Kobalti k? kp?l? kp?l?k?? t? p?t? weyi ?-y?sa? mat? k?y? Ar 4s23d7 y?, ?k? p?t? naal? t? p?l?? lutozo n?ŋ? k?t?l?s?na? t??. ?k? n??l?m p?t? k???z?? n? ?-n? n??y?? p?kp?nd? p?l?? k?y?m??. ??c?na k?y? ??na? se e-tomna? w?t? k? k?y?mt? n? n??y?? n? n?k?l?. ?t?k? cosiya? ?z? n??y?? y?. Kobalti k? koloŋa 9 t? p?t? k?l? natozo kajala? n?mba y? Co Rh n? Ir, mba n? kobalti p?kp?nd?na p?l?? k?y?m??.
Kobalti n??l?m p?t?naa mba p?w? ?z? t?l?m, nd? nd? s?m?ŋ mb? y? palaka?-w? n? t?m?y? ?ooo Hayi Cana? al?waat? taa, k?z? k?z? kpa? ?z? p?nz? 2600 p?c? pal?l? Yeesuu Kr?st?
Egipiti
?ja?? taa yaa Mesopotami ?yaa t? mb? l? Babilone n?n?? k?l?. Mb? l? cana? t?t? wondu k?b?nd? y?? kp?l?k?y? na t?l?m yuulee c?? nanz? y?? yaa t?t? k?h?b?t? y??. N??l?m kicisi nz? paata s?-y?? yuulee t?l?m y? kaak? k?y?m?m kpa? p?nz? 2200 p?c? Yeesuu Kr?st? l?l??
Iran
.
P?na? 1735,
S?y??d?
kp?l? kp?l?k?y? Georg Brant p?nz? (1694 ŋtal? 1768) p?za y??d?? se ?p?za n? ?l?z? n??l?m p?t? ?n? ?-taa k? n??l?m cikpem nab?y?, p?h?l?ma ca??, p?w?? ?oŋ k?l? p?p?l??, n? p?t? weyi ?t?k? n??l?m p?t? ?n? k??k?? y? ?yaa se kobalti.
T?ma wena keŋkeŋ palaba mb? y? w?? tam?y? t??. ?ooo p?na? 1780 Torbern Olof Bergman ?an?? paz?? n??l?m p?t? ?n? ?-y?? t?m?y? n? p?c? pana? tovonum Georg Brandt kaana?? p?t? ?n? ?-y??. P?k?ma kpa??? 19, kobalti yuulee n?ŋ? w??? y?
N?rv?z?
Blaaforvaerket luka?na-k? (kedeŋa kpeekpe taa kiyeke kuluka? p?tal?? 70 n? 80%) k?l? Prusi Benjamin Wegner c?ŋa?na? k?-t?m?y? y??.