Кремний

Уикипедия ? ашы? энциклопедиясынан алын?ан м?л?мет
Навигация?а ?ту ?здеуге ?ту
14 Алюминий Кремний Фосфор
C

Si

Ge
Периодическая система элементовСутегіГелийЛитийБериллийБор (элемент)КөміртекАзотОттекФторНеонНатрийМагнийАлюминийКремнийФосфорКүкіртХлорАргонКалийКальцийСкандийТитан (элемент)ВанадийХромМарганецТемірКобальтНикельМысМырышГаллийГерманийКүшәнСеленБромКриптонРубидийСтронцийИттрийЦирконийНиобийМолибденТехнецийРутенийРодийПалладийКүмісКадмийИндийҚалайыСүрмеТеллурИодКсенонЦезийБарийЛантанЦерийПразеодимНеодимПрометийСамарийЕуропийГадолинийТербийДиспрозийГольмийЭрбийТулийИттербийЛютецийГафнийТантал (элемент)ВольфрамРенийОсмийИридийПлатинаАлтынСынапТаллийҚорғасынВисмутПолонийАстатРадонФранцийРадийАктинийТорийПротактинийУранНептунийПлутонийАмерицийКюрийБерклийКалифорнийЭйнштейнийФермийМенделевийНобелийЛоуренсийРезерфордийДубнийСиборгийБорийХассийМейтнерийДармштадтийРентгенийКоперницийНихонийФлеровийМосковийЛиверморийТеннессинОганесон
Периодическая система элементов
14 Si
Жай затты? сырт?ы бейнес?
Аморфты т?р?нде ? ?о?ыр ?нта?,
кристалда ? ?ара с?р, с?л жылтыр
Атом ?асиет?
Атауы, символ, н?м?р?

Кремний, 14

Топ тип?

Металлоидтар

Топ , период , блок

14, 3, p

Атомды? масса
( молярлы? масса )

[28,086] м. а. б. ( г / моль )

Электронды? конфигурация

[Ne] 3s 2 3p 2 ; в соед. [Ne] 3s 3p 3 (гибридизация)

?абы?шалар бойынша электрондар

2, 8, 4

Атом радиусы

111 пм

Химиялы? ?асиеттер?
Ковалентт? радиус

111 пм

Ван-дер-Ваальс радиусы

210 пм

Ион радиусы

42 (+4e), 271 (?4e) пм

Электртер?ст?л?г?

1,90 (Полинг шкаласы)

Электродты потенциал

0

Тоты?у д?режелер?

?4, 0, +2; +4

Иондалу энергиясы

1-ш?: 786,0 (8,15) кДж / моль ( эВ )
2-ш?: 1577.1 кДж / моль ( эВ )
3-ш?: 3231.6 кДж / моль ( эВ )

Жай затты? термодинамикалы? ?асиеттер?
Термодинамикалы? фаза

?атты дене

Ты?ызды? ( ?.ж. )

2,33 г/см³

Бал?у температурасы

1414,85 °C (1688 K)

?айнау температурасы

2349,85 °C (2623 K)

Бал?у жылуы

50,6 кДж/моль

Булану жылуы

383 кДж/моль

Молярлы? жылусыйымдылы?

20,16 Дж/(K·моль)

Молярлы? к?лем

12,1 см ³/ моль

?аны??ан бу ?ысымы
P ( Па ) 1 10 100 1000 10 000 100 000
T ( К ) 1908 2102 2339 2636 3021 3537
Жай затты? кристаллды? торы
Тор ??рылымы

кубты?, алмас

Тор параметрлер?

5,4307 A

Дебай температурасы

645?±?5 K

Бас?а да ?асиеттер?
Жылу?тк?зг?шт?к

(300 K) 149 Вт/(м·К)

Юнг модуль?

130?188 ГПа

Жылжу модуль?

51?80 ГПа

Пуассон коэффициент?

0.064?0.28

Моос ?аттылы?ы

6.5

CAS н?м?р?

7440-21-3

Кремний S?

Кремний ( лат . S?l?c?um ; S? ) ? элементтерд?? периодты? ж?йес?н?? ?V тобында?ы элемент. Т?ра?ты 3 изотопы ? 28S?, 29S? ж?не 30S? бар. Жер ?ыртысында?ы м?лшер? 29,5%. Таби?атта оттектен кей?нг? к?п тара?ан элемент. [1]

Ашылуы [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Кремнийд? ал?аш рет 1811 жылы Гей-Люссак пен Л.Ж. Тенар аш?ан. 1824 ? 1825 жылдары швед химиг? Я.Берцелиус фторлы кремнийд? калиймен тоты?сыздандырып, ал 1865 жылы орыс ?алымы Н.Н. Бекетов т?рт хлорлы кремний мен мырышты ?рекеттест?р?п жеке б?л?п ал?ан.

Физикалы? ?асиет?: [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Кремнийд?? т?с? к??г?рт-с?р, шайырдай жылтыр, ты?ызды?ы 2,32 г/м 3 , бал?у t 1420С, ?айнау t 2600С-?а жуы?. ?нерк?с?пте Кремний кремнеземд? ?ыздырып, кокспен тоты?сыздандыру, ал таза кремний т?рт хлорлы кремнийд? мырыш буымен тоты?сыздандыру ар?ылы алынады.

?ыздыр?анда сутектен бас?а кез келген бейметалмен ?осыла алады. Т?менг? температурада инертт? . Таза кремний тем?р , мыс , алюминий , ?ор?асын ?орытпаларында ?олданылады. Ол м?ндай ?орытпаларды? ?ыш?ылдар?а т?з?мд?, мы?ты, электрл?к ж?не магнитт?к ?асиеттер?н арттырады.

Кремний тау хрустал? немесе кварц (Si0 2 ) ??рамында болады; ол (Si) ?иын бал?итын, металды? жылтыры бар, с?р т?ст? ?атты зат. Оны? каттылы?ы алмаздан т?мендеу.

Аморфты кремний ко?ыр т?ст? ?нта?, реакция?а т?су? о?ай зат.

Химиялы? ?асиет?: [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Жай заттармен: [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

  1. Si + 0 2 = Si0 2 (кремний оксид?)
  2. Si + 2F 2 = SiF 4 (кремний фторид?)
  3. Si + C = SiC (карборунд)
  4. Si + 2Mg = Mg 2 Si (магний силицид?)

К?рдел? заттармен: [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

С?лт?н?? ер?т?нд?с?мен ?ыздыр?анда ?рекеттесед?. Si + 2NaOH + Н 2 0 = Na 2 Si0 3 + 2Н 2

?олданылуы [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

  • Техникада шала ?тк?зг?штер рет?нде пайдаланылады.
  • Si - электроникада жартылай ?тк?зг?ш рет?нде ?олданылады.
  • SiC карборунд - б?р?ылар, тег?стег?ш заттар жасауда, стоматологиялы? ??ралдар ?нд?р?с?нде, от?а, ?ыш?ыл?а т?з?мд? заттар алады. [2] .
  • Кремний ?с?мд?ктер мен жануарлар ?ш?н ?ажет. Диатомдар т?р?зд? кейб?р су организмдер? оларды? ?а??аларын ??растыру ?ш?н элементт? пайдаланады.
  • Адамдар сау тер?, шаш, тырна? ж?не с?йектер ?ш?н кремнийд? ?ажет етед?.
  • Кремниймен диеталы? ?оспалар с?йек ты?ызды?ын арттырады ж?не остеопорозды? ?ауп?н азайтады.

Алынуы [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

  • зертханада Si0 2 + 2Mg = Si + 2MgO
  • ?нд?р?сте Si0 2 + 2C = Si + 2CO

Кремнийд?ц оттект? ?осылыстары. Кремний оксид? [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Кремний оксид? - ??м Si0 2 , 0 = Si = О силикагель Si0 2 - бал?у температурасы жо?ары, электр тогын ?тк?збейт?н зат.

Кремний оксид? кремнезем , кварц , т. б. к?й?нде таби?атта ке? тарал?ан.

??м суда ер?мейд?, б?ра? ?ыздыр?анда с?лт?мен ж?не содамен ?ыш?ылды? оксид рет?нде ?рекеттесед?:

  1. Si0 2 + 2NaOH = Na 2 Si0 3 + Н 2 0
  2. Si0 2 + Na 2 CO 3 = Na 2 Si0 3 + C0 2
  3. Si0 2 + 4HF→ SiF 4 + 2H 2 0 (шыны?а ?рнек салуда ж?рет?н реакция).

Кремний ?ыш?ылы, силикаттар [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

H 2 Si0 3 - метакремний ?ыш?ылы H 4 Si0 4 - ортокремний ?ыш?ылы

Метакремний ?ыш?ылы ?рк?лдек ( коллоид ) к?й?нде болады.

Алынуы: [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Т?зынан к?шт? ?ыш?ылмен б?л?п алу?а болады.

Na 2 Si0 3 + H 2 S0 4 (конц.) = H 2 Si0 3 ↓+ Na 2 S0 4
H 2 Si0 3 - ек? нег?зд?, ?лс?з, т?ра?сыз ?ыш?ыл.

Ек? сатыда диссоциацияланады; т?здары силикаттар деп аталады.

NaHSiO 3 - натрий гидросиликаты
Na 2 Si0 3 - натрий силикаты
Na 2 Si0 3 + H 2 0 + 2C0 2 = 2NaHC0 3 + H 2 Si0 3 ↓ а? т?нба

Осы?ан ?ара?анда кремний ?ыш?ылы к?м?р ?ыш?ылынан да ?лс?з ?ышкыл.

Н 2 Si0 3 о?ай айырылады.
H 2 Si0 3 = Н 2 0 + Si0 2
Na 2 Si0 3 , K 2 Si0 3 - ер?мтал т?здар, оларды с?йы? шыны деп атайды, жел?м рет?нде ?олданылады.

Шыны алуда мына реакдиялар ж?ред?:

Na 2 C0 3 + Si0 2 = Na 2 Si0 3 + C0 2
CaC0 3 + Si0 2 = CaSi0 3 + C0 2

К?д?мг? шыныны? ??рамын былай ?рнектеуге болады:

Na 2 0 ? СаО ? 6Si0 2

Химиялы? шыныны? ??рамы:

К 2 0 ? СаО ? 6Si0 2 . Ол ?иын бал?иды.

Ла?ыл ( рубин ) шыныда Сr 3+ ионы болады. Таза ??мнан кварц шыны ?нд?р?лед?, ол медицинада (ультрак?лг?н с?улелерд? ?тк?зет?нд?ктен), химиялы? ыдыстар жасауда ?олданылады.

Цемент енд?р?с?н?? нег?з?нде мына реакциялар жатыр:

Аl 2 0 3 ? 2Si0 2 ? 2Н 2 0 = Аl 2 0 3 ? 2Si0 2 + 2H 2 0
СаС0 3 = СаО + С0 2
СаО + Si0 2 = CaSi0 3

Цемент, бетон, тем?р-бетон, ?ожбетон - ??рылыс материалдары.

?аза?станда силикат енерк?с?б?н?? к?с?порындары т?мендег?дей болып шо?ырлан?ан:

Дерекк?здер [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

  1. Химия: Усманова М. Б., Са?ариянова ?. Н. Жалпы б?л?м берет?н мектепт?? 9-сыныбына арнал?ан о?улы?, 2-басылымы, ??делген, толы?тырыл?ан. - Алматы: Атам?ра, 2009. - 288 бет. ISBN 9965-34-929-0
  2. "?аза? энциклопедиясы"