Вандализм ( лат. vandalism ) ? м?дени-тарихи ескертк?штерд?, бас?а да рухани м?дениет ??ндылы?тарды, ?о?амды? орындарда?ы м?л?ктерд? аяусыз, ?аса?ана жою, ?иратып б?лд?ру, тып-типыл тонау ?рекет?. ?детте ол жабайылы? пен з?лымды?ты? шектен шы??ан б?р т?р? есептелед?. ^[1]

Вандализм с?з? 445 жылы Рим ?аласын басып алып, м?дениет туындыларын ?ират?ан ж?не тона?ан ежелг? герман тайпасы Вандалдарды? （vandal?） атынан шы??ан. ?рине, Вандалдар тарихта?ы е? б?з?ыншы халы? болды деу ?иын, одан неше есе ?ткен тарихи м?раларды ?иратып-тонау о?и?алыры тарихта к?п кездесед?. Б?ра?, Британия а?ыны Джон Драйден Вандалдар туралы: " Готтар , Вандалдар , солт?ст?кт?? д?рек? жабайылары барлы? ба?алы м?раларды ?иратып б?тт?" - деп жазып ?алтыр?ан екен. Б?л с?з ба?алы тарихи м?раларды б?зып ша?ушыларды айыптау?а мысал рет?нде ?олданыл?ан.

Вандализм термин? ал?аш рет француз революциясы кез?нде, 1794 жылы ?а?тарда Анри Грегуар （Henri Gregoire）Blois жер?ндег? Конституциялы? епископ?а （constitutional bishop) есеп бергенде Вандализм с?з?н т???ыш рет ?олданып, республикашылдар армиясыны? ?ылмыстарын айыпта?ан.

Вандализм ?детте “ агрессия ” (“саяси к?ш ?олдану, ?скери шабуыл жасау”) деген ??ыммен ты?ыз байланысты. ?леум.- экономикалы? тег? мен хал-ахуалына, д?ни нанымына орай белг?л? б?р топты ?у?ындап, геноцидке ?шырату?а, мекен?нен к?ш?р?п ж?беруге ?атысы бар мемл. ж?не ?о?амды? нег?здег? ??рылымдарды? ?с-?рекеттер?, к?б?несе, В-ге ?ласып жатады. Оны? себеп-ауаны ?р ?илы болады. М?селен, Вандализм ?рекет? формалды лидерлерд?? б?йры?ымен, топты?, тобырды? ?аск?йл?г?мен, саяси , ?лтты? не д?ни ?уей?л?ктен туында?ан ?лде?андай ма?сат-м?ратты к?здегенд?ктен, сондай-а?, ашу-ыза ыр?ымен, ?ш алу пи?ылымен жасалуы м?мк?н.

?аз?рг? кезде Вандализм сипатында?ы ?ылмыстар к?бей?п отыр?аны бай?алады. Осы?ан орай ?Р ?ылмысты? кодекс?не арнайы бап енг?з?л?п, ?аск?йл?к ?рекет жасаушыларды жазалау шаралары к?зделген. ^[2]

1. ↑ Биекенов К., Садырова М. ?леуметтануды? т?с?нд?рме с?зд?г?. ? Алматы: С?зд?к-Словарь, 2007. ? 344 бет. ISBN 9965-822-10-7
2. ↑ Саяси т?с?нд?рме с?зд?к. ? Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3