????????? ???
(??????? ??????? ??????
??????? ???? ????????? ????????
, 1817?1864) ? ???????? ??????????? ?????, ???????
??????????
??????? ????????
?????? ?????? ?? ???????? ?? ???????????? ???? ???????? ????????? ????????? ??
????????
,
???????????
?? ?????????????? ????????? ???????? ?????? ?????? ????????????. ??? ??????? ????? ?????? ???????? ????????? ??????????? ????????????? ??????? ????????? ???????????
????????? ?????????
(??.
?????????? ??????????
). ??? ??????? ???????
????? ?????
(??? ??????? ??????? ?? ??????? ??????????), ???? ???????? ?? ????????? ????????? ?????? ????????? ???????????? ??????? ???????.
1860
???? ???????? ??????????-??????????? ???????????? ??????? ?????????? ???“ ?????????
????????? ????????
????? ???????? ?????????? ???? ?????? ????“, ??????? ?????? ????????? ??????????? ???????-???????????
?????????? ????????????
?????????
[1]
. ??????? ??????? ???????? ?????????? ???????????? ?????????? ?????? ????????: ?????????“, ????????????“, ?????????????“, ???????? ??????????? ?????????“ ?? ????.
???? ?????, ?? ???????? ????????? ??? ?????????? ??????? ?? ????????? ?????????? ??????????, ??? ????????? ???????? ?????????? ???????????, ????? ?????, ??? ?????? ????????? ?????????? ???????? ????????????? ????????? ???????; ????????, ?? ??? ????????? ???????? ??????, ??????? ??????? ??????? 1817-1864 ?????? ????????? ????????? ??????? ?????????? ???????? ?? ???? ????? ???????? ??????????? ??????? ????????.
??????? ???????? ????????? ?????????? ??? ????? XVI ????????? ???????????.
????????
??
?????????? ??????????
??????????? (1552-1556) ?????? ???????? ?????????? ??????? ????????? ????????????. 1567 ???? ??????? ?? ?????? ???????????, 1588 ?????? ??????? ??????? ?????????????? ????. ?? ???? ???????? ????-????????? ???? ???????? ??? ?? ???? ?????????? ?????????? ???????? ????????? ?????????? ????????? ?????????? ??????? ???????????. 1557 ???? ??????????? ???????? ????????? ???????? ???????????? ?????, ???? 1580-??? ?????? ??????? ??????? ???????? ??????? ????.
XVII ????????? ???????? ??????? ????? ?????????? ?? ???????? ??????????? ????-?????????. ?????? ??????? ?????????? ??????? ?? ?????????????? ?????????? ??????? ????????? ?????????. 1722-1723 ?????? ?????????????? ????? ??????? ????????? ????
????? I
-?? ???????? ?????????? ??????? ????? ??????? ????
??????? VI
-???. ??????? ?????????? ??????? VI-?? ??????????????? ??????? ???????? ????????. ?????? ?????? ?????????? ????? ???????????? ????? ???????????? ????????.
1735-1739 ?????? ?????? ?? ???????? ????????? ?????????. ?????????? ????????? ???????? ?????????????, ??????? ???? ??????? ??????? ?????? ?????? - ??? ???????
??? ??????
??????? ??????.
1768-1774 ?????? ?????-????????? ???? ?????? ????????? ??????. ?????? ????????????? ???????. ??????? ????????? ?? 1200-??????? ???????????? ??????? ??????????. ?????-??????? ?????
?????? II
-? ?? ???????? ?????
??????? I
-?? ???????? ???????? ????? ??????.
1770
???? ?????? II-??
???????? ????????
???? ?????????? ???????. ??????? I-?? ?? ??????? ??????????? ???????? ???????? ??????????. ??? ??????? ??????????? ?????????.
?????-????????? ?????? ?????????????
(1774) ??????? ??? ?????? ???????? ?? ??????-?????????? ????????? ??????????? ?????? ?????. ??????? ?? ????????? ????? ??????? ?????????????? ??????. ????? 23-? ?????? ?????? ???????? ???????????? ????????? ??????? ??????, ???????? ?? ???????? ?????? ???? ???????. ?? ???? ?????? ??????? ????????? ???????? ?????????? ?????? ??????? ???????? ???? ?????????????????, ???? ????????? ????????? ???? ???????????? ????????.
??????? ??????????? (1783) ?????? ??????? ??????? ????????? ??????
????????????????
. 1783 ???? 24 ?????? ???????? ???????? ?????-??????? ??????? ????????????? ??????? ??????? (
???????????? ????????
). ?????? ???????? ???????? ???? ???????????. 1784 ???? ????????? ??????? ??????? ?????????????“.
1785 ???? ????????? ?? ???????? ??????? ???????? ?????????????? ????????? ?????????? ?????? ??????? ????????, ???????? ??????? ???????? ??????????? ?? ??????? ???? ???????? ?????. ?????? ???????????? ????????? ?? ???????? ???????? ????????? ??????? ??
?????????
?????? ????????. ?? ????????? ???????? ????? ??????? ????. ?????? ????????? ?????????? ??????? ??????? ?????? ?? ??????? ?? ??????? ????????????? ?????. ???? ????????? ???????? ?????????? ???????? ?? ?????????. ???????? ???????? ????????? ???????? ??????? ??????????? ?? ?? ??????? ??????. ????????? ??????? ????, ?????????? ??????????? ??????????? ????, ??????? ????????? ?????-????????? ???????? ???????? ????? ?????, ??????? ?? ???????????? ????????? ??????? ??? ?????????. ???? ?????-??????? ??????? ?????????? ??????????? ????????.
1787 ???? ??????? ?? ???????? ????? ?????? ????? ???, ??????? 1791 ???? ?. ????? ????????
?????
?????????. ????? ???? ??????????? ?????-????????? ????????????? ?? ???????????? ????????? ????????.
XVIII ???????? 90-??? ?????? ?????? ????? ???-??????-????? ?????????? ????? ??????? ???????????? ???????????? ?? ???????????? ?? ???????? ???????????? ????????? ??????? ?????. 1795 ???? ???? ????? ?????? ??????????? ??
????????? ?????
????? ??????????? ?????????????? ????? ??????????. ??????
???????
???? ?? ???????? ??????. ?? ?????? ???????????? ???????? ?????????? ?? ???????? ?????????, ?????? ?? ????? ??????? ??????????? ????????. ??????? ???????? ??????????????? ?????? ?????????? ??????. 1796 ???? ?????????? ???????????? ????? 2-???????? ????? ????????, 1794 ???? ?????????? ?? 13-????????? ???????? ?. ??????? ?????????? ????????????? ??????? ?? ?????? ?????????? ????????, ?????? ?????????
????????? II
??????????? ?? ????? ???????????
????? I
-?? ??????? ???? ???? ???????. 1798 ???? 11 ??????? ?????? II ???????????. ????????? ????????????? ??? ???????. ??? ????-???????? ?? ????????? ????????? ?? ???????? ???????. ?????-??????? ?????
?????? XII
-?? ??????? ????? I-?? ?????????? ???????????? ????? ??????????. 1800 ???? ????????? ???-????????? ????????? ???. ?????????? ????????? ??????????? ?????????? ???????? ???????? ?? ???????????? ??????? ???????.
?? ?????????? ????? I-?? ????????? ?????-??????? ??????? ???????? ?? ??????? ????????????? ????????. ?????? XII-?? ????????????? ?????? (1800 ???? 28 ?????????) ??????????? ????????? ?????????? ??????????? ???????? ????????? ??????? (1801 ???? 18 ??????? ????? I-??, ???? 1801 ???? 12 ?????????? ?????????? I-?? ??????????). 1803 ???? ???????? ???????? ????????? ????? ?????????????, ?????????? ????????, ????????
????? ?????????
. ??? ?????????? ??????? ???? ?????????? ???????? ????????? ????????? - ???????? ????????? ?????????? ?????-??????? ?????? ?????? ??????? ??????? ??????????, 1804 ???? ???????? ???? ??????? II-??? ???????????? ???? ??????? ???????????? ???????? ??????? ??????? ???????. ??????? ?????????? ??????? ??????? ?? ?????????? ??????????. 1803-1804 ?????? ?. ?????????? ???-???????? ???????? ?? ?????? ??????? ??????????. ??????????? ???????? ????????? ?? ?????? ????????? ?????? ???? ????????? ?????????. ???????? ????????? ?????? 1804 ???? ??? ?????????? ??????. ?? ??? 1813 ?????? ????????? ??
?????????? (????????) ?????
????????. ?????? ??? ???????????, ?????????, ??????? ?????????, ??????????, ?????? ?? ??????? ?????????? ???????? ????????.
????? ????? 1806-1812 ?????? ?????? ???????? ??????????. ??????? ?? ????? ?????????? ???????, ?????? 1812 ????, ?????-??????????? ??????????? ???? ???? ?????????? ????? ?????? ?????????? ????? ?? 16 ????? ?????????? ????? ???? (
?????????? ?????? ????????????
). ??????? ????? ?????????, ???? ?????????, ???????, ???????? - ?????, ???? ?? ?????????? ???????? ?????????. ????????? ????????? ??? ??????????? ???????? ???????. ??????????? ??????? ??????, ???????? ??????? ?????????? ?????????, ??????????? ??????????? ???? ????????????? ???????. 1802-1813 ?????? ???????????? ?? ???????? ?????????? ????????? ???????? ?????. ????????, ????? ??????? ?????????, ?????? ????????? ??????????? ??????????????? ???????? ????? ?? ??????????. 1817 ?????? ??????? ??????????? ?????????? ??????. ????????? ????????? ??????? ?????????? ?????? ???????? ????????? ???, ??????? ?????? ???????? ????????, ?????? ?????????? ?? ????????-????????? ????????? ??????? ????????? ????????. ?? ??? 3 ?????? ?????: 1817-1829; 1830-1856; 1856-1864.
?????? ?? ????????? ?????? ????????? ???????? ????????????? ?????? ???????? ????????????? ??????????????. 1826-1828 ?????? ?????? ?????-??????, ???? 1828-1829 ?????? ?????-????????? ???, ??????? ??????? ??????????? ?????????. ?????????????? ???????? ?? ?????? ?????? ???? ????????? ???????. 1828 ???? ??????????? ????? ???????? ?? ????????? ?????????, ???? 1829 ???? ???????????? ????? ????????, ?????????? ?? ???? ????? ???????? ??????? ??????? ???????????? ?????? ???????? ?????????? (???. ?????????, ????????? ????????? ??????), ??????? ?? ????? ?????????????? ?????? ???????. 1828 ???? ??????? ???????? ???? ??????? ?? ?????????? ?????????
??????? ???????? ????
??????? ??????. 1830 ???? ?????????? ?? ??????? ????? ?????????? ???? ???????.
???????? ?????????? ????????????? ?????? ??????? ?????? ???????. 20-???? ??????????? ????????????? ????????? ????????? ???????????? ?
??????????
. ???? ???????? ??? ?????????? ??????? ? ?????????? ????? ????????? ?? ?????????“ ?????????? ??????. ?? ?????? 20?30-??? ?????? ???????? ?? ?????????? ??????? ??????????? ?????????? -
???????
. ??????? ?????
????-????????
(????????) ???. ??? ????? ???????? ?????????? ????? ????????? ??????????? ???????????, ?????? ??????? ???? ?? ?????? ??????? ?? ????????????. 1830 ???? ?????????? ????-????????? ?????? ??????? ??????? ????????? ????????, ?????? ?????????. ??????????, 1831 ???? ?????? ?????? ????? ????? ?? ???? ????????? ????????, ?????????? ???????, ?????? ???????????, ?????? ???????? ????????? ?? ????????????. ??? ?????????? ????????? ??????? ????????? ?????? ???? ???????? ???????????? ?? ????-????????? ??????? ?????????. ???????? ????? ??????? ????-????????? ???????? ???? ????? ??????? ????. 1832 ???? 17 ????????? ??????? ????? ?????? ??????? ?????? ???? ????-???????? ???????. ????? ?????
??????-????
?????. ??? ??????? ??????? ??????????? ?????, 1834 ???? ??????? ???? ?? ????? ????? ?????????, ?????? ??????? ?????? ?????? ????????? ??????????. ?????? ?????
??????
???. ???? ??????????????? ???????????????? ????????? ???????? ?? ?????????? ????????????? ????? ??????? ?????. 1834 ???? 18 ????????? ??????? ????? ??????? ???? ?????? ????? ?? ????? ???????. ?????? ????????? ????? ????????? ????????, ?????? ????? ??????? ????????? ???? ??????, ??? ?????? ???????????? ???, 2 ???? ???????????? ???????? ?????? ????????. ??????? ????????? ?? ?????????? ?? ???? ????????.
1837
???? ?????? ??????? ?? ????? ?????? ????????????. ?????????? ?????, ????? ???? ??????? ???????????? ?????????. ??? ????????? ????? ????? ??????? ????????????? ?? ????????? ?????, ?????? ???? ???? ?????? ????? ???????. 1839 ???? ??? ??????? ????? 2 ???? ????? ??????? ? ???? ??????? ??????????, ????? ?? ?????? ???????????? ? ???
???????
????????????. ?????? ???????? ?????? ?? ????????? ????? ???????? ??????????. 1840 ???? ???????? ?? ?????????? ?????? ????? ????? ???????. ????? ???? ???????? ????????? ???????? ??????? ???????? ??????????, ??????? ????? ?????????? ??? ?????????. ?? ???????? ????????????? ?? ????????????? ????????? ???. ??????? ???????????? ????? ??????? ?????????? ?????????. ???????????? ???????? ????? ???????????. 1841-1843 ?????? ??????? ????? ????????? ??????????? ????????, ????? ??????? ?????? ?? ????????? ????? ???? ????????. ?????? ?????????? ????????????? ????????, ???? ???? 20 ???? ???? ???????. 1843 ???? ??????? ??????????????? ?????????? ??????? ??????.
1844 ???? ??????? ????? ??????? ?????????? ????
?????
??????? ???? ?? ????????; ????????? ??????? ??????? ?????? ?? ?????? ???????? ???????? ????. ?????????? ?????, ??? ????? ?????? ?????? ???????? ????? ?????????????
?????? ?????????
, ???????? ??????? ??????? ??????????? ???????? ?????. 1846 ???? ?????????? ??????? ????????? ????? ????????? ?? ??? ??????. ??????? ???????????? ????? ?? ?????? ????????. 1846 ???? ???? ??????? ????????? ????????, ?????? ????? ??????? ?????????. 1849 ???? ??????? ?????-???-????? ????? ?? ??????? ????? ?????, ?????? ????????. 1850 ???? ??????? ????????, ??????? ????????? ?? ?????????? ????????? ???????? ?????? ??????? ???????? ???? ?????. 1853 ?????? ??????? ???????? ?? ????? ???????? ????????.
??????? ???? (1853-1856) ???? ??????? ?????? ??????? ?????????? ??????? ?????? ??????. ??????? ?????? ???????? ????????????? ??????? ?????????? ?????????? ?? ???????? ??????? ??????????. ???????? ??? ???????? ???????????. 1853 ???? ???????? 15-???????? ????? ??????? ???????????? ????????? ????? ???????? ?????, ?????? ????????. ????? ???? ???????????? ?????? ????????? ??????? ????????. ?? ???? ??????? ???? ??????. ?????? ??????????? ???????. ?? ????????? ??????? 3 ???????????? ??????? ??????. ???????? ?????? (40 ????? ????) ??????????????????? ??????????, ???? 20-???????? ???? ????????? ?????? ?? ???????? ?????? ???????????? ????? ?????. ??????? ????? ??-3 ??????? ????? ????????? ??????? ?????? ????????? ????? ????. 14 ???????? ???????????? ???????? ???????
????? ???????????????
5-???????? ?????? ????????? ??????? 20-???????? ????, ???? 19 ???????? ?????????????? ???????
????? ?????????
??????? ???????? ?????? ??????????.
1854 ???? ?????? ??????? ????? ??????????? ????????. 27 ????? ????? ????????? ????? ???????? (3 ????? ????) ???????? ????????????? (12 ????? ????), ???? 4 ?????? ??????? ??????? ??????? ??????????????? ????? (13 ????? ????) ?????? ??????? (34 ????? ????) ?????????. 19 ?????? ??????? ????? ???????? ????. ?? ???? ??????? ?????? ????? ????????? ????? ?????????? ?? ???????????? ??????. ??? ????? ??????????? ??????, ?????? ?? ???????? ?? ?????????. ??????? ?????????? ???????? ???? ??????? ????????? ????????. 24 ?????? ?????-?????? ???????? ??????? 60-???????? ????? ?????????.
1855 ???? ???????? ??????? ????? ????????? ????-????? ????? ?? ???? ??????? ??????? ????????? ??????? ????????. ?????? ???????????? ????????? ???????? ?? ????????? ?????????? ???????????? ?????? ??????, ?????????? ??????????, ??????? 45-???????? ???? ????????? ????-????? ??????????. ??????? ?? ??????? ?????????? ??????? ???-????????? ?????? ???????
????? ?????????-?????????
?????????. 23-25 ????????? ???????
???????
???????? ??????, ???????? ????? ???????? ??????? ???????, ?????? ???? ???????? ????? ???????? ???? ?????????-?????????? ??? ????? ?? ???????
????????????
??????? ????? ???????. ????????? ??????? ???????? ????? ?????????, ???????? ???????????? ??????????? ?????? ???????. 1855 ???? 16 ???????? ??????? ???? (???????? ?. ?????????) ?????? ????????? ???????. ????? ??????? ???????? ?? ??????????? ??????????? ??????????? ????????? ????????????? ????-????? ???? ??????. 1856 ???? ????????? ???
???????
?????? ????? ??????????????? ????????.
?????????? ????? ???????????? ???????????? ??????? ?? ???????? ??????? ????-?????? ??????? ??????????? ????, ?????? ??? ???? ????? ????????? ??????????????? ?? ?? ????????? ???????-????????, ?????????- ????????? ?????????. ??????? ??????? ?? ???? ??????? ?????????, ???? ????? ?????????? ??????????????; ??????? ??????? ??????????? ?????????? ??????, ??? ????????? ????????????? ???????. ????? ???????? ??????? ??????, ??????????? ??????? ?? ????? ?????????? ??????????? ?????? ???????? ?? ????????.
1856 ???? ?????????????? ??????????????
?????????? ????????????
????? ????? ?????? ???????. 1859 ???? ??????? ????? ??????? ?? ?????? ????????? ????? ??????? ????????. ????? ???? ?????????? ??????? ????
???? ?????????? ??? ????????
. ????? ?????? ??? ????????? ??? ??????? ????????, ?????? 1859 ???? 26 ????????? ????? ???? ???????. ?????? ?????? ??????
????????
?????????, ???? 1870 ????
??????
??????? ???? ??????.
????????-???????? ?????????? ????????? ?????????? ????? ??????? ????? ????. 1858 ???? ?? ?????????? ?????? ??????? ??????? ??????? ????????, ????? 1857 ???? ?.
???????
???????, ???? ??????? ???????? ??????? ????? ????????? ??????. ??????? ?????????? ?????? ???????????? ????????? ????????????.
1859 ???? ????????? ??? ???????????? ????????? ????????? ?????? ???????-?????? ???????. 1860 ???? ????????? ????? ? ???????????, ???? 1862-1864 ?????? ??????????, ??????????? ?? ???????? ?????????????? ???????. 1864 ???? 21 ????? ??????? ????? ??????? ??????? ???????? ??????? ??????? ??????????? ???? - ?????? ???????. ?? ?????? ????????? ???? ?????????? ???????.
- ????????? ?.,
??????? ??? ?? ??????????, ??., 1960;
- ????????? ?.,
???? ?? ???????? ???????? ???????? ?????????????? ?????????? (XIX ???????? ???????????? ???????), ??., 1955;
- ??????????? ??????? (???????? ??????????????), ?. 1-2, ??., 1958-1962;
- ??????????? ???????? ??????????, ?. 4-5, ??., 1970-1973;
- ↑
Фадеев Р., Шестьдесят лет Кавказской войны, Тифлис, 1860