| Жошы хан кесенес?
|
 |
| Жалпы м?л?мет
|
|---|
| Статусы
|
Мемлекет ?о?ауында
|
|---|
| Орналасуы
|
 ?аза?стан Республикасы
,
?лытау облысы
,
?лытау ауданы
|
|---|
| ??рылысы ая?талды
|
XIII ?.
|
|---|
| Би?кт?г?
|
7,9 м
|
|---|
| Техникалы? сипаттамасы
|
|---|
| Бас?а да ?лшемдер?
|
7,25x9,52 м (сырт?ы ауданы)
|
|---|
| Картада орналасуы
|
|---|
|
|
Координаттар
:
48°09′19″ с. е.
67°49′02″ ш. б.
/
48.15528° с. е. 67.81722° ш. б.
/
48.15528; 67.81722
(G)
(O)
(Я)
Жошы хан кесенес?
?
Жез?аз?ан
?аласынан солт?ст?к-шы?ыс?а ?арай 50 км жерде,
?араке?г?р
?зен?н?? жа?асында орналас?ан к?не архитектуралы? ескертк?ш.
К?мбезде
са?тал?ан та?балар?а ?ара?анда, оны салу?а Жошы?а ба?ын?ан тайпаларды? б?р? (
о?ыз
,
ар?ын
,
?ыпша?
,
керей
,
найман
,
?о?ырат
,
?а?лы
, т.б.) ?атыс?ан. Тарихи д?ст?р бойынша к?мбезд? ?айтыс бол?ан к?с?н?? жылды? асын беруден б?рыныра? жасайтын бол?ан. Со?ан ?ара?анда
1227 жылы
?айтыс бол?ан Жошы?а 1228 жылы к?мбез т?р?ызыл?ан болу керек.
Жошы хан
к?мбез? порталды-к?мбезд? ??рылыстар ?атарына жатады. Жобасы т?к б?рышты. ??рылыс материалдары ? к?йд?р?лген к?рп?ш, ?аныш, ?к?мш?л?к Жобаны? аума?ы 9,55х7,25 м. К?зге айры?ша т?сет?н н?рсе ? салтанатты порталы. Оны? ма?дай алдын с?й?р арка т?р?нде шы?арып, ек? жа? боса?асын ?ст??г? салма?ты ерк?н к?тер?п т?ру ?ш?н мейл?нше бер?к ет?п т?р?ыз?ан. Портал жа?тауларын ?рнект? к?рп?шпен безенд?р?п, ки?з ?йд?? бас??рына ??сат?ан. ?рнекке пайдалан?ан та?та к?рп?штерд?? ауданы 45х45 см. Б?л к?рп?штерде ?рнекпен б?рге жазу да бол?ан. 1911 жылы
Атбасар уез?н
билеген б?р ?лы? ?рнект? к?рп?штерд? сыдырып алып, музейге ж?беред?. ?аз?р к?рп?штерд?? кейб?р сыны?тары ?ана са?тал?ан. Порталды? жо?ар?ы жиег?н парапет т?р?зденд?р?п, оны? астынан ?ала? к?рп?штен фриз тарт?ан.
Ежелг? ??рылыс ?д?с?н?? б?р? ? к?мбез орнату. Ол Жошы хан к?мбез?нде тамаша шеш?м?н тап?ан. ?абыр?аны? ?ш жа?ынан с?релеп шы?ар?ан белдеулерд?? ?ст?нен ек? ?абатты з?ул?м к?мбез орнат?ан. ?шк? к?мбезд?? (би?кт?г? 7 м) салма?ын “жал?ан е?се” шы?ару т?с?л?мен белдеулерге жайса, сырт?ы к?мбезд? (би?кт?г? 8 м) он алты ?ырлы барабан?а отыр?ыз?ан. ?шк? к?мбезден шы?арыл?ан т?нд?к сырт?ы к?мбезд? орнат?ан кезде жабылып ?ал?ан. Жары? кесенен?? ек? жа? б?й?р?нен, барабанны? астынан шы?арыл?ан терезелерден (35х55 см) т?сед?. К?мбез бедерл? ?ала? к?рп?штермен ?шекейленген. К?мбезд? к?п ?ырлы барабан?а орнату ? о?ыз, ?ыпша? тайпаларына т?н т?с?л. ?шк? ?абыр?аларында та?бадан бас?а ешб?р ?шекей жо?. Еден?не ?ала? к?рп?штер т?сеген.
К?мбезд? ?азу ж?мысы кез?нде ек? ?аб?р табылды. ?аб?р ?абыр?аларын ?лкен к?рп?штен ?р?п, астына ж??а та?ша к?рп?ш т?сеген.
Б?р?нш? ?аб?р к?мбезд?? к?ншы?ыс ?ргес?не (?зынды?ы 2,2 м, ен? 70 см, тере?д?г? 1,2 м) орналас?ан. ?аб?р ?ш?нен та?тай табыт?а жерленген адамны? с?йег? шы?ты. С?йект?? о? ?олы жо? екенд?г? аны?талды. Оны? ?ст?не ?аб?р ?ш?нен салтанатты ки?м ж?рна?тары, ?ызыл сафиян ет?кт?? ?алды?ы, т?т ж?бег?н?? ш?р?п жат?ан с?лемдер?, а? с?йектер? мен т?йен?? бас с?йег?, тем?р ?аруды? сыны?тары табылды. Б?л “Жошыны а? аулап ж?ргенде ??ланны? ай?ыры шайнап ?лт?рд?” деген халы? а?ызына ?ндес келед?. Халы? а?ызында “Жошыны жерлегенде б?р ?олы жо? бол?ан” немесе “Жошыны? тек б?р ?олын тауып ?ой?ан”, кейде “б?р шынаша?ын ?ана тап?ан” деген ?р т?рл? жорамалдар бар.
Ек?нш? ?аб?р Жошыны? ?лкен б?йб?шес? (
Керей ханды?ыны?
билеуш?с?
То?ырыл ханны?
?н?с?н?? ?ызы) Бектумышт?к? болу?а ти?с. ?аб?р астына т?селген ?ала? к?рп?штерде араб ?рп?мен “ы?пал” деген с?з б?рнеше ?айтара жазыл?ан.
Жошы хан к?мбез? республикалы? ма?ызы бар тарихи ж?не м?дениет ескертк?штер?н?? мемлекет т?з?м?не енг?з?лген. 1999 жылдан Жошы хан к?мбез?н ?алпына келт?ру ж?мыстары ж?рг?з?луде.
[1]
[2]
[3]
[4]
- ↑
?аза? энциклопедиясы, 4 том
- ↑
Альджапов О., Предания об Алаша-хане и об его сыне Джучи-хане, “Киргизская степная газета”, 1897, №13, 14, 18
- ↑
Маргулан А.Х., Архитектурные памятники в долине реки Кара-Кенгир, “Вестник АН КазССР”, 1947, №11
- ↑
Герасимов Г.Г., Памятники архитектуры долины реки Кара-Кенгир в Центральном Казахстане, А.-А., 1957.