас?а ?ызу дайындалды. Бас?а м?шр?к тайпаларынан ж?рдем с?рап к?шт? ?ол жинады. Б?л шай?ас?а м?шр?ктерд?? ?йелдер? де ?атысатын болды. Олар Б?д?р шай?асында?ы мас?ара же??л?стен кей?н еркектер?н ?ш алу ?ш?н м?сылмандар?а ?арсы айдап салды. Ж?б?йр ибн М?т?иды? Уахши атты Эфиопиялы? басыбайлы ??лы бар ед?. Ол эфиопиялы?тар?а т?н найза тол?ауда ?те ?ста болатын. Хаз?рет Хамза Ж?б?йр ибн М?т?иды? к?кес?н Б?д?рде ?лт?рген-д?. Ол к?кес?н?? ?л?м?н жадынан ?ш?ре алмай, Уахшимен с?йлес?п, егер Хамзаны ?лт?рет?н болса азат етуге у?де берд?.

Пай?амбар М?динаны? ?ш?нде ?алып, ?ор?аныс шеб?н ??руды ойлады. Алайда Б?д?р шай?асына ?атыса алма?ан кейб?р м?сылмандар М?динаны? сыртына шы?ып, бетпе-бет ?рысатынын б?лд?рд?. Пай?амбар сахабаларды? бет?н ?айтармады. Хамза да ?аланы? сыртында шай?асуды ?ала?андарды? ?ш?нде. Ол Пай?амбар?а: “Са?ан к?тапты т?с?рген Алла??а серт бер?п, ант ?шей?н, М?динаны? сыртында осы ?ылышыммен жауымды жайратпайынша, менде тынышты? болмайды”, ? дед?. Ертес?нде та?ерте? Пай?амбар: “Т?с?мде пер?штелерд?? Хамзаны шомылдыр?андарын к?рд?м”, ? деп, оны? шей?т болатынын алдын ала хабар берген ед?. ^[12]

Хамзаны? шей?т болуы [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Ухут шай?асында м?шр?ктерд?? ал?аш?ы назар?а ал?андары ? хаз?рет Пай?амбар мен Хамза ед?. ?бу Суфиянны? ?йел? Хинд ?кес?н, к?кес?н, бауыры мен баласын Б?д?рде жо?алт?ан болатын. Туыстарыны? к?б?с?н?? т?б?не Хамзаны? жеткен?н ест?п, оны? басын алу ?ш?н б?к?л м?шр?ктерд? со?ыс?а айдап салды. Уахшид?? м?ндет? ? тек ?ана Хамзаны ?лт?ру екен?н ?бден ??ла?ына ??йды. Мойнында?ы ал?асы мен с?нд?к ?шекейлер?н?? б?р?н берем?н деп, д?ние десе ??тырып кетет?н ??лды ??ны?тыра т?ст?.

Уахшид?? Хамзаны ?лт?ру? [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Уахши шай?ас кез?ндег? жа?дайды былай ??г?мелейд?: “Адамдарды? арасында ?лид? ?здед?м. ?те са?, айлакер, к?шт? ?р? айналасына ж?т? ?арайтын б?реу ед?. ?з-?з?ме “мен?? ?здеген адамым б?л емес” дед?м. Сол кезде Хамзаны к?рд?м. Айналасына дес бермей, алдына келген?н жайпап салып жатты. О?тайлы мезетт?? келу?н к?т?п, т?беш?кт?? артына жасырындым. Б?р кезде Шиба ибн ?мму ?ммар “мен?мен шай?асатын батыр бар ма?” деп атой салды. Хамза о?ан “Алла? пен елш?с?н сен бе майдан?а ша?ырып т?р?ан?” деп к?зд? ашып-ж?м?анша жанын алды ^[13] . Селд?? суына ая?ы тайып жы?ыл?ан кезде найзамды о?ан ла?тырдым. Найза кеудес?не барып ?адалды”.

Пай?амбар Хамза туралы былай дейд? [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

“?й, Алла? пен елш?с?н?? арыстаны Хамза! Ей, ?зг?л?к иес? Хамза! Ей, Алла?ты? елш?с?н б?к?л жанымен ?ор?а?ан Хамза! Алла? са?ан мей?р?м?н т?кс?н! Егер сен?? арты?нан аза т?ту керек болса, сен?? ?л?м??нен кей?н ?уануды ?мытып, ?рдайым жылар ед?м” ^[14] .

Хамза ?айтыс бол?ан со? [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Хамза ?айтыс бол?ан?а дей?н Алла? елш?с?н?? м?ншама м??ай?анын ешк?м к?рмеген. Шей?ттерд?? мырзасы Хамзаны? жаназасын Алла? елш?с?н?? ?з? шы?арды. Ол Хамза ?айтыс бол?анда елу т?рт жаста ед?. Пай?амбарым ?лт?р?лген ?рб?р шей?тт? Хамзаны? ?асына жат?ызып, жаназасын б?рге шы?арды. Осылайша сол к?н? хаз?рет Хамзаны? жаназасын жетп?с рет шы?арды. Хамза Ухутта жерленд? ^[15] . Арыстан ж?рек Хамзаны? (р.а.) ?л?м? Пай?амбарымызды? ж?рег?не сына ?а?ып, сызат т?с?р?п кетт?. ^[16]

Дерекк?здер [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

1. ↑ Араб википедиясы
2. ↑ http://www.prophetmuhammadforall.org/webfiles/downloads/english/HAMZA.pdf М?ра?аттал?ан 27 ш?лден?? 2011 жылы.
3. ↑ Shahid Ashraf, "Encyclopaedia of Holy Prophet and Companions", Anmol Publications PVT. LTD., 2004, ISBN 81-261-1940-3 [1] (?олжетпейт?н с?лтеме)
4. ↑ А?ылшын википедиясы
5. ↑ ???? ??? ????
6. ↑ Усдул-?аба, 2: 52.
7. ↑ Са?ла? сахабалар. Алау ?д?лбаев. Алматы-2010ж. 177-бет.
8. ↑ Са?ла? сахабалар. Алау ?д?лбаев. Алматы-2010ж. 178-бет.
9. ↑ Са?ла? сахабалар. Алау ?д?лбаев. Алматы-2010ж. 178-179 бетnth.
10. ↑ Рафат ?л-Б?ша, 1: 440-442..
11. ↑ Табарани, м?жмауз-з?у?ид, 6/81 ден ?андыхл?уи, 2: 553.
12. ↑ Са?ла? сахабалар. Алау ?д?лбаев. Алматы-2010ж. 181-бет.
13. ↑ Бухари, ?андыхл?уй, 2:254.
14. ↑ Таба?ат, 3, 13-14.
15. ↑ Усдул-?аба, 2, 51-55.
16. ↑ Са?ла? сахабалар. Алау ?д?лбаев. Алматы-2010ж. 187-бет.