?к?мш?л?к айма?
Сардиния
Sardegna
Ту Елта?басы
?к?мш?л?г?
Енед?	Провинциялар: Кальяри , Карбония-Иглезиас , Медио-Кампидано , Нуоро , Ольястра , Ольбия-Темпио , Ористано , Сассари
?к?мш?л?к орталы?ы	Кальяри
Басшысы	Уго Каппеллаччи
Тарихы мен географиясы
Координаттары	40°01′40″ с. е. 9°04′10″ ш. б.  /  40.02778° с. е. 9.06944° ш. б.  / 40.02778; 9.06944   (G)   (O)   (Я) Координаттар : 40°01′40″ с. е. 9°04′10″ ш. б.  /  40.02778° с. е. 9.06944° ш. б.  / 40.02778; 9.06944   (G)   (O)   (Я)
Жер аума?ы	24 090 км²
Т?р?ындары
Т?р?ыны	1 643 096 адам
Ты?ызды?ы	68 адам/км²
regione.sardegna.it
Координаттар : 40°01′40″ с. е. 9°04′10″ ш. б.  /  40.02778° с. е. 9.06944° ш. б.  / 40.02778; 9.06944   (G)   (O)   (Я)

Сардиния ( итал. Sardegna [sar?de??a] , сардин. Sardigna [sar'dinja] ) ? Жерорта те??з?ндег? арал, к?лем?не ?арай Жерорта те??з?нде 2 орын?а ие, Аппенин т?бег?н?? батысынан Сицилия ж?не Корсика т?бектер?нде орналас?ан. Италия ны? ??рамына автономды? аума? рет?нде Сардиния ( итал. Regione Autonoma della Sardegna к?ред?.

Сардиния Корсикадан Бонифачо б??азымен б?л?н?п жатыр, батыс б?л?г? - ?згер?сс?з, шы?ыс б?л?г? - т?к. Таулы рельеф( Ла-Мармора тауы - 1834 м ,аралды? орталы? б?л?г?ндег? Дженнардженту массив?). Орталы? Сардинияны? таулары гранит ж?не кристаллмен, батыста ж?не солт?ст?к-батыста - лавалы ж?не туф жонадары.

Климаты ??р?а?,субтропикт?к (жерортате??зд?к), ?а?тарды? орташа тепмературасы ? 7-10 °C, ш?лдеде ? 24-26 °C. Жауын-шашындарды? к?п б?л?г? ?ыста болады, тауларда 600мм-ден 1000мм-ге дей?н болады.

Аралды? ма?ызды ?зендер?:

• Тирсо ,
• Флумендоза ,
• Когинас ,
• Чедрино .

Сардинияны? археологиялы? тарихы неолит д?у?р?нен басталады.Сардинияда?ы неолит ж?не энеолит д?у?рлер?н?? ескертк?штер? - алыптарды? молалары,≪ Домус-де-Джанас≫ молалары,Месопотамия зиккураттарыны? формасында жасырын Сардинский зиккураты бар.Сардиния м?дениет? Миной м?дениет?мен ты?ыз байланыста болды ж?не бас?а да Жерорта те??з?н?? м?дениеттер?мен б?рге.Ерте заманда Корсика Сардинияны? ы?палында болды,археологиялы? периодизация ж?не ескертк?штер? Сардиния ескертк?штер?мен ??сас болды.

Сардиния ?ш?н ма?ызды период - нурага уа?ыты болды, нурага периоды - Жерорта те??з?н?? шы?ыс б?л?г?ндег? шап?ыншыларды? энеолит м?дениет?,б.з.б XV?VII ?асырларда нурага м?дениет? ?з?нен кей?н конус т?р?здес би?кт?г? 10-20 м болатын м?нара ?алдырды.Сол сия?ты жерг?л?кт? т?р?ындары молаларыны? ??рылысы техникасы нурагтарды? молаларымен ??сас келед?,б?ра? лашы? т?рздес ж?не диаметрлер? 5-6 м болады.

Нурагтарды? к?птен са?тал?ан комплекстер?н?? б?р? - Юнесконы? б?кiл?лемдiк м?расыны? тiзiмiне к?рген,Барумини жанында орналас?ан Су-Нуракси комплекс?.осы м?дениетке сол сия?ты алып мололар жатады.

Нураг м?дениет? ?ш?н вотивт? ( итал. bronzetti ) ?ола м?с?ндер? - антропоморфты ж?не зооморфты, сол сия?ты ?айы? т?р?здес м?с?ндер т?н ( итал. navicelli ).

Сардтарды? шы?у тег? туралы на?ты деректер жо?, кейб?р египетш?лер, Мернептах ж?не Рамзес III (XIII?XII вв. до н. э.) бас?ар?ан кез?нде Египетке шабуыл жаса?ан шардана те??з халы?ымен те?ейд?.

А.И. Немиорвскийд?? айтуы бойынша нураг м?дениет?н?? келу? этрусктармен байланысты.

Б.з.б. VII ?асырда Сардинияда финикия отаршылды?ы басталды.Аралда Нора, Сульх, Бития, Таррос ?алалары салынды ^[1] .Б.з.б. 535 жылы аралды Карфаген басып алды,ал 238 жылы антикарфаген к?тер?л?с?н ти?мд? пайдаланып кеткен Рим, Сардинияны басып алды.

Б.з.б V ?асырда Сардинияны вандалдар басып алды,б?ра? VI ?асырда Велизарий вандалдар?а ?арсы шы?ып,Сардинияны Византия ??рамына ?осты.Варварлар к?сем? Госпитон Сардинияны? орталы? б?л?г? - Барбаджада христиан д?н?н уа?ыздау?а р??сат етт?.

Маврлар Африка экзархатын басып ал?аннан кей?н,аралды ?азылар мен юдекстар бас?арды.Арабтарды ?у?аннан кей?н феодалды? жойылу эпохасы басталды.Саясаттануды? нег?зг? формасы - юдикат болды. Е? ?р? юдикат - Арборея болды.

1326 жылы Сардиния Арагон династиясыны? ?ол астында болды,кей?н Испанияны? ?ол астына ?тт?.1708 жылы Испания м?расы ?ш?н со?ыста Австрия же??ске жетт?,1714 жылы Раштат кел?с?м?нде бек?т?лд? .1720 жылы Лондон кел?с?м? бойынша Сардиния Савоя династиясына бер?лд?,кел?с?м бойынша Пьемонт , Савойя ж?не Сардиния ?алалары Сардиния ханды?ына б?р?кт?,б?р?ккеннен кей?н Италия ??рамына ?осылды.

Сардинияда италиянша т?лден бас?а, сардина т?л?нде с?йлейд?,б?ра? италиянша с?йлеу басымыра?.

Е? басты мейрамдарды? б?р? - ?улие Эфизио (Sant’Efisio)мейрамы, Кальяри ?аласыны? ?ам?оршысы.1-4 мамыр аралы?ында ?ала орталы?тары аралды? бас?а облыстарынан келген т?р?ындармен толып, д?ст?рл? костюмдар дефилес? болады.Оны? ма?саты - м?с?нд? Кальяри ?аласынан Нора ?аласына апару,2 к?ннен кей?н м?с?нд? ?з орнына апарады.

Сардиния Ж??-? Италия Ж??-?н?? 2,2% ??райды.Б?л шамамен 32 579,0 млн еуро. Ж??-? жан басына ша??анда ? 19 .654,3 еуро.

Сардинияны? о?т?ст?к-батысында Портовесмада (Portovesme) глин шы?аратын Eurallumina заводы орналас?ан.Пекорини ?р?мш?г?н?? ма?ызды орталы?тары Сардинияда орналас?ан.

Сардинияны? Сассари ж?не Кальяри ?алаларында тем?р жолдар бар,сол сия?ты кейб?р жерлерде трамвай ?олданылады.

Сардинияда Италия басшылары ресми т?рде сату?а тыйым сал?ан, Касу марцу ?р?мш?г? шы?арылады.

Сардинияны? шы?ысында Оргозоло (Orgosolo) ?аласы орналас?ан,Оргозоло ?аласы ?йлер?нде т?р?ындарды? ?м?р?н к?рсетет?н,?о?амны? глобалды м?селелер?н к?рсетет?н картиналар салын?ан.Ашы? аспан астында орналас?ан ?азiргi ?нер м?ражайы. Б?л туындылар ≪муралес≫ деп аталады, Оргозоло ?аласында 300-ге жуы? шы?армалар бар.

Генетиктарды? бай?ауынша,5,3 жыл б?рын Еуропада т?р?ан Эци м?з адамы Сардиния т?р?ындарыны? туыс?аны болып келед? ^[2] .

Орта??орда б??ан ?атысты медиа санаты бар: Sardinia

• Su Nuraxi di Barumini комплекс? UNESCO World Heritage Centre сайтында
• Ла Маддалена архипелагыны? тарихы М?ра?аттал?ан 22 ш?лден?? 2011 жылы.

?лг?:Жерорта те??з? аралдары

?лг?:Италия аудандары

?лг?:Атлант м?хиты