Галикарнаста?ы Мавзолей ?лемн?? жет? керемет?н?? б?р? болып саналады. ?з?н?? керемет с?улетт?л?г? ж?не ?лылы?ы ?йлес?м?н тап?ан Галикарнаста?ы Мавзолей б?р кезде керемет адамдар тамашалайтын орындарды? б?р?н?? ?ызмет?н ат?ар?ан. Ол б.э.д. 4- ?асырда Т?ркияны? о?т?ст?к-батысында?ы мемлекетт?? басты т?л?асы - патша Мавсолды? моласы рет?нде жасал?ан. Мавсол (б.э.д. 377-323 жж.) Кари патшалы?ын ж?не о?ан т?уелс?з Парсы империясыны? б?р б?л?г?н?? басшысы болды. Оны? ата???мар жобаларыны? ар?асында Галикарнас Эгей те??з? жа?асында?ы ?ла ?ала болды. Оны? ??рылысы Мавсолды? т?р? уа?ытында бастал?ан. Мавзолейд?? жобасын ата?ты с?улетш?лер Сатир , Пифей , Леохар , Скопас , Бриаксид , Тимофей жасады. Мавсол ?лгеннен кей?н б.э.д. 353 ж. ??рылыс ж?мысын бил?к т?зг?н?н ?з ?олыны ал?ан ?йел? Артимисия III бас?арды. Артимисия III де ??рылыс ж?мысы ая?талмай т?рып ?лген, ?з да??тарын м??г? ?алдыру ма?сатында м?с?нш?лер ж?мысты ая?ына жетк?зу керек деп шешкен. А?ырында мемориал ?ирап, археологтар Мавзолейд?? к?птеген ??пияларын аш?ан. Галикарнас аты кей?н Бодрум?а ?згерт?лген, Мавзолейд?? ?алды?тары осы ?аланы? м?ражайында са?тал?ан.

Галикарнас жет? ша?ырым ?ор?аны, ?а?пасы бар м?ртебел? ?ала болатын. ?аланы? назар аударарлы?тай жерлер?не: Марс Ш?ркеу? ж?не ?йг?л? к?пш?л?к ойын-сауы?тар ?тк?з?лет?н амфитеатр, Мавсолды? отбасы ж?не ?ызметш?лер? т?ратын сарай к?рд?. Мавзолей Галикарнасты? нег?з?н ?алаушы Мавсолды? ма?ыздылы?ын к?рсету ма?сатында ?аланы? е? басты к?шес?н?? бойына, базар ала?ыны? жанына салынды. Би?кт?г? 6м м?с?ндер тобы ? т?рт ат жег?лген ек? ая?ты арба, пирамиданы? бас жа?ында т?рады. ?з к?лем?мен ек? есе ?лкен ол м?рм?р тастан ?стел?нген ед?, аттарды? ауызды?ы ?оладан жасал?ан, ал ж?ген? алтынмен жалатылды. Арбаны Мавсолды? м?с?н? ≪бас?ырып т?р≫. Арбаны? т??ыры жан-жа?ы фриз деп аталатын гректерд?? кентавр ? жартылай адам, жартылай аттармен со?ысын бейнелейт?н ?шекейл? жиектастармен безенд?р?лд?. Баспалда? т?р?нде жасал?ан би?кт?г? 7м м?рм?р тастан жасал?ан пирамида п?ш?н?ндег? б?л?г? шатырын ??райды. Археологтарды? есеб? бойынша баспалда?ты? ?р бас?ышыны? би?кт?г? 30см. Шатырды айналдыра м?рм?р тастан жасал?ан арыстандар ?атарланып т?рулары м?мк?н. Олрады? моланы к?зетулер? де м?мк?н. Шатырды? фризде арбаларды? жарысы бейнеленд?. Ол Мавсолды жерлеу кез?ндег? т?рт ат жеккен арбаларды? жарысын бейнеленген к?р?н?с болуы м?мк?н. Би?кт?ктер? 12м м?рм?р ба?андар шатыр?а т?рек болды. Ек? шиыршы?тан ??рал?ан (?ош?арды? м?й?з?не ??са?ан) волюта деп аталатын, ионды? стильде жасал?ан ою, ба?андарды? бас жа?тарыны? с?н?н келт?р?п т?рды. Мавсолды? отбасы м?шелер?н?? м?с?ндер? ба?андарды? аралы?ында т?рды. Са?талып ?ал?аны ? ек? алып еркек пен ?йелд?? м?с?ндер?. Олар ?аз?р Лондонда?ы Британия музей?нде т?р. Кейб?р адамдар б?лар Мавсол мен Артемиссияны? м?с?ндер? деп есептейд?. Подиумны? жо?ар?ы б?л?г?ндег? (ба?андарды? арасын ?осып т?р?ан) фризде гректерд?? амазонкалармен со?ысы беунеленген. Амазонкалар ? мифт?к к?рескер-?йелдер н?с?л?.

Мавзолей жер с?лк?ну? салдарынан б?л?нген, б?ра? оны б?р-жола 1522 ж. крес жоры?ыны? жауынгерлер? жойып ж?берд?. Олар оны? материалдарын т?р?ктерден ?ор?ану ма?сатында ?здер?н?? бек?н?с?н ны?айту?а пайдаланды. 1846 жылы ?алды?тарды Британияны? музей? Чарльз Томас Ньютон бас?ар?ан экспедиция зерттед?.

Мавсолды? денес? ?ртел?п, к?л? жерд?? астында?ы ?аб?рге ?ойылды. С?йек жерленген со?, к?рет?н жерге адам орнынан ?оз?алта алмайтындай ?лкен тас ?ойып, ?ст?н топыра?пен жауып таста?ан. Н?тижес?нде бас?ыншылар мола?а баратын жол ?азып, оны тонап кеткен. Жа?ында археологтар са?талып ?ал?ан кейб?р асыл ?азыналарды тап?ан, мысалы, ки?мге та?ылатын алтын б?йымдар.

• Мавзолей Хеопс пирамидасынан бас?а, ?лемн?? кейб?р кереметтер?не ?ара?анда е? ?за? са?талды.
• Б?рнеше м?с?ндер ?имарат ??ла?ан кезде топыра?ты? астында ?алып са?талып ?ал?ан. Дренажды (??р?ат?ыш) жабу ?ш?н пайдаланыл?ан фриз, б?рнеше жылдар бойы белг?с?з жата берген.
• Мавсолды? атына байланысты шы??ан ≪Мавзолей≫ с?з? ?аз?рге дей?н ?лкен кесенен?? аты рет?нде пайдаланылып ж?р.
• Мавзолей жер с?лк?ну? салдарынан б?л?нген, б?ра? оны б?ржола 1522 жылы крес жоры?ыны? жауынгерлер? жойып ж?берд?. Олар оны? материалдарын т?р?ктерден ?ор?ану ма?сатында ?здер?н?? бек?н?с?н ны?айту?а пайдаланды.

"?лемн?? ?лы кереметтер?" к?табы, Алматык?тап, 2005 жыл. Авторы: Рассел Эш, суретш?с?: Ричард Бонсон.