Амазон
Amazonas
Сипаттамасы
?зынды?ы	6400/7100 км
Су алабыны? ауданы	7180000 км²
Су алабы	Атлант м?хиты
Су шы?ыны	220000 м³/с  (са?асы)
Су а?ысы
Бастауы	Мараньон мен Укаяли ?осылысы
? Би?кт?г?	110 м
?  Координаттары	15°31′05″ о. е. 71°45′55″ б. б.  /  15.51806° о. е. 71.76528° б. б.  / -15.51806; -71.76528   (G)   (O)   (Я)  (T)
Са?асы	Атлант м?хиты
? Би?кт?г?	0 м
?  Координаттары	0°42′28″ с. е. 50°05′22″ б. б.  /  0.70778° с. е. 50.08944° б. б.  / 0.70778; -50.08944   (G)   (O)   (Я) Координаттар : 0°42′28″ с. е. 50°05′22″ б. б.  /  0.70778° с. е. 50.08944° б. б.  / 0.70778; -50.08944   (G)   (O)   (Я)  (T)
Е??ст?г?	0,016 м/км
Орналасуы
Амазон бассейн?
Ел	Перу   Колумбия   Бразилия
Орта??орда?ы санаты: Амазон

Амазон ( ис. Amazonas , порт. Amazonas ) ? О?т?ст?к Америка ??рлы?ында орналас?ан, д?ние ж?з?ндег? е? ?р? ?зен.

?зенн?? са?асын 1500 ж. испан те??зш?с? В.Я. Пинсон аш?ан. ?зен арнасымен 1541 ж. ал?аш рет испан конкистадоры Ф. де Орельяк саяхат жаса?ан. Жерг?л?кт? т?р?ындар оны Парана-Тинга ( А? ?зен ) ж?не Парана-Туасу ( ?лы ?зен ) деп атайды.

Алабыны? ауданы 7,2 млн. м², ?зынды?ы Укаяли бастауынан есептегенде 7000 км-ден асады. Амазонны? нег?зг? а?ысы экватор мен 5˚ о?т. енд?к аралы?ында, я?ни б?ркелк? ?р? аса ыл?алдан?ан айма?та (жауын-шашынны? жылды? м?лшер? 1500?3000 мм) жатыр. Анд тауынан ?ткен со?, ?зен Амазон ойпатына шы?ып, о? жа?тан келген Укаяли ?з-мен ?осылып ?лы Амазон ?зен? басталады. Ол батпа?тан?ан жазы?пен, ыл?алды экваторлы ормандарды? арасымен а?ады. М?хиттан 350 км ?ашы?ты?та ?лемдег? е? ?лкен атырау т?зед? (аума?ы шамамен 100 000 км²). ?зенге к?птеген салалар ??яды, оларды? 20-?а жуы?ыны? ?зынды?ы 1500?3500 км болады. Укаяли мен Мараньон ?зендер? ?осыл?ан со?, оны? арнасыны? ен? 2 км, орта а?ысында 5 км, ??йылысында 80?150 км-ге жетед?; суыны? тере?д?г? орта а?ысында 70 м, Обидус ?аласы т?сында 135 м-ге, ал ??йылысында 15?45 м-ге дей?н барады.

Амазонны? салалары б?р-б?р?нен тек м?лшер?мен мен сулылы?ы ж?н?нен ?ана емес, суларыны? т?с?мен де ерекшеленед?. ?зенн?? гидрологиялы? т?рт?б? ?те к?рдел? ?р? ерекше келед?. Алаптары ек? жарты шарда орналас?анды?тан, жылды? т?рл? мезг?лдер?нде жауын-шашынны? аз не к?п жаууына байланысты ?р т?рл? тас?ындар болып т?рады. О?т?ст?к салалары сулылы?ыны? молды?ымен ерекшеленед?, сонды?тан мамыр, ш?лде айларында Амазонны? е? жо?ары де?гей? бай?алады. Орташа су шы?ыны 175 000 м³/с, ал орташа жылды? а?ындысыны? к?лем? 5520 км³ шамасында. ?лемдег? ?зендерд?? жалпы жылды? а?ындысыны? 15?17 %-? осы ?зенн?? ?лес?не тиед?. Амазонны? ?с?мд?к ж?не жануарлар ?лем? ?те бай. Балы?тарды? 2000-?а жуы? т?р? бар (жер шарыны? жалпы т?щы су фаунасыны? ⅓ б?л?г?). ?зенн?? басты арнасы ??йылысынан 4300 км-ге дей?н ( Понго де Мансериче шат?алына дей?н) кеме ж?зет?н болса, ??йылысынан 1690 км ?ашы?ты??а ( Манаус ?аласынына) дей?н ?лкен м?хит кемелер? ж?зе алады. Амазонны? энергетикалы? м?мк?нд?г? ?те мол (?уаты 280 млн кВт шамасында ба?аланады), б?ра? ол пайдаланылмайды.

Сер?ктен т?с?р?лген Амазон аузыны? о?т?ст?кке ?ара?ан сурет?		Амазон ?зен?ндег? арал		NASA сер?г? т?с?рген ?зен б?л?г?.