Т?жырымдау ( а?ылш. Inference ) ? бер?лген б?р немесе б?рнеше ?зара байланысты ал?ышарт (premise) ар?ылы жа?а логикалы? ?орытынды (logical consequence) шы?аратын ойлау формасы. ^[1]

Т?жырымдау ?детте "ал?ышарт" деп аталатын ой ?орыту?а нег?з болатын пайымдардан ж?не "логикалы? ?орытынды" деп аталатын ал?ышарттардан логикалы? жолмен шы?арылатын жа?а ?орытынды пайымнан т?рады. Ал?ышарттардан ?орытынды?а логикалы? т?рде ?туд? "ой ?орыту" дейд?. Т?жырымдау ? б?рыннан бар б?л?мдерден жа?а б?л?мдерд? ?орытып шы?аруды? логикалы? формасы. М?ндай б?л?мдер ?орытынды б?л?мдер дел?нед?. ‘’ Силлогизм ’’ деп аталатын е? ?арапайым т?жырымдау ек? ал?ышарттан ж?не ?орытындыдан ??ралады. Ал?ышарттары ек?ден к?п к?рдел?. Т?жырымдауды силлогизмдер т?збег?не б?л?п ?арастыру?а болады. Ал?ышарттардан ?орытынды?а логикалы? ?ту оларды? арасында?ы мазм?ны бойынша байланысты ?ажет етед?. Ондай байланысы жо? пайымдардан ой ?орыту м?мк?н емес.

Пайымдау барысында жа?а а?и?ат б?л?м алу ?ш?н ек? шарт орындалуы ти?с. Сонда ?ана т?жырымдау а?и?ат т?жырым беред? ж?не логикалы? жа?ынан д?рыс ??рыл?ан болады. Олар:

1. ал?ышарттарды? а?и?ат болуы;
2. т?жырымдау ережес?н?? ?ата? са?талуы.

Т?жырымдау ережелер?н?? ?ата?ды?ына орай т?жырымдау демонстративт? (?ажетт?) ж?не демонстративт? емес (шынды??а ??сас) болып ек?ге б?л?нед?. Демонстративт? т?жырымдау ал?ышарттардан ?орытылып шы?атын, демонстративт? емес т?жырымдау ?орытындыны? ал?ышарттардан ?орытылып шы?уы ы?тимал сипат алады.

Т?жырымдау ой ?оз?алысыны? ба?ытына орай ?шке б?л?нед?: индуктивт?к (жекеден жалпы?а ?арай), дедуктивт?к (жалпыдан жекеге ?арай) ж?не аналогия бойынша (жекеден жекеге ?арай).

Бер?лген б?р пайымды т?рленд?руд?? ар?асында ?ске асатын т?жырымдау "т?ке т?жырымдау" деп аталады. Оларды? т?рт т?р? бар: "айналдыру", "ауыстыру", " предикат?а ?арсы ?ою", " логикалы? квадрат бойынша ой т?жырым жасау". Б?ларды? ?р?айсысыны? ?з логикалы? ой ?орыту ережелер? бар. Б?рнеше (ек? ж?не одан к?п) пайымнан т?ратын т?жырымдау ора?ытыл?ан деп аталады. Ора?ытыл?ан т?жырымдау е? ке? тара?ан т?р?не ?арапайым кес?мд? силлогизм жатады. М?нда ал?ышарттар есеб?нде бер?лген ек? кес?мд? пайымнан ?орытылатын т?жырым да кес?мд? пайым болып шы?ады.

Силлогизмн?? ??рамына к?рет?н ??ымдарды силлогизмн?? терминдер? деп атайды. Олар к?ш?, ?лкен ж?не орташа болып ?шке б?л?нед?.
К?ш? термин деп т?жырымны? субъект?с? болатын ??ым саналады, ал оны ?з?не к?рг?з?п т?р?ан ал?ышарт "к?ш? ал?ышарт" дел?нед?; т?жырымны? предикаты ?лкен термин деп, ал оны? ?з?нде т?татын ал?ышарт "?лкен ал?ышарт" деп аталады; ек? ал?ышартта да бар, б?ра? т?жырымда жо? ??ым орташа термин болады. Б?л терминдер рет?не ?арай S (к?ш?с?), P (?лкен?) ж?не M (орташасы) деген латын ?р?птер?мен белг?ленед?. Орташа термин шетк? екеу?н байланыстырып, логикалы? ой ?орыту?а жол ашады, ол болмаса ой ?орыту да м?мк?н емес. ?арапайым кес?мд? силлогизмн?? ?з логикалы? (жалпы ж?не айры?ша) ережелер? бар.

Орташа терминн?? ал?ышарттарда алатын орнына байланысты силлогизмн?? " фигуралар " деп аталатын т?рт т?р?, ?з рет?нде ?р фигураны? 16 модусы болады. Барлы?ы 64 модусты? тек 19-ы ?ана д?рыс ой ?орытумен ая?талады, я?ни логикалы? ережелерд?? талабына сай келед?; б?лар "д?рыс модустар" деп аталады. Кес?мд? силлогизмдерден бас?а к?рдел? т?жырымдаулары да болады. Мысалы, гипотетикалы? т?жырымдау , т.б.

1. ↑ ?аза? энциклопедиясы 7-том

Б?л ма?аланы Уикипедия сапа талаптарына лайы?ты болуы ?ш?н уикиленд?ру ?ажет.

Логика Логика т?рлер? Формал логика ? Математикалы? логика ? Бейформал логика ? Философиялы? логика ? Металогика Нег?зг? ??ымдар Абдукция ? Анализ ж?не синтез ? Аны?тама ? Аргумент ? Атау ? Д?лелдеу ? Дедукция / Индукция / Традукция ? Импликация ? ?ажетт? ж?не жетк?л?кт? шарттар ? ?арама-?айшылы? ( Парадокс / Антиномия ) ? Логикалы? а?и?аттылы? ? Логикалы? константа ? Логикалы? синтаксис ? Логикалы? формалар ? Т?жырымдау ? Ойт?й?н ? Сипаттама ? Ы?тималды? ? Эквивалентт?л?к ? Сыни ойлау Т?з?мдер Санат:Логиктер ? Логикалы? за?дар ? Логикалы? ?ателер ? Логикалы? та?балар т?з?м?