Итм?рын
Rosa rubiginosa
?ылыми топтастыруы
?лем?: Эукариоттар Д?ниес?: ?с?мд?ктер Б?л?м?: Жабы? т??ымдылар Табы: ?ос жарна?тылар (unranked) Rosids Сабы: Rosales Т??ымдасы: Раушанг?лдер К?ш? т??ымдасы: Rosoideae Тег?: Итм?рын L.
Синонимдер?
Hulthemia Dumort. × Hulthemosa Juz. ( Hulthemia × Rosa )

 Бас?а ма?ыналар ?ш?н Итм?рын (айры?) деген бетт? ?ара?ыз.

Итм?рын ( лат. R?sa ) ? раушанг?лдер т??ымдасына жататын жапыра? тастайтын б?та не шырмауы? к?пжылды? ?с?мд?ктерд?? тег?.

Ботаникалы? сипаттамасы [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Би?кт?г? 2 метр. Б?талары т?кенект?. Итм?рын жер шарыны? ?о?ыржай ж?не субтропикалы? айма?тарыны? барлы? жерлер?нде ?сед?. 500-ге жуы? т?р? бар. Таби?атта таулы-тасты жерлерде, беткейлерде, орманда, су жа?алауында ?сед?. Таби?и т?р? ?аза?станны? барлы? тау б?ктерлер?нде ?сед?. Итм?рынны? екпе т?рлер?н?? барлы?ын дерл?к раушан (роза) деп атайды. Халы? арасында итм?рынны? ≪жабайы раушан≫ деген атауы ке??нен ?олданылады. Итм?рынны? г?л? а?, ?ыз?ылт, сары т?ст?, диаметр? 4-6 см, хош и?ст?, жай к?лтел? ж?не г?лпарлы да т?рлер? бар. Мамыр, маусым айларында г?лдейд?. Жем?с? тамыз, ?ырк?йек айларында п?сед?. Жем?с? сопа?ша келген жылтыр, т?с? ?ызыл немесе ?ыз?ылт-сары болады.

Итм?рынны? ерекшел?г? ? ба?алы д?румендерге бай, жем?с? ж?не одан дайындал?ан д?р?-д?рмектер медицинада нег?з?нен ас?азан ж?не бауыр ауруларын емдеуге ?олданылады, г?лдер?н шайды? орнына пайдалану?а болады, к?лтелерден дайындал?ан эфир майы ? парфюмерия ?нд?р?с?нде пайдаланылады. ^[1]

Раушан туыстастарыны? жидег? жал?ан жем?с, ??рылысы к?рдел?, к?лте жапыра?шаларыны? ??мыра немесе бокал т?р?зд? болып, ?абыр?аларыны? ?шк? жа?ында бек?нген к?птеген сар?ыш жа??а?тар , ?ою да ?аттылау т?ктермен б?л?нген. Жем?с? п?с?п-жет?лген ?ою, ашы?-?ызыл т?ст?. ?шында т?спейт?н ??р?а? тоста?анша жапыра?шалары барлы? раушандар мен жабайы раушандар?а т?н. Кейб?р т?рлер? ежелден белг?л? бауда ?с?р?лет?н раушандарды? ар?ы тег? болып табылады.

Б?зд?? д?у?р?м?зге дей?нг? 4 мы? жылды??а жататын Алтайды? к?мбелер?нен табыл?ан металл а?шаларда да бауда ?с?р?лет?н раушандар бейнеленген. ?аз?рде жабайы раушандар с?рыптауда ж?не м?дени раушандарды? сапасын жа?сартуда ?олданады. Республиканы? (Алтай, Тарба?атай, Жо??ар Алатауы) сай, Орталы? ж?не О?т?ст?к-шы?ыс б?л?г?нде тауда, жазы?та, ?орым тастарда, беткейлерде, ормандарда, дым?ыл топыра?ты жерлерде б?талар арасында ?сед?. Ыл?алды жа?сы к?ред?, топыра?ты? да, ауаны? да ыл?алды?ына сез?мтал, би?кт?г? 2 метрге дей?н с?р-?ош?ыл т?ст?, ?абы?ы бар, саба?ымен б?та?тары?са? т?кенект?. ?тк?р т?кенектер барлы? туыс т?рлер?не т?н, олар жануарларды? жеп ?оюынан са?тайды.Жапыра?ы к?рдел?, та? ?ауырсынды, ?детте 2-3-тен ж?птас?ан к?лемд? эллипс т?р?зд?, жиег? ара т?ст?, ал асты??ы жа?ын ?ою да ж?мса? т?к бас?ан.

Г?л? ?ос жынысты, д?рыс г?л (актиноморфты) тоста?аншасы ж???шке жасыл т?ст?, к?лтес? ашы? к?лг?н немесе ?ыз?ылт т?ст?. Тоста?аншалар мен к?лтелер саны б?рдей (5тен), аталы? пен аналы?тары к?п (саны аны?талма?ан), г?л? к?лемд? (диаметр? 6 см-ге дей?н), ?зын г?л табанына к?б?нше жал?ыздан, сирек топтасып бекид?. Ашы? т?ст? г?л?н?? хош и?с? ж?нд?ктерд? ?з?не тартады, ара, ?лкен тоза? жейт?н ?о?ыздар, б?р г?лден ек?нш? г?лге ?шып-?онып ж?р?п ай?ас тоза?дандырады. Кейде ж?нд?ктер г?лд? т?неп шы?атын орын рет?нде пайдаланады, ?йткен? кешке ?арай г?лдерд?? к?лтелер?, жабылады.

Итм?рын ш?лдеде г?лдейд?, тамызда жабай раушанжем?с беред?. Раушан туысыны? жем?с? туралы толы?ыра? айтса? арты? болмас. Раушан туысыны? жидег? шынды?ында да жал?ан жем?с, ??рылысы к?рдел?, к?лте жапыра?шаларыны? ??мыра немесе бокал т?р?зд? болып, ?абыр?аларыны? ?шк? жа?ында бек?нген к?птеген сар?ыш жа??а?тар, ?ою да ?аттылау т?ктермен б?л?нген. Б?з суреттеп отыр?ан т?рд?? жем?с? п?с?п-жет?лген ?ою, ашы?-?ызыл т?ст?. ?шында т?спейт?н ??р?а? тоста?анша жапыра?шалары барлы? раушандар мен жабайы раушандар?а т?н. Кейб?р т?рлер? ежелден белг?л? бауда ?с?р?лет?н раушандарды? ар?ы тег? болып табылады. Б?зд?? д?у?р?м?зге дей?нг? 4 мы? жылды??а жататын Алтайды? к?мбелер?нен табыл?ан металл а?шаларда да бауда ?с?р?лет?н раушандар бейнеленген.

Жабайы раушандар с?рыптауда ж?не м?дени раушандарды? сапасын жа?сартуда ?олданады.

Итм?рынны? пайдасы [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

Итм?рынны? ??рамында Менделеев кестес?н?? жартысы бар деуге болады. Итм?рынны? тамыры, жапыра?ы, жем?с? адам а?засына ?те шипалы. ??рамында?ы аскорбин ?ыш?ылы ?ара?ат?а ?ара?анда 10 есе, лимон?а ?ара?анда 50 есе арты? м?лшерде болады. Медициналы? т?р?ыдан итм?рынны? ??ндылы?ын оны? ??рамында к?п м?лшердеболатын С д?румен? арттырады. Сонымен ?атар итм?рынны? ??рамында В, К, Рд?румендер?, т??ымында Е д?румен?, каротин, ?ант, сондай-а?, ил?к, пектинд?, бояулы? заттар, органикалы? ?ыш?ылдар, минералды заттар, макро микроэлементтер болады. Медицинада итм?рынды поливитамин рет?нде, а?зада д?румендер жет?спегенде, атеросклероз?а ?арсы, ?ан ?ысымы к?бейгенде, ?ан азды??а, иммунитетт? к?теруге, сын?ан с?йект? тез б?т?рет?н ж?не бауыр ауруларын емдейт?н д?р?л?к ?с?мд?к рет?нде пайдаланады. Итм?рыннан тосап жасайды. Жем?с?н кепт?р?п, ?ыста т?мау?а ?арсы ?айнатып ?шед?. Г?лдер?н шай?а ?осып б??тырып ?шед?. ?дем? г?лдер?н?? ар?асында к?галдандыруда ке? ?олданыс?а ие. Б?та?ы т?кенект? бол?анды?тан, ?оршауды? орнына ?с?руге де болады ^[2] .

Та?ы ?ара?ыз [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

• Иттабан

С?лтемелер [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]

• Г?лстан, ?с?мд?ктер туралы сайт М?ра?аттал?ан 20 а?панны? 2012 жылы.

Дерекк?здер [ ??деу ?| ?айнарын ??деу ]