Капитал ^[1] нем. kap?tal , а?ылш. cap?tal , лат. cap?tal?s ? басты н?рсе? басты м?л?к, нег?зг? ?аржы ) ? ке? ма?ынада ? табыс ?келе алатын н?рселерд?? б?р? немесе адам ?з?н?? т?рш?л?к ?рекет? барысында тауарлар? ?н?мдер? т.б. ?нд?ру? ?ызметтер к?рсету ?ш?н жаса?ан ресурстар, яки ?осымша ??н ?келет?н ??н; тар ма?ынада ? табысты? ж?мыс ?степ т?р?ан ?айнар к?з?? ?ске ?осыл?ан ?нд?р?с ??рал-жабды?ы? а?шалай ?аражат? зияткерл?к менш?к. ^[2]

А?ша айналым?а пайда т?с?ру ?ш?н, я?ни бастап?ы ж?мсал?ан сомадан арты? сома алу ма?сатында ж?мсал?ан жа?дайда капитал болады. Капитал айналымыны? жалпы формуласы мынадай: А-Т-А’; м?нда?ы А’=А+DА, ал DА ? а?ша ?с?м?. А?ша нары?ты? ?атынастар?а к?ше баста?ан ?о?амдарда капитал рет?нде, я?ни ?с?м алу ма?сатында ?олданыл?ан, я?ни б?л ?о?амдарда капиталды? ежелг? саудагерл?к ж?не ?с?м?орлы? т?рлер? бол?ан. Саудагерлер тауарларды сатып алу-сату ар?ылы ба?а де?гей?н?? ауыт?уынан пайда т?с?р?п, капиталын арттырып отыр?ан. ?с?м?орлар а?шасын шаруалар?а, ?ол?нерш?лерге, а?с?йектерге ?арыз?а бер?п, олардан осы а?шаны? т?лемд?к ?с?м?н алып, ?аражатын молайт?ан. Ек? жа?дайда да а?ша ?осымша а?ша ?кел?п, ?з?н-?з? ?с?ред?.

?нд?р?ст?к капитал ек?ге б?л?нед?: 1 НЕГ?ЗГ? 2 ?згермел? Нег?зг? капитал-?нд?р?сте ?за? мерз?м бойына ?атысатын ?нд?р?ст?к капитал ?лес? ол ?з ??нын дайын ?н?мге б?рт?ндеп аударады. О?ан ?нд?р?ст?к ?имарат, е?бек ??ралы,машина,техника ж?не т.б жатады. ?згермел? капитал- б?л ?з ??нын жа?адан жасал?ан ?н?мге б?рден толы? м?лшерде аударатын ?нд?р?ст?к капитал ?лес?. Ол а?шалай формада ?з иес?не 1айналым кез?нде ?айтарылады. О?ан шик?зат, жанармай т.б жатады. К?с?пкерлер нег?зг? капиталды са?талып ?айта ?алпына келуге ерекше м?мк?нд?к беред?. Нег?зг? капитал тозуы амартизация деп аталады.

Сауда мен ?с?м?орлы? капитал ?азан т??кер?с?нен б?рын?ы кезе?де ?аза?станда да ?з?нд?к ерекшел?ктер?мен б?ршама ке? тара?ан. Саудагерлер тауарды ?арыз?а ?сынып, ?арыз мал басымен есептел?п т?ленет?н. Мысалы, адамны? б?р мал басына те? ?арызы болса, б?р жылдан со? ол малды т?л?мен б?рге ?айтару?а м?жб?р бол?ан. Сауда мен ?с?м?орлы? капитал тауар-а?ша айналымында ?ана ?р?с алып, ?нд?р?с саласына барма?ан. ?нд?р?ст?? ?з? капиталист?к ?станымдарды? нег?з?нде ?айта ??рылып, ?о?амды? шаруашылы? тере? ?леуметт?к-экономикалы? ?згер?ске ?шырады. М?ндай жа?дайда а?ша капитал рет?нде енд? алыпсатарлы? пен ?с?м?орлы? салалардан г?р?, Маркст?? т?жырымдамасына с?йкес, нег?з?нен, ?нд?р?с саласында е?бекш?лерд? ?анау ар?ылы пайда т?с?руге ж?мсалатын болды. К. т?рл? нысандарда к?р?н?с тапты. Капиталды? бастап?ы нысаны болып табылатын а?ша капиталы ? каптал ??ныны? а?шалай ?лшемд?к к?р?н?с?, сонымен ?атар ол ?олда бар ?аражат ?оры. Маркст?? теориясына с?йкес, капталды? ек?нш? нысаны ?нд?рг?ш капитал. Оны? нег?зг? ?ызмет? ? ?осымша ??н ?нд?ру. Сауда капиталны? м?ндет? ? ?нд?р?лген тауарларды сатып ?тк?зу. На?ты капитал ? т?ра?ты ба?амен к?рсет?лгенкапитал. Ол нег?зг? ж?не айналым ??ралдарынан т?рады. Нег?зг? ??ралдар?а б?рнеше ?нд?р?с кезе?дер?нде пайдаланылатын ?йлер, ?имараттар, машиналар, жабды?тар, ??рал-саймандар, аспаптар жатады, айналым ??ралдары ?нд?р?ст?? тек б?р кезе??нде ?ана толы? т?тынылады немесе ??дел?п ?згеред?, олар?а ?з?нд?к немесе нары?ты? ??ны бойынша ба?аланатын тауар-материалды? ??ндылы?тар (?нд?р?ст?к босал?ы ?орлар, дайын ?н?м, т.б.), а?шалай ?аражат (дебиторлы? берешек, ?ыс?а мерз?мд? ?аржы салымы, т.б) жатады. ?аржы капиталы к?с?порынны? на?ты К-на менш?к ???ы?ын берет?н ба?алы ?а?аздар ??ныны? а?шалай ?лшемд?к к?р?н?с?. Ол акцияларды иелену немесе бас?адай м?ндеттемелер ар?ылы ( банк несиес? бойынша) к?с?порындарды ?з?не ба?ындырып, бас?арады. Акционерл?к капитал акционерлерд?? салымдарынан ??ралатын, яки сер?ктест?кке оны? иелер? салым т?р?нде толы? пайдалану?а берген барлы? ?аражат.

Капитал органикалы? ??рылысы - ??н т?р?ысынан ?нд?р?с ??ралдары к?лем? мен ?нд?р?с ?рд?с?не салын?ан е?бек арасында?ы ?атынастар. С?йкес?нше, б?л т?ра?ты ж?не айнымалы капитал арасында?ы ?атынастар. Марксты? талдауында?ы осы?ан жа?ын ??ым - капиталды? техникалы? к?рылымы ( машиналар мен зауыттарды? е?бекке ?атынасы), шамамен ?арапайым болып табылатын сия?ты, б?ра? шын м?н?нде ?лшемге келмейд?. ^[3]

1. ↑ ≪?аза?стан≫: ?лтты? энциклопедия / Бас редактор ?. Нысанбаев ? Алматы ≪ ?аза? энциклопедиясы≫ Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9 , IV том
2. ↑ Банк терминдер? мен ??ымдарыны? ?аза?ша-орысша с?зд?г?. / ?. Сей?ткасымов, Б. Бейсен?алиев, Ж. Бекболат?лы ? Алматы: Экономика, 2006. ISBN 9965-783-20-9
3. ↑ Орысша-?аза?ша т?с?нд?рме с?зд?к: ?леуметтану ж?не саясаттану бойынша / Жалпы редакциясын бас?ар?ан э.?.д., профессор Е. Арын - Павлодар: ≪ЭКО≫ ??Ф. 2006. - 569 б. ISBN 9965-808-89-9

Б?л ма?аланы Уикипедия сапа талаптарына лайы?ты болуы ?ш?н уикиленд?ру ?ажет.

Б?л ? ма?аланы? бастамасы . Б?л ма?аланы толы?тырып, дамыту ар?ылы, Уикипедия?а к?мектесе аласыз. Б?л ескертуд? д?лдеп ауыстыру ?ажет.