Sherali Jorayev
(1947-jıl 12-aprel, Lenin rayonı, Andijan, Ozbekstan SSR, SSSR - 2023-jıl 4-sentyabr, Tashkent, Ozbekstan ) - belgili ozbek qosıqshısı, kompozitorı, shayırı ham aktyorı. 1987-jıl Ozbekstan xalıq artisti ata?ı, 2018-jılda bolsa Tadjikistan xalıq artisti ata?ı berilgen
[1]
[2]
. 1991-jıl o?an Alisher Nawayı atında?ı Ozbekstan Respublikası Mamleket sıylı?ı berilgen. 2022-jıldı? 12-aprelida Prezident parmanına qaray ozini? 75 jıllıq yubileyinde Jorayev ?El-jurt hurmeti“ ordeni menen de ta?dirlengen
[3]
. Jorayev atqar?an qosıqlar ozbekler arasında belgili.
Sherali Jorayev 1947-jıl 12-aprelde
Andijan walayatını?
Lenin rayonında (hazirgi asaka
Asaka
qalasında ) tuwıl?an. Onı? qaysı kunde tuwıl?anı belgisiz. Qosıqshı 12-apreldi oz tuwıl?an kuni etip ta?la?an. 12-aprelde orıs kosmonavtı Yuriy Gagarin ke?islikke ushqan. Qosıqshı aytıwına qaray, onı? bul saneni oz tuwıl?an kuni etip ta?lawına ta?ı bir sebep ol oqıwshılıq dawirinde 12-aprel kuni bolıp otken velosportta je?impaz bol?an
[4]
.
Jorayev 1972-jıl Tashkent teatr ham suwretshilik korkem oneri institutın tamamla?an. 1976-jıl Mannon Uy?ur atında?ı Tashkent mamleket korkem oner institutın juwmaqla?an.
2023-jıldı? 4-sentyabrinde uzaq dawam etken kesellik sebepli qaytıs bol?an
[5]
[6]
.
Jorayev ozbek mamleket estradasi (1972-1973), ?Shadlıq“ qosıq ham oyın ansamblı (1972-1979 ), Andijan walayatı filarmoniyasi (1979 -1986 ),
Ozbek mamleket filarmoniyasi
(1986 -1996 ), ?Ozbeknavo“ birlespesinde (1999-jıldan ) jeke atqarıwshı qosıqshı bol?an.
Jorayev tabiyiy shireli dawısqa iye bol?an. Atqarıw usılı monologik, dramatik tınıshsızlanıwlar?a tiykarlan?an. Onı? atqarıwında?ı qosıqlar itibarlılı?ı, filosofiyalıq mazmunga baylı?ı, insandı ozine tartatu?ınlı?ı ham tere? insaniy dartliligi menen ajralıp turadı. Jorayev repertuari kop qırlı bolıp, qosıqlarını? tiykarın Shı?ıs eski (Alisher Navaiy, Zahiriddin Muhammad Bobur, Sa'diy Sheroziy, Qurandı yad?a biletu?ın adam, Mashrab, Ogahiy, Jaloliddin Rumiy, Jomiy ham basqalar ) ham zamanagoy (Erkin vohidov, Abdulla Oripov ham basqalar ) shayırlardı? qosıqları quraydı
[7]
. 2008-jıl Jorayev uyinde Rumiyxanliq keshelerin sholkemlestirgen
[8]
.
Jorayev ozini? uzaq jıllıq doretiwshiligi dawamında juzlegen qosıqlar jazıp, olardı atqar?an. Onı? e? ataqlı qosıqları arasında ?Bahor ayyomi“ (Bobur she?ri),
?Birinchi muhabbatim“
(Abdulla Oripov she?ri), ?Inson qasidasi“ (Erkin Vohidov she?ri),
?Karvon“
, ?Meni kutgil“ (
Konstantin Simonov
she?ri), ?Oshiqlar sardori“ (
Rasul Hamzatov
she?ri),
?Ozbegim“
(Erkin Vohidov qosı?ı) , ?Oxshamas“(Alisher Nawayi ?azzeli) qosıqları bar.
Jorayevtı? ?Ozbegim“ qosı?ı World Music Network britan leybli 2005-jıl shı?ar?an ?Orta Aziya muzıkası boyınsha ulıwma qollanba“ (anglichan: Rough Guide tap the Music of Central Asia) albomına kiritilgen. 2004-jıl 23-aprelde Britaniya xanzadası Elizabeth II ning 78 jasqa tolıw munasabeti menen Britaniya elshisi Craig Murray [en] mı?nan aslam qonaqtı elshixana?a shaqır?an. Tashkenttegi ilaj?a Sherali Jorayev, Sevara Nazerxon ham Vladimir Neimer dirijorlıq etken orkestr shaqırıl?an. Sol waqıttata?ı Britaniyanı? Ozbekstanda?ı elshixanası Battlefield Band [en] shotland toparını? Ozbekstan boylap turin sholkemlestirgen. Bul gruppa menen Jorayev ta birge qosıq aytqan.
Jorayev akser qosıqları qosıqların ozi jaz?an (atap aytqanda, ?Birinshi muhabbatim“, ?Ozbegim“, ?Karvon“, ?Ashshı haqıyqat“, ?Yaralgan“, ?Aslamlar sardari“, ?Insan taripsi“, ?Aslam bolı?“ ham basqalar ). Birpara qosıqlarını? tekstin de ozi jaz?an. Bular arasında ?Baba Diyqan“, ?Zaman“, ?Qarawlarga“, ?Ana Turkiston“, ?Sahıpqıran“, ?Dos bolsa?, qasımda tur“, ?Qayon ketmekdasiz? “ qosıqları bar.
1992-jılda Ozteleradiokompaniyası Jorayev doretiwshiligine arnal?an ?Bir ullı el, xalıq bar jahanda“ film-esse jaratqan. Qosıqshı Evropa, Aziya mamleketlerinde gastrolda bol?an.
Jorayev 1990-jıldan 1995-jıl?a shekem Ozbekstan Respublikası Joqarı Ke?esi a?zası bol?an. Ol ?Sherali ham Oybarchin“ filmine ssenariy jaz?an ham filmde bas roldi oyna?an. 1998-jıl ?Bala jerdi? sultanı“ (russha Rebenok ? sultan Zemli) dep atalıwshi kitap jaz?an
[9]
.
Jorayev e? belgili ozbek qosıqshılarınan biri bolıwına qaramay, Ozbekstan hukimeti 2002-2016 -jıllarda onı? doretiwshiligin barlıq ozbek telekanallarida korsetiwdi qada?an etip, qosıqshını? ulken sahna?a shı?ıwına jol qoymay kelgen
[6]
[10]
[11]
. Ozbekstan prezidenti
Islam Karimovga
Jorayevti? sın kozqarastan qosıqları maqul kelmegen, degen pikir ke? tarqal?an. Qosıqshını? ozi bolsa bul haqqında ashıqsha soylewdi qalemegen
[12]
. Doretiwshiligi qada?an etilgen dawirde Jorayev basqa mamleketlerde ham toy-dasturlerde qosıq aytıp tur?an. 2016-jıl Karimov oliminen keyin o?an qoyıl?an rasmiy bolma?an tıyım alıp taslan?anı haqqında?ı xabarlar artınan 2017-jıldan baslap Jorayev televidenie ham sahnalarda korinis bere basla?an
[6]
.
2021-jılda qastelikke ushra?ani sebepli ta?ı korkem onerden waqtınshalıq ketken.
2023-jıl 4-sentyabr Sherali Jorayev qaytıs bol?anlı?ı haqqında?ı xabarlar daslep social tarmaqlarda tarqaldı. Xabardı? ras ekenligi bir neshe rasmiy saytlar tarepinen sol kuni-aq tastıyıqlan?an
[13]
. 2023-jıl 5-sentyabr kuni marhum Sherali Jorayevning azası Kokcha meshitinde peshin namazınan keyin oqilishi xabar berilgen
[14]
. Qaytıs bol?an adamnı? olimi munasabeti menen Ozbekstan Respublikası prezidenti
Shavkat Mirziyoyev
oz qay?ısın bildirgen
[15]
[16]
.
- Albomları
- ?Uzbekskiye narodniye pesni“ (1971)
- ?Yor-yor“ (1980)
- ?Oq qayin“ (1982)
- ?Karvon“ (1986)
- ?Kuy sehri“ (1987)
- Aktyor sifatida
| Yil
|
Film
|
Rol
|
| 1989
|
Sherali va Oybarchin
|
Sherali
|
- Ssenariy avtorı retinde
| Yil
|
Film
|
| 1989
|
Sherali va Oybarchin
|
- Ozbekiston milliy ensiklopediyasi.
Sh-harfi
. Birinchi jild. Toshkent, 2000-jıl.