Фердинанд Эммануэль Эдралин Маркос
(
ис.
Ferdinand Emmanuel Edralin Marcos
;
11 ?ырк?йек
1917
?
28 ?ырк?йек
1989
) ?
Филиппиндерд??
1965
?
1986
жылдар аралы?ында?ы
президент?
,
диктаторы
ж?не
клептократ
[1]
[2]
Ол елдi 1972 мeн 1981 жылдар арасында
со?ыс жа?дайында
билеген, билiгi
жем?орлы?ымен
, ?атыгезд?г?мен ж?не ?деттен тыс бол?анды?ымен танымал болатын. ХХ-?асырды? е? даулы билеушiлерiнi? бiрi болып саналады. Филиппиндерд?? саяси ?айраткер? ж?не сенаторы
Фердинанд Маркосты?
?кес?.
1917 жылы
11 ?ырк?йекте
Сарратта ? Солт?ст?к Илокосты? ша?ын ауданында туылды. ?кес?
Мариано Маркос
?стаз
,
?ор?аушы
, ?з?н?н?? ауданында?ы е? беделд?с? бол?ан ? Лаоагда, Давао провинциясыны?
губернаторы
болды
Минатадо
аралында. Анасы
Хосефа Эдралин
, бай жер иеленуш?н?? ?ызы, мектепт? б?т?рген со? к?ш? сыныптар?а саба? берд?. Ата-анасыны? н?с?ауы бойынша Фердинанд Рим меш?т?н?? ш?к?рт? болды. Ол еш?ашан темек? шекпеген, сыра ?шпеген, к?шкентайынан денсаулы?ына ?ара?ан ж?не филиппиндерд?? еск? наным-сен?мдер?н ??рметтеген. ?ш т?лде с?йлей б?лген:
илоканша
,
испанша
ж?не
а?ылшынша
.
Маркос саяси жет?ст?ктерге ?скери ?стер? туралы т?жырымдамалары ар?ылы жеткен
[3]
. Алайда айтыл?ан м?л?метт?? к?б?с? ?ате болып шы?ты
[4]
, А?Ш армиясы документтерде жазыл?ан пайымдауларды абсурдты ж?не жал?ан деп те ата?ан.
Ек?нш? д?ниеж?з?л?к со?ыстан
кей?н
Филиппиндер ?к?лдер палатасында
(1949?1959) ж?не
Филиппин Сенатында
(1959?1965) адвокат болып ж?мыс ?стед?. 1965 жылы бастал?ан
президентт?л?г?н??
басында елд?? экономикасы ?ст?, алайда со?ында ол ?атты нашарлады, хал?ы кедей болды ж?не ел ?арыз?а белшес?нен батты.
Маркос 1972 жылы 23 ?ырк?йектен бастап мемлекетт? толы?тай со?ыс жа?дайында билед?
[5]
, б?л шеш?м жал?ан референдумда жасалды. Конституция ?згерт?лд?, БА? цензура астына т?ст?
[6]
, м?сылмандар
[7]
, коммунистер ж?не жа?сыз т?р?ындар?а ?арсы зорлы? пен опрессия ?олданылды.
?ш?нш? рет сайлан?аннан кей?н к?птеген себептерге байланысты Маркосты? танымалдылы?ы азая бастады. Себептерд?? ?ш?нде оппозиция лидер? сенатор
Бенигно Акиноны?
?лт?р?лу? ж?не 1983 жыл?ы экономикалы? кризисын айтып кетуге болады. Халы?ты? наразылы?ына байланысты 1986 жылы мерз?м?нен б?рын сайлау ?тк?з?лд?. Сайлауды? легитимд?л?г?не сенбеген филппинд?ктер 1986 жылы Маркосты бил?ктен ??лат?ан
Сары К?тер?л?с
(
орыс.
Жёлтая революция
;
ис.
Revolucion Amarilla
) деп аталып кеткен революцияны бастайды. Осы?ан байланысты Маркос отбасымен б?рге
Гавайи?а
к?шуге м?жб?р болады.
[8]
Оны? ?збасары
Бенигно Акиноны?
?йел?
Корасон "Кори" Акино
болды.
Ол
1989 жылы
15 ?а?тар
к?н? пневмониямен аурухана?а жат?ызылып, б?рнеше операциядан ?ткен. Со??ы к?ндер?нде оны Вице-Президент
Сальвадор Лаурель
кездест?рд?. Лаурельмен кездескенде, Маркос ?з?н?? ?ате жолмен ал?ан байлы?ты? 90%-ын Филиппин хал?ына ?айтаратынын т?с?нд?рд?. Шарт бойынша ол Филиппиндерге оралып, анасыны? ?асында жерленуд? с?рады. Алайда Акино ?к?мет? б?л шартпен кел?спед? ж?не денен? елге ?келуге тыйым салды.
Фердинанд Маркос са?ат 12:40-та
Гонолулу
ауруханасында д?ниеден ?тт?.
Оны? денес? тек 4 жылдан кей?н, Фидель Рамос Президент бол?анда ?ана отанына оралды.