Pifagor

Pifagor ( ayyemgi grekshe : Πυθαγ?ρα? ? Σ?μιο? ; shama menen eramız?a shekemgi 580, Samos ? 500, Metapont) ? grek matematigi, filosof, qul iyelewshi aristokratiyanı? ideologik ugitshisi. 530-jıldan Qubla Italiyada?ı Krotone qalasında, keyin Metapont qalasında jasa?an. Krotoneda filosofiyalıq mektep, siyasiy partiya ham diniy biradarlıqtı sawlelengenlestirgen birlespe (pifagorchilar birlespesi) duzedi. Pifagor filosofiyasında san barlıq zattı? manisi, alem bolsa sanlar ham olar arasında?ı munasabetlerdi? garmonik sisteması, degen ideyalar keltirilgen.

Matematika tariyxında Pifagor geometriya ?a sistematik tastıyıq tusinigin kiritip, onı abstrakt pan darejesine kotergen, tuwrı sızıqlı sırtqı korinisler geometriyasın duzgen, uqsaslıq haqqında?ı taliymattı jaratqan, tuwrı muyeshli ushmuyeshlik haqqında?ı teorema ni tastıyıqla?an (bul teorema Pifagordan 1500-jıl ilgeri Mısır ham Bobil da tastıyıqsız malim bol?an ), ayırım uzliksiz kop muyesh ham kop jaqlıqlardı jasa?an dep esaplanadı. Adetde, jup ham taq, tupkilikli ham quramalı, jetilisken sanlar, arifmetik , geometriyalıq ham garmonik proporsiyalar Pifagor atı menen baylanısadı. Pifagor mektebini? matematikanı sistemalastırıw da?ı roli ulken bol?an.