Теракоттан (к?йд?рген саздан) жасал?ан ?скер??ытай императоры Цинь Ши Хуандид?? Сианьда орналас?ан кесенес?ндег? 8099 шамасында?ы ?лкен к?лемд? терракотты? (к?йд?рген саздан жасал?ан) ?ытай жауынгерлер? мен оларды? с?йг?л?ктер?н?? жерлену атауы.
Терракотты? м?с?ндер Цинь ?улет?н?? ал?аш?ы императоры Цинь Ши Хуандимен б?рге жерленген. (?ытайды б?р?кт?р?п, ?лы ?ор?анны? б?л?ктер?н ?осты).
Сыма Цяньны? айтуынша, та??а отыр?ан Ин Чжэн (болаша? Цинь Ши Хуанди) ?з?н?? мазарын т?р?ыза бастайды. Оны? ойлауынша, м?с?ндер оны о д?ниеге шы?арып салып, сол д?ниеде ?з?н?? шын ?м?р?ндег?дей билеу?н жал?астыру?а к?мектесед? екен.
Кесенен?? ??рылысы 700 мы?нан астам ж?мысшылар мен ?бзелш?лерд?? к?ш?н ?ажет етт? ж?не т?р?ызылуы 38 жыл?а созылды. Жерлеуд?? сырт?ы ?абыр?асыны? периметр? 6 км те?.
Сонымен ?атар, Цинь Ши Хуанди императормен б?рге жауынгерлерд?? саздан жасал?ан м?с?ндер?нен бас?а, 70 мы?нан астам ж?мыскерлер мен оларды? отбасылары (сарбаздармен салыстыр?анда олар шын адамдар болды) ж?не императорды? 48 к?низ?г? жерленген .
1974 жылы ?ытайды? солт?ст?к батыс жа?ында?ы Сиань ?аласыны? ма?ынан ??ды? ?азып жат?ан шаруалар 20 ?асырды? е? ?лкен археологиялы? табысы: терракоттан (к?йд?рген саздан) кепт?р?п жаса?ан ?скерлерд?? жер асты галереясын тап?ан. Б?л ал?аш?ы ?ытай императоры Цинь Ши Хуандид?? (б.з.б. 259-210 жж.) ?скер? бол?ан. Б?р?нш? галереяда к?лемдер? адамдарды? бойымен б?рдей алты мы?нан астам сарбаз, ?ал?ан екеу?нде одан да к?п бол?ан. Ки?мдер? ?скери шендер?не байланысты ?рт?рл?, олар орасан зор ?скерд?? б?р б?л?г?н ??ра?ан. Императорды? моласы ?л? зерттеле ?ой?ан жо?, б?ра? ол жер асты сарайында орналас?ан деп есептел?нед?.
Б?р?нш? ?азба ж?мыстары 1978 жылдан 1984 жыл?а дей?н болды, ек?нш?с? 1985 жылдан 1986 жыл?а дей?н, ал ?ш?нш? ?азба ж?мыстары 2009 жылды? 13 маусымында басталып кетт?.
Саздан жасал?ан сарбаздарды? ?скер? император моласынан шы?ыс?а ?арай 1,5 км ?ашы?ты?та параллель орналас?ан табыттарда ?скери дайынды?та жатыр.
Е? ?ызы?тысы, ?скер жауынгерлер? б?р-б?рлер?не ??самайды, жалпы ?ара?анда, т?р? адамдарды? т?пт? ?скери шендер?, бет ?лпет?не дей?нг? к?ш?рмес?. Сарбаз фигуралары ?рт?рл? т?с?лдерд? ?олдану ар?ылы ?олмен жасал?анды?тан ?лкен ?нер туындысы болып есептелед?. ?р м?с?н ?з?н?? ?айталанбас келбет?мен ж?не бет ?лпет?мен ерекшеленед?.
Белг?л? б?р форма?а келт?р?лген фигуралар пеште ?ыздырылып, арнаулы жылтырмен ?аптал?аннан кей?н, сыртына бояу жа?ылатын. Бер?лген жауынгерлер ?з?н?? ?скери шен?мен ж?не ?олында?ы ?аруымен ажыратылады.
?скер ??рамында?ы жауынгерлер мен аттары ?ытайды? ?рт?рл? жер?нде жерленген. Сардар жыл?ылары ауыр бол?анды?тан (массасы 200 килограммнан аса) тасымалдау же??л болу ?ш?н оларды император моласыны? жанында ??р?ан, ал сарбаздан м?с?ндер? ?ай жерде дайындал?аны белг?с?з (оларды? массалар жыл?ы м?с?ндер?н?? массасынан т?мен?рек, 135 килограмм шамасында ).
Терракоттан жасал?ан ?скерд? к?ру ?ытай?а келген шет елд?к елбасыларды? ба?дарламасына к?р?кт?р?лген. 1984 жылы экспозицияны А?Ш президент? Рональд Рейган ?йел?мен б?рге к?р?п кеткен болатын. Ол б?л тарихи ж?д?герд? "Адамзат?а тиес?л? ?лы ?ажап" деп ба?алап кеткен. 1986 жылы экспозиция жер?нде ?лыбритания патшайымы(ханымы) Елизавета II мен Филипп ханзада екеу? болып ?айт?ан. 1998 жылы ескертк?шт? А?Ш президент? Билл Клинтон отбасысымен б?рге, ал 2004 жылы ? Ресей президент? Владимир Путин тамашалап ?айт?ан. Б?лардан бас?а да Украина, Корея Республикасы, Германия президент, канцлерлер? терракоттан жасал?ан ?скерд? к?р?п кеткен болатын.
1987 жылы ЮНЕСКО-ны? 11-сессиясында терракоттан жасал?ан ?скер д?ниеж?з?л?к м?ра ?атарына к?рд?. Цинь Ши Хуанди мазары кешен? осы т?з?мге енген ал?аш ?ытай объект?лер?н?? б?р? болып табылады.
[1]
[2]
- ↑
[1]
- ↑
?лемн?? ?лы кереметтер? к?табы, Алматык?тап 2005.