Napoleon Bonaparte
Informa
?-?ja??	Frans??
?-t?m?y?	Wiya? s?s?
?-??l?l?y?	Ajaccio, Corsica, Frans??
E-efemiye k?l?l?y?	K?y??na fena? k?yak? 15 n??ŋ? wiye, p?na? 1769
?-??s?b?y?	Longwood, Saint Helena, Kewiya? K?kp?nda?
E-efemiye k?s?b?y?	Agoza fena? kiyak? 5 n??ŋ? wiye, p?na? 1821

Pal?la Napoleon Bonaparte k?y??na fena? k?yak? hiu n? kagbaanz? wiye, p?na? 1769 taa. Pal?la-? K?r?s? ?ja?? taa Ajaccio t?t? taa. ?s?ba agoza fena? k?yak? kagbaanz? n?ŋg? wiye, p?na? 1821 taa. ?s?ba l?m h?k? taa t?t? nd? paya? se Sainte-Helene y?.

Napoleon kajala? t? k?ŋna Frans?? ?ja?? n??d?. ?t?? kewiya? kpa? agoza fena? k?yak? hiu n? lutozo (18) p?na? 1804 n? puwolo p?s??n? ?oma? fena? k?yak? lo?o (6) wiye, p?na? 1814 taa. ?tas? t??? kewiya? kpa? lak?ŋ fena? k?yak? n??l? (20) wiye p?na? 1815 n? puwolo p?s??n? m?s?k?m fena? k?yak? n??l? n? naal? (22) wiye n?ŋg? wiye, p?na? 1815 k???ma? ŋga ka-taa.

Napoleon Bonaparte k? p??a naal? n?ŋga pa-caa l?l?? taa. Paya? ?-caa se Charles Bonaparte n? e-?oo h??? l? Letitia Ramolino. Napoleon k? s??ja s?s? Frans?? ?ja?? s??janaa h?k? taa. P?-t?b?? se paha-? s??jat? taa nimiye s?s?y? n?? ??k?l? l??na pay? y?. ?n? ?iya?na Itaalii ?ja?? s??janaa. P?way? l? e?iyi w?s? ??l?y? taa aj?ya s??janaa. ?m? kpela? n? s??jat? ?oŋ p?na? 1799 taa. P?-t?b?? se etisi weyi ??w? kpela? y?? y? n? mal?f?naa t??. ?ca? kpela? y?? p?k?? p?tal? k?y??na fena? k?yak? naal? n?ŋg? wiye, p?na? 1802 taa. ?k? Frans?? ?ja?? kpeekpe wiya? p?na? 1804 taa. P?way? l? pakpa-? wiya? s?s? Paarii t?t? taa ?s? kpaaŋ s?s?? ŋg? paya? se ≪ Notre-Dame ≫ y? k?-y??. P?-t?b?? se ?n? c?ŋnana Kpaaŋ s?s?? ŋg? k?-y??.

Napoleon l?ba se ?m?z? ?t?l?mwaa mba pak?ya? Frans?? ?ja?? y?? y?. Krand?-Pretaan? h?ya?na ?t?l?mwaa mba n? papa k?y?? Frans?? ?ja?? komina y??. Kpa? p?na? 1792 taa Eer?p? t?t? taa ?t?l?mwaa pa?z? k?y?? Frans?? ?ja?? komina y??. ?-?ja?? y?? k?y?? mb? p?-y?? Napoleon ?iya Frans?? ?ja?? s??janaa mba p?w? Itaalii ?ja?? taa y? n? ewona-w? Niili p?? h??l?? taa. N? e?iyi Frans?? ?ja?? s??janaa mba papa n?w? Otirisi ?ja?? taa y? n? ?kp?nd? papa n? Frans?? ?ja?? s??janaa mba papa n?w? Prusi n? P?l??n? pa-aj?ya taa y?. Napoleon kajala? t? l?ba n? ?wa Arcole n? Rivoli n? Pyramides n? Marengo n? Austerlitz n? Iena n? Friedland p?-t?t? nd? nd? taa. ?-wab?t? nd? tiyebina n? ?t?l?mwaa yaa mba pak?ya?a? Frans?? ?ja?? y?? y?, pam?z? ?ama. Mb? yebina ???? n? Frans?? ?ja?? hi? laŋh?z?y? n? p?tas? ha? ??-n??d? Napoleon kajala? t? ?oŋ s?s?ŋ siŋŋ p?na? 1807 taa. Kpa?na al?waat? nd? laŋh?z?y? s? Tilsit ?ja?? taa Eer?p? t?t? taa n? p?k?? p?s??na p?na? 1807 n?ŋga taa y?, Frans?? ?ja?? tehi?da laŋh?z?y? n??.

Kpa?na p?na? ŋga l?, Napoleon kajala? t? n??z? n? ?l??z? Frans?? ?ja?? komina pa?t?. Elaba n? Frans?? ?ja?? tas? walas??. ??w?na h??l?ŋ 134 p?na? 1812 n?ŋga taa. Eyeba n? Room n? Hambourg n? Barcelone n? Amsterdsam p?-t?t? nd? nd? nd? t?p?s? Frans?? ?ja?? t?t? s?s?t? s?s?t?. Napoleon kajala? t? k? ???? Itaalii ?ja?? n??d? kpa? p?na? 1802 n? puwolo p?tal? p?na? 1805 taa. P?way? l? ?k? Itaalii ?ja?? wiya? s?s? kpa? p?na? 1805 n? puwolo p?s??na p?na? 1814 taa. ?k? ???? Suwisi ageeta nd? nd? loluyu kpa? p?na? 1803 n? puwolo p?s??na p?na? 1813 n?ŋga taa. ?k? ???? Rhin ageeta nd? nd? y?? kand?y? kpa? p?na? 1806 n? puwolo p?s??na p?na? 1813 n?ŋga taa. Napoleon kajala? t? wab?t? nd? nd? ha-? wa?? n? ?walas? Frans?? ?ja?? p?d??f?y?. P?-t?b?? se e?iya? Er?p? t?t? h??l?? s?s?? mpilim. ?s? ?-h?? taa n?ma Frans?? ?ja?? ageeta nd? nd? n?ŋ y?? : Joseph c?ŋa?na Naples t?t? n? ?s?paan? n?nd? p?-y??. Louis n?c?ŋnana Oland? t?t? y??. Jerome n?c?na Westphalie t?t? y?? n? piyele ?-hal? neu, Joachim Murat n?c?na Naples t?t? y??. Napoleon kajala? t? kpacaya?na aj?ya wena ? n?-y? palaba you n? ?wa-y? y?. Aj?ya ana a-taa k?y? Prusi n? Otirisi .

Napoleon kajala? t? s??jat? l??t? n? t?t?l? p?-y?? ?-h??? s? kedeŋa kpeekpe. ?waba yoŋ sak?y? taa.