эллиндер
Гректер
Б?к?л халы?ты? саны
20 млн.
Е? к?п тарал?ан айма?тар
Грекия	11 млн.
А?Ш	3,5 млн.
Аустралия	1,8 млн.
Кипр	750 000
Украина	250 000
Ресей	100 000
ОАР	80 000
Бразилия	50 000
Чили	50 000
Т?лдер?
грек т?л?
Д?н?
православ ш?ркеу?

Гректер ( гр. ?λληνε?  ? эллиндер ^{[1] [2]} ) ? ?нд?еуропа т?лдер ?улет?н?? грек тобына жататын ежелг? халы?. Грекия мен Кипрд?? нег?зг? хал?ы. Жалпы саны 20 млн-?а жуы?, Грекияда 11 млн. адам т?рады. Сонымен ?атар Т?ркия , БА? , Израильде 4 млн., А?Ш -та 3,5 млн., Аустралияда 1,8 млн. адам, Кипрде 750 000, Албания , Германия , Канада , Англияда шамамен 500 000, Украинада 250 000, Ресейде 100 000, ОАР 80 000, Бразилия , Чили ?р?айсысы 50 000 адам. ^[3]

?з атауы ? эллиндер (к?пше ? гр. ?λληνε? ), грек мифологиясында?ы гректерд?? ар?ы тег? ? Эллин ес?м?не байланысты атал?ан. Бастап?ыда фессалия тайпаларыны? б?р? эллиндер деп аталды. Гректер ?з елдер?н Эллада (?λλ?δα (≪Эллада≫) (Эллада бастап?ыда Фессалия айма?тарыны? ?алаларыны? б?р? деп ата?ан) ал т?лдер?н эллинд?к (ελληνικ? (≪эллинд?ктер≫) деп атайды. Ежелг? уа?ытта ?λληνε? Коринф Ода?ыны? ресми атауы да бол?ан. Сонымен б?рге ≪Панэллиндер≫ этноним? де ?олданыл?ан. ^[4]

А?ылшын т?л?нде ? ≪Greeks≫; нем?с т?л?нде - ≪Griechen≫; албан т?л?нде ? ≪Grekёt≫; латын т?л?нде - ≪Graeci≫; итальян т?л?нде - ≪Greci≫; румын т?л?нде - ≪Greci≫; француз т?л?нде - ≪Grecs≫; т?р?к т?л?нде ? ≪Yunanlar≫; ?ырым татарларында ? ≪Yunanlar≫, ?ырым т?р?ындары ? ≪Urumlar≫; болгар т?л?нде - ≪Гърци≫; македон т?л?нде - ≪Грци≫; серб т?л?нде - ≪Грци≫; поляк т?л?нде - ≪Grecy≫; украин т?л?нде - ≪Греки≫; белорус т?л?нде - ≪Грэкы≫; орыс т?л?нде - Греки≫; грузин т?л?нде - ≪????????≫; араб т?л?нде - ≪????????≫; парсы т?л?нде - ≪???? ??????≫; венгр т?л?нде ? ≪Gorogok≫; абхаз т?л?нде - ≪Абырзенц?а≫; латыш т?л?нде - ≪Grie?i≫; эстон т?л?нде - ≪Kreeklased≫. ^[5]

Ежелг? д?у?рде эллиндер 4 тарма??а б?л?нд? - ионды?тар, эолды?тар, ахейлер, дорийлер.
Ионды?тар алдымен Аттиканы басып алды, кей?н?рек Эгей те??з? аралдарыны? б?р б?л?г?н ж?не К?ш? Азияны? Эгей жа?алауыны? б?р б?л?г?н отарлады, одан кей?н ионды?тар ?ырымда (Теодосий, Пантикапей, Фанагория, Гермонасса) колонияларын игере бастады.
Эолды?тар Аркадия, Элида, Этолия, Акаранания, Беотия, Фокид, кей?н?рек Эолидте ?оныстанды. ?аз?рг? уа?ытта олар ассимиляциялан?ан.
Ахейлер Ахаяны ?оныстандырды. ?аз?рг? уа?ытта ассимиляциялан?ан.
Дорийлер ?за? уа?ыт бойы ?аз?рг? Грецияны? солт?ст?к б?л?г?нде ?м?р с?руд? ж?не шамамен б.з.б. 1200 жылы олар ?аз?рг? Грецияны? орталы? ж?не о?т?ст?г?не к?шт?. Дорийлер Лаконияны, Мессенияны, Пелопоннест?, Дорид?, Коринтияны, Мегарид?, Критт?, К?ш? Азияны? Эгей жа?алауында?ы аралдарды? б?р б?л?г?н басып алды. Кей?н?рек олар Апеннин т?бег?нде (Тарент, Гидрунт), Эпирде (Амбракия) б?р?атар колониялар ??рды. ^[6]

• Ионды?тар ? Афиналы?тар, Ионды?тар;
• Эолиялы?тар ? Фессалиялы?тар, Беоттар, Аркадиялы?тар, Эолиялы?тар, Фокейлер, Этолиялы?тар, Акарналы?тар;
• Дориандар - Спартанды?тар, Критт?ктер, Аргивтер, Дориандар, Македонды?тар;
• Ахейлер ? Ахейлер, Элеаттар ^[7]

• Гректер (Эллада, ?ш?нара диаспора), Анадолы гректер? (Анадолы, ?аз?р Т?ркияда?ы диаспора), Крит гректер?(Крит), Кипр гректер? (Кипр);
• Понтиялы?тар (Понт, кей?н?рек ?ырым ж?не ?ара те??з айма?ы)
• Румей (Таврида, ?аз?рг? Азов айма?ы)

Гректер ?лкен европеоидты? н?с?лд?? ?нд?-жерорта те??з? н?с?л?не жатады. Кейб?р солт?ст?к топтар бал?анды?-кавказды? н?с?лдерге жатады. ^[8]

Грек ерлер?н?? бет?нде ?лт?а т?н ?р?, ке? с?йект? белг?лер бар. Гректер с???а?, дене т?кт?л?г? жо?ары ж?не тер?с? ?ара т?ст? болып келед?. ?лтты? барлы? ?к?лдер? к?здер?н?? тере?д?г?мен ж?не ?алы? шаштарымен ерекшеленед?. Ер адамдар - ке? иы?ты, сымбатты, денел?. М?рындары т?зу, тек ай?ын и?лу бар. Гректерд?? шамамен 25 пайызыны? к?здер? к?к, с?р немесе жасыл болып келед?. ?ою ?о?ыр ?те сирек. Шашты? т?с? ?детте ?ара ?о?ыр немесе ?ара, дегенмен а???ба гректер ж?не т?пт? ?ызыл шаштар да кездес?п ?алады. А?шыл шаш к?б?несе к?шкентай балаларда кездесед?, б?ра? уа?ыт ?те келе ол ?оюланадыы, сонымен ?атар, гректер с?л тол?ынды шаш?а бей?м. ^[9]

?нд?еуропа т?лдер? шо?ырыны? ешб?р топ?а к?рмейт?н жа?а грек т?л?нде с?йлейд?. Ресми т?л? ? грек т?л?, т?рт диалект?ге б?л?нед?. Жазуы грек ?л?пби?не нег?зделген. Грек жазуы - финикия жазуы нег?з?нде б.з.б. 7-?асырларда жазыл?ан. Грек жазуынын ерекшел?г? м?нда дауыссыз дыбыстармен ?атар дауысты дыбыстарды да белг?лейт?н ?р?птер ал?аш ?олданылды Б.з.б 5-4 ?асырлардаларда ?алыптас?ан классикалы? грек жазуы византия жазуына нег?з болды, одан б.з. 9 ?асырында ?аз?рг? Кирилл жазуы шыкты. Б.з.б. 2 ?асырда пайда бол?ан латын жазуыны? ар?ы т?рк?н? де грек жазуы. Ежелг? грек т?л?н?? лексикасы, латын т?л?мен ?атар ?аз?рг? ?ылым мен ?ылыми-техникалы? терминологияны? ?алыптасуына нег?з болды. Жа?а грек т?л?н?? лексикасы ?з ??рамында ежелг? грек т?л?нен келе жат?ан, сонымен ?атар роман, славян, т?р?к т?лдер?нен енген архаизмдерд?? жа?а ?абаттарын ж?не к?птеген ?атарларын б?р?кт?ред?.

Жазуы грекше: Αα Ββ Γγ Δδ Εε Ζζ Ηη Θθ Ιι Κκ Λλ Μμ Νν Ξξ Οο Ππ Ρρ Σσ? Ττ Υυ Φφ Χχ Ψψ Ωω ^[10]

Христианды? пайда бол?ан?а дей?н Грекияда политеист?к д?н бол?ан. Таби?ат элементтер? мен адамны? ?с-?рекет?не (сауда, со?ыс, махаббат, т.б.) ?ам?орлы? жасайтын ?рт?рл? ??дайлар болды. ?асиетт? жануарлар да бол?ан. 1 ?асырда христианды? д?ни ?ызметкерлер пайда болып, ?з ш?ркеулер?н ??ра бастады. Б?рт?ндеп Грецияны? барлы? айма?тары православие д?н?не к?шт?, ?аз?р ол мемлекетт?? нег?зг? д?н? болып табылады. католик ж?не ислам д?н?н ?станатын азаматтар да бар. ^[11]

?алымдар ежелг? Грекнянын тарихын 5 кезе?ге б?лед?:

• 1) эгейл?к немесе крит-микенд?к кезе? (б.з.б. 3-2-мы?жылды?тар);

  

• 2) гомерл?к кезе? (б.з.б. 11-9 ?асырлар);
• 3) архаикалы? кезе? (б.з.б. 8-6 ?асырлар),
• 4) классикалы? кезе? (б.з.б. 5?4 ?асырлар);
• 5) эллинд?к кезе? (б.з.б. 4 ?асырды? 2-жартысы - б.з.б. 1-?асырдын ортасы).

Грек этносыны? нег?з?н б?зд?? д?у?р?м?зге дей?нг? 2 мы?жылды?та Бал?ан т?бег?н?? о?т?ст?г?не, Эгей те??з?н?? аралдарына ж?не К?ш? Азияны? батыс жа?алауына ?оныс аудар?аннан кей?н ?алыптаса баста?ан ежелг? грек этникалы? ?ауымдасты?ы болды. Гректерд?? Жерорта ж?не ?ара те??з жа?алауларын отарлау д?у?р?нде (б.з.б. VIII?VI ??.) жалпы грек м?дени б?рл?г? ?алыптасты. ≪Эллиндер≫ атауы, бастап?ыда Элладаны (Фессалияда?ы айма?) мекендеген тайпа?а ?атысты, б?к?л грек т?лд? халы??а тарады (оны? б?л ма?ынада ал?аш рет ?олданылуы б.з.б. VII ?асырда). Эллинизм кезе??нде, шамамен б.з.д. III ?асырда, жерг?л?кт? диалект?лерд? ы?ыстыр?ан койне жалпы грек т?л? дамыды ж?не таралды. Ежелг? гректер Еуропа мен Таяу Шы?ыс м?дениет?н?? дамуында ?лкен р?л ат?ар?ан жо?ары ежелг? ?ркениетт? ??рды. Орта ?асырларда гректер Византия империясыны? нег?зг? ?зег?н ??рады ж?не ресми т?рде Ромейлер (римд?ктер) деп аталды. Б?рте-б?рте олар солт?ст?ктен ?оныс аудар?ан фракиялы?тарды?, иллириялы?тарды?, кельттерд??, валахтарды?, славяндарды?, албандарды? топтарын ассимиляциялай бастады. Грек жерлер?ндег? Осман ?стемд?г? (XV ?асыр ? XIX ?асырды? б?р?нш? жартысы) гректерд?? материалды? м?дениет? мен т?л?нде айтарлы?тай ?з ?алдырды. XVIII ?асырды? ая?ында гректер арасында айма?ты? ?айшылы?тарды же?уге ы?пал еткен ?лт-азатты? ?оз?алыс басталды. 1821-29 жылдарда?ы ?лт-азатты? революциясыны? н?тижес?нде грек мемлекет? ??рылды. ^[12]

Гректер жо?ары к?с?пт?к субтропикт?к да?ылдарды, е? алдымен з?йт?н мен ж?з?мд?, сондай-а? цитрус жем?стер?н, жа??а?тарды, темек?н? ж?не т.б. ?с?ред?. Д?нд? да?ылдардан ? бидай, тары, арпа, ж?гер?, с?лы, ?ара бидай ?с?рд?. Нег?зг? ауылшаруашылы? айма?тары - Фессалия, Македония, Пелопоннес ж?не аралдар. Балы? аулау мен мал шаруашылы?ы ма?ызды р?л ат?арды. Те??зге шы?атын а??арлардан балы? ауланды, ?лулар мен губкаларды ?нд?румен айналысты. Тау баурайында ешк? мен ?ой жайылады. Олар с?т, ?р?мш?к, ?ой тер?с? мен ж?н ?ш?н ?с?р?лд?. ?ртараптандырыл?ан ?нерк?с?пте жалдамалы ж?мыста 1/5 б?л?г? ж?мыс ?стейд?. К?ркем ?ол?нерден ? ?ыш, ?сталы?, то?у, кесте т?гу, к?лем то?у дамы?ан. ^[13]

?нерк?с?б?. ?нерк?с?п ал?аш рет Коринфте дамыды. Афиныда кей?н?рек пайда бол?анымен, к?п ?замай оларда ?ар?ынды дамыды. ?ала, алдымен ша?ын ж?не кедей, б.з.б. V ?асырды? ортасына ?арай ?ркендеуд?? жо?ары де?гей?не ?ол жетк?зд?. Д?л осы кезде Аттикада?ы Лаврионнан к?м?ст?? бай кен орындары табылды. Жа?а байлы? ?ол?нер мен сауданы? дамуына ?уатты серп?н берд?. Барлы? жерде жи?аз, ?ару-жара?, маталар ж?не, ?с?ресе, вазалар шы?аратын ?лкен шеберханалар ??рыла бастады.

?ыш ?нд?р?с?. ?ыш ыдыстар ?нд?р?с?нде к?птеген афиналы?тар ж?мыс ?стед?. Алдымен ??мыра д??гелег? ыдысты? нег?зг? б?л?г?н жасады, оны ??мырашы к?нге немесе баяу отта кепт?рд?. Содан кей?н ол осы нег?зге ?олмен немесе ?ыш ыдыста жасал?ан ?осымша б?л?ктерд? (мойын, ая? т?рег? ж?не т?т?алар) ?осты. Бет?н?? толы? тег?ст?г?не ?ол жетк?зу ыдыс жылтыратылды. Осындай ?рлеуден кей?н б?йым бояумен айналысатын шебер суретш?н?? ?олына ?тт?. V ?асырды? ортасына дей?н гректер ?детте ыдысты? ?ызыл фонында ?ара бояумен жаз?ан. Кей?н?рек олар ?ара глазурьге же??л суреттер сала бастады.

Тау-кен ?нерк?с?б? ж?не ?сталы?. Грекия металдар?а бай болды. Ежелден б?л жерде тау-кен ?нерк?с?б?, ?сталы? к?с?п дамы?ан. Кенш?лерд?? е?бек ??ралдары бал?а, сына, кайло ж?не к?рек болды. Кен жер бет?не себеттермен немесе ?аптармен шы?арылды. ?сталы? ??рал-саймандар?а т?стеу?к, бал?а, балта, ?ашау, ?айшы, теск?ш, ?а?ылтыр, ?айрау тастары к?рд?.

А?аш ??деу. Ежелг? уа?ытта Грекия орманды ел бол?ан. А?ашты ?рт?рл? ма?саттарда ке??нен ?олдана отырып, гректер оны? ?асиеттер?н жа?сы зерттед?. А?аш ?с?ресе кемелерд? жасау кез?нде м??ият та?дал?ан. Шырша е? ?зын ж?не е? т?зу материал болды, сонды?тан одан ар?алы?тар, сондай-а? д??гектер мен ескектер жасалды. ?зендер мен к?лдерде ж?зуге арнал?ан кемелер емен а?ашынан жасал?ан. Гректер же??л бол?анды?тан шыршадан трирема мен со?ыс кемелер?н, сауда кемелер?н ?ара?айдан жаса?ан. ^[14]

Ауылды? жерлерде гректер к?б?несе б?р ша?ыра? астында б?рнеше отбасы болып т?рады. ?алаларда отбасы м?шелер? б?р-б?р?не жи? барып, мерекелер ?йымдастырады. Ересек балалар ата-аналарымен ты?ыз ?арым-?атынаста болады. Олар 35-40 жас?а дей?н б?рге т?рады, ?йткен? гректер ?те кеш ?йленед?. А?а ?рпа? ?лкен беделге ие. Олар мерекелерде жетекш?л?к етед? ж?не адамдар ке?ес алу ?ш?н олар?а ж?г?нед?. Жастар тек ?кес?не ?ана емес, анасына ж?не бас?а да ?лкен отбасы м?шелер?не ба?ынады. Гректер балаларды жа?сы к?ред?. Т???ыш ?лды атасыны?, ?ызды ?жес?н?? атымен атайды. ^[15]

Грекияны? еск? ?алалары мен ауылдарыны? ?имараттары ?арабайыр ??рылыстар болды. ?алада?ы т?р?ын ?йлер ретс?з, ешб?р жоспарсыз орналасты. К?шелер? тар, б?рал?ан кей?пке ие болды. К?птеген ежелг? грек ?йлер? орталы? ауланы? айналасында салынды. Б?л ашы? жерде ?йелдер тама? п?с?р?п, мал ?с?рд?. Отбасыны? байлы?ына ?арай ?йлер б?р, ек? немесе ?ш б?лмел? болды.

Кейб?р ?йлерд?? 2 ?абаты болды: ?йелдер, балалар ?детте жо?ар?ы ?абатта т?рды.

Грек ?йлер?нде ?детте ≪андрон≫ немесе ерлер б?лмес? болды. М?нда ер адамдар достары мен ?р?птестер?н ?абылдап, жиындар ?тк?зет?н ?она? б?лмес?н?? б?р т?р? болды. Ежелг? грек ?йелдер? ?йд?? б?л б?л?г?нен аула? болып, оны? орнына ≪гинекияда≫ немесе ?йелдер б?лмес?нде болды. Б?л б?лмелер к?б?несе ?йд?? арт?ы жа?ында немесе жо?ар?ы ?абатта - к?пш?л?ктен алыста болды. Ежелг? Грекияда ерлер мен ?йелдер б?лек тама?танды. ?йд? т?т?нге толтырмас ?ш?н аулада тама? п?с?рет?н. Ежелг? грек ?йлер?нде жи?аз к?п бол?ан жо?. Еденге ?амыс немесе сабан т?сен?штер? т?сеп, ?йлерде а?аш орынды?тар немесе ?стелдер бол?ан. Т?сектер к?б?несе ш?птен немесе ?ауырсын, ж?н сия?ты жануарлар ?н?мдерден жасал?ан. ^[16]

Д?ст?рл? грек ?йлер? стильде ?р т?рл?. Грек ?йлер?н?? с?улет? тарихи себептермен, климатпен, жер бедер?мен, те??зд?? ?сер?мен аны?талады. Солт?ст?к жа?алауда?ы аудандарда жи? жауын-шашынны? салдарынан, кейде ?за? уа?ыт бойы ?йлер ?детте плиткамен жабылады. ?ыста ?ар жауып, температура т?мен болатын таулы айма?тарда ?йлер к?б?несе тастан жасал?ан шале т?р?нде салын?ан. М?ндай ?йлерд?? жо?ар?ы ?абаттарында ?лкен балкондар жо?. Б?ра? т?менде нег?з?нен жазда ?олданылатын ?те ?лкен веранда бар. Ионды? аралдарда к?шкентай немесе балконы жо? к?птеген ?йлер кездесед?, б?л Венецианды? стильге т?н.

Грекияны? аралдарында с?улет материктен айтарлы?тай ерекшеленед?. Андрос ж?не Тинос сия?ты аралдарда а? ж?не к?к т?стен бас?а, к?птеген т?с ре?ктер? кездесед?, ес?ктер мен жа?таулар ?рт?рл? т?стермен боял?ан - боз?ылт с?рдан ?ою к?к ж?не сары?а дей?н, сондай-а? барлы? ре?ктер? бар. М?нда?ы ?йлер к?п де?гейл?, ек? немесе ?ш ?абатты. Ежелг? уа?ыттан бер? Пелопоннес, Крит ж?не Грецияны? бас?а аралдарында?ы ?йлер нег?з?нен тастан жасал?ан, ежелг? уа?ытта олар а?аштан да т?р?ыз?ан, б?ра? б?л ?йлер ?с ж?з?нде са?талма?ан.
Классикалы? ж?не неоклассикалы? стиль к?п болмаса да, са?тал?ан. Афинаны? орталы?ында классикалы? стильдег? ?те ?дем? ?йлер мен сарайлар бар. ?лкен грек аралдарыны? барлы? орталы? ала?дарында ?р?ашан классикалы? стильде 100 жыл б?рын салын?ан ?дем? еск? ?к?мш?л?к ?имараттар бар. Олар ?алпына келт?р?л?п, са?тал?ан. ?аз?рг? заманауи ж?не жо?ары технологиялы? стильге жеке ?йлерд?? архитектуралы? с?н?, шыныдан жасал?ан аума?тар, ?шб?рышты, жартылай ше?берл? ж?не бас?а геометриялы? конфигурациялар ж?не дизайнда?ы металл б?лшектер? енд?. ^[17]

?ткен ?асырды? ая?ында Пирей т?р?ындарыны? ерлер костюм? келес?дей болды: Ерлерд?? басында ?ызыл феска болды. Камзолды? астынан мата белбеумен байлан?ан а? к?йлек, одан т?зеге дей?н т?сет?н ке? а? фустанелла (белдемше) кид?.

Т?зеден т?мен к?лг?н-?ызыл немесе к?к т?г?стер? бар т?зеге жетк?зе киет?н, табансыз ?алы? ш?лы?, ал ая?тарына тар ?штары бар ?ызыл ая? ки?м немесе сандал кид?.

Ешк? тер?с?нен же??л жада?ай, ал ау?аттылары ?ызыл жа?алы к?к пальто кид?. Назар аудар?ан е? басты н?рсе ? ?лтты? ки?мн?? т?рл?-т?ст?л?г? мен оны? ?шекейл?л?г?. Фустанелла, б?л гректер мен албанды?тар?а орта? к?не костюмн?? б?л?г?, оны ?л? к?нге дей?н патша к?зетш?лер? киед?. Грекия шаруалары ?детте фустанелла ?ана емес, сонымен ?атар тар, ?ыс?а шалбар кид?.

?аз?рг? та?да ?лтты? ки?м сирек кездесед?, нег?з?нен ауылды? жерлерде, оны егде жаста?ы адамдардан жи? бай?ау?а болады. 1821 жыл?ы т??кер?с ?арса?ында Грекияда пайда бол?ан жалпыеуропалы? костюм ?аз?р д?ст?рл? ки?мдерд? алмастырды. Жас ж?мысшылар тар шалбар ж?не ж?мыс?а ы??айлы бос т?ст? ма?та к?йлек киед?. Д?ст?рл? ки?мдер ж?не оны? жеке элементтер? материкке ?ара?анда аралдарды? т?р?ындары арасында к?б?рек са?тал?ан. Ерлер ?ара немесе к?к ке? шалбар, а? к?йлек, к?п т?ймел? жилет, ?ызыл немесе ?ара белд?к, ?ызыл феска киед?. Критте - таулы жерлерде ?алы? матадан т?г?лген, ал жазы?тарды? т?р?ындары ж??а матадан т?г?лген ?ара т?ст? к?рте, би?к ?онышы бар ет?к киед?. Кипрл?ктер кейде т?р?ктер сия?ты фесканы орамалмен орап алады. Оларды? к?ртелер? т?рл?-т?ст?. ?ткен ?асырда ??рлы?та?ы ау?атты адамдар ?зын шалбар ки?п, та?ия киген. ?ыста ерлер ешк? ж?н?нен жасал?ан ?те ке?, же?? ?зын, тыма?ы бар плащ киген. Бай адамдар ?ой тер?с?мен ?аптал?ан матадан т?г?лген шапан киген. Ежелг? ая? ки?м - б?зау, б??а немесе шош?а тер?с?нен жасал?ан мокасиндер тек таулы?тарда ?ана са?тал?ан, ?йткен? олар тау жолдарында ж?руге ы??айлы.

?йелдерд?? д?ст?рл? ки?мдер?, ?аз?р ?алалы? еуропалы? к?йлекпен ауыстырылды. Д?ст?рл? костюмн?? к?птеген н?с?алары бар. Нег?зг? жина? ?зын, ке? же?дер? бар ?зын, а?, туника т?р?зд? к?йлектен т?рады. Жейден?? ?ст?не ашы? т?ст? ?ыс?а ж?ннен немесе ж?бектен то?ыл?ан же?с?з жилет немесе ?зын же?д? тере? мойын сызы?ы бар к?рте ки?лед?. Кейб?р айма?тарда б?л костюм ке? же?д? ?зын к?йлектермен ауыстырылды. ?йелдер костюм?н?? барлы? н?с?аларында алжап?ыш оны? ?згермейт?н б?л?г? болып ?ала беред?.
Б?к?л ?йелдер костюм?, ?с?ресе мерекел?к ки?м, кесте ж?не алтын ?р?ммен ?дем? безенд?р?лген. Зергерл?к б?йымдар?а белд?ктег? к?м?с немесе алтын жалатыл?ан то?алар ж?не кеудеге еск? тиын салын?ан ал?алар жатады. ?йелдер ая? ки?м? ? был?арыдан жасал?ан маталы немесе ма?та ? ?ст?, к?б?несе кестемен жабыл?ан ая? ки?м. ^[18]

Грек асханасыны? ?лтты? та?амдары д?м мен арты?шылы?ты? к?п ?ырлылы?ымен ерекшеленед?. Грек хал?ы пайдалы та?амды жа?сы к?ред?, сонды?тан о?ан к?п к???л б?лед?. Гректер та?амдарды дайындау ?ш?н тек ?ана жо?ары сапалы ж?не жа?а ?н?мдерд?, ш?птерд?, д?мдеу?штерд?, таби?и з?йт?н майын ж?не алуан т?рл? ш?птер мен к?к?н?стерд? пайдаланады.

Грекияда ?лкен ж?не к?ш? мейрамханалар, асханалар мен кафелер, асханалар мен таверналар к?п.

Грек мейрамханаларында ?сынылатын нег?зг? та?амдар:

Те??з та?амдары. Асшаяндарды, сег?зая?тарды, кальмарларды ж?не омарларды ?рт?рл? т?с?лдермен дайындайды. Грекияда ?з тал?амы?ыз?а ?арай балы?ты та?дау?а болатын балы? таверналары бар.

Ет та?амдары. Барлы? жерлерде т?мендег? ет та?амдарын т?тыну?а болады:

• Паидакья - ?ойды? ?абыр?алары;
• Бризолуи- к?м?рде п?с?р?лген б?зау ж?не шош?а котлеттер?;
• Сувлаки - тая?шада бер?лет?н ша?ын к?уаптар;
• Гирос - ?са? турал?ан ет, ?ст?кте дайындалып, д?м?не ?арай пияз, ?ызана?, ?уырыл?ан картоп ж?не бас?а ингредиенттермен б?рге бер?лед?;
• Арни Псито - н?з?к гриль ет?;
• Стифадо - пияз соусы ?осыл?ан сиыр немесе ?оян ет?.

Грек салаты. Грек салаты ежелден грек хал?ыны? нег?зг? ?лтты? та?амы болды. ?ызана?, ?ияр, пияз, Фета ?р?мш?г? ж?не з?йт?н жем?стер?нен дайындалады. Салат з?йт?н майымен ж?не ?нта?тал?ан ?ара б?рыш пен орегано себ?лед?.

Т?зды?тар . Е? танымал к?легей соусы - Дзадзики. Оны грек аспазды? шеберлер? йогурттан, жа?а п?скен ?иярдан, аск?к пен сарымса?тан дайындайды.

Д?ст?рл? грек та?амдары.

• Долма - к?р?ш немесе тартыл?ан етпен толтырыл?ан ж?з?м немесе ?ыры??абат жапыра?тары;
• Пастицио - бечамель соусы ?осыл?ан фарш ?осыл?ан п?с?р?лген макарон;
• Муссака - баклажан, к?д?, картоп ж?не фарштан жасал?ан ет, бешамель т?зды?ымен бер?лед?. ^[19]

Фольклор барлы? халы?тарды?, соны? ?ш?нде гректерд?? м?дениет?нде орасан зор р?л ат?арады. Грек фольклоры бай ж?не алуан т?рл?, ол осы халы?ты? к?п ?асырлы? тарихын, наным-сен?мдер?н, ?дет-??рыптары мен д?ст?рлер?н к?рсетед?.

Грек фольклорыны? е? танымал б?л?ктер?н?? б?р? - ??дайлар мен батырлар туралы ежелг? мифтер. Грек м?дениет?нде Геркулес, Одиссей, Персей ж?не бас?а да батырлар туралы ??г?мелер ?л? де бар. Оларда ?рпа?тан-?рпа??а жал?асып келе жат?ан халы? даналы?ы мен ?неге та?ылымы бар.

Грек фольклорыны? та?ы б?р ма?ызды б?л?г? - халы? ?ндер? мен билер?. Грек музыкасы к?й?н?ш пен ??марлы??а толы, ол халы?ты? к???л-к?й? мен сез?м?н к?рсетед?. Сиртаки ж?не хасапико сия?ты грек билер? ?уаныш, е?бек ж?не ?м?рге деген с?й?спенш?л?кт? б?лд?ред?.

Грек фольклорында да халы? ертег?лер? мен а?ыздар ма?ызды орын алады. Олар гректерд?? рухани ?лем?, наным-сен?мдер? мен ?дет-??рыптары туралы айтады. Мысалы, к?н д??гелег?н ж?рг?зуге батылды? таныт?ан Фаэтонтуралы а?ыз адамны? бил?кке деген ??штарлы?ын ж?не оны? таби?ат алдында?ы ?лс?зд?г?н к?рсетед?.

Жалпы, грек фольклоры б?л халы?ты? ?лтты? болмысыны? ма?ызды б?л?г? болып табылады. Ол тарих пен м?дениетт? са?тау?а ж?не жетк?зуге к?мектесед?, ?рпа?тар арасында?ы байланысты ны?айтады ж?не гректерд?? рухани м?расын са?тайды. Грек хал?ыны? фольклоры ?з?н?? с?лулы?ымен ж?не тере?д?г?мен д?ние ж?з?ндег? адамдарды та? ?алдырады ж?не шабыттандырады. ^[20]

Гректерд?? ?аза?стан?а ал?аш келу? - темек? ?с?ру бойынша мамандар рет?нде ша?ырыл?ан, 20-?асырды? 20-жылдардан 30-жылдар?а дей?нг? кезе?. Келес? кезе?де олар Солт?ст?к Кавказдан (1937,1938, 1942 ж.), ?ырымнан (1944 ж.), Грузия мен Абхазиядан (1949 ж.) к?штеп ?оныс аударылды. Сталин репрессиясы кез?нде ?ара те??зд?? солт?ст?к-шы?ыс жа?алауында ?м?р с?рген гректерд?? к?п б?л?г? ?аза?стан мен ?збекстан?а жер аударылды. 1930 жылы ?аза?стан?а Сочиден, Адлерден, Лазаревсктен, Туапседен ж?не Краснодар ???р?н?? ??рылы?ты? б?л?г?нен ж?здеген гректер жер аударылды. Гректерд? Эмба (А?т?бе облысы), Осакаровка (?ара?анды облысы) ?ыста?тарына, Бал?аш к?л? ж?не Авак ауылына (Алматы облысында?ы Шелек ауданынан алыс емес) орналастырды.

1930-шы жж. ая?ында республикада оларды? саны 1349 болды. 1970 жылдары Республика хал?ыны? 0,4-0,5%-ын, 1989 ж. 0,1%-ын ??рады. ?аза?станда?ы грек диаспорасы саныны? динамикасы:

• 1926 ж. ? 157 адам;
• 1930 ж. ? 1349 адам;
• 1944-1950 жж.- 60 000 адам;
• 1970 ж. - 51 161 адам;
• 1979 ж. - 49 930 адам;
• 1989 ж. - 46 267 адам;
• 1999 ж. - 12 703 адам;
• 2009 ж. - 9 000 адам;
• 2014 ж. - 8,8 мы? грек т?рады. ^{[21] [22] [23]}

1. Ескенд?р З?л?арнайын (б.з.б. 356-323) ? Македония мен Грецияны? патшасы, тарихта?ы е? табысты жаулап алушыларды? б?р?;
2. Кирилл мен Мефодий (826-869 ж?не 815-885) ? теологтар, миссионерлер, славян жазуын жасаушылар;
3. Гиппократ (б.з.б. 460-370 ж.) ? медицина атасы, ежелг? грек д?р?гер?, к?не медицина реформаторы;
4. Гомер (шамамен б.з.б. 8-7 ?асырлар) ? ≪Илиада≫ ж?не ≪Одиссея≫ поэмаларыны? авторы;
5. Пифагор (б.з.б. 570-490) ? ата?ты математик ж?не мистик;
6. Аристотель Онассис (1906-1975) ? супер танкер жасаушы, миллиардер;
7. Сократ , Платон , Аристотель (б.з.д. 470-399, б.з.д. 428-348, б.з.д. 384-322 жж.) ? ежелг? грек философтары;
8. Эль Греко (1541-1614) ? испанды? ?айта ?рлеу д?у?р?н?? ?лы суретш?с? ж?не м?с?нш?с?;
9. Джордж Майкл (1963-2016) ? поп-?нш?, продюсер, ?н жазушы;
10. Теодорос Загоракис (1971 ж.) ? ата?ты футболшы, Еуро-2004 командасыны? капитаны, турнирд?? ?зд?к ойыншысы. ^[24]