Bazı kaynaklarda kendisinden ?srail olarak bahsedilmekle birlikte daha cok Turkce adı Arslan Yabgu ile ?ohret bulan bu Selcuklu beyi, ilk defa Karahanlılar’la Samaniler arasındaki mucadelede dikkatleri uzerine cekti. Karahanlı Hukumdarı Harun Bu?ra Han, Samani topraklarının bir kısmını i?gal edince (992) Samani Hukumdarı II. Nuh, Selcuk’tan yardım istedi. O da o?lu Arslan kumandasındaki bir orduyu Samaniler’e yardıma gonderdi. Arslan’ın yardımıyla Karahanlılar’ı ma?lup eden Samaniler istila edilen topraklarını geri aldılar. Bu munasebetle Buhara-Semerkant arasındaki Nur kasabası Selcuklular’a yurt olarak verildi. Karahanlılar ile Samaniler gibi birbirleriyle mucadele halinde olan iki devlet arasında kalan Selcuklular, mahirane siyasetleriyle bu bolgede varlıklarını surdurmeyi ba?ardılar. Karahanlı ?lig Han Nasr’ın Ekim 999’da Buhara’yı zaptederek Samani Hukumdarı Abdulmelik ve hanedan mensuplarını Ozkent’e surmesiyle Samaniler Devleti fiilen sona erdi. Bu hadise Arslan’ın ve ona ba?lı Turkmenler’in nufuz ve itibarını daha da arttırdı. Karahanlılar’ın elinden kacmayı ba?aran Samani ?ehzadesi Ebu ?brahim el-Muntasır Karahanlılar’a kar?ı yine Arslan’dan yardım istemek zorunda kaldı. Birlikte Semerkant civarına geldiler. Kuhek denilen yerde Karahanlı Suba?ı Tegin’i bozguna u?ratarak cok sayıda kumandan ve askeri esir aldılar (1003). Daha sonra ?lig Han Nasr’ı ma?lup ettikleri gibi ertesi yıl da Karahanlılar kar?ısında aynı ?ekilde zafer kazandılar (1004). Arslan, babası Selcuk’un 1009’a do?ru Cend’de olmesi uzerine, Yabgu unvanıyla ailenin ba?ına gecti. Karahanlı Hukumdarı ?lig Han Nasr 1012 yılında oldu; Arslan Yabgu aynı aileye mensup olan Ali Tegin ile anla?ma yaptı ve bu anla?maya kar?ı cıkan Karahanlı ?lig Han Muhammed b. Ali’yi bozguna u?rattı. Ali Tegin Arslan Yabgu’nun deste?iyle Buhara’ya hakim oldu (411/1020-21). Bu sayede dikkatleri uzerine ceken Arslan Yabgu giderek kuvvet kazanınca, endi?eye kapılan Karahanlı Hukumdarı Yusuf Kadır Han ile Gazneli Sultan Mahmud 1025 yılında “butun ?ran ve Turan meseleleri”ni goru?tukleri me?hur Maveraunnehir mulakatında Arslan Yabgu idaresindeki Selcuklular’a kar?ı gerekli tedbirleri almayı, onları Turkistan ve Maveraunnehir’den uzakla?tırıp Horasan’a surmeyi kararla?tırdılar. Onlara mukavemet edemeyece?ini bilen Arslan Yabgu ile muttefiki Ali Tegin bu sırada collere cekilmi?lerdi. Gazneli Mahmud mertli?i, sava?cılı?ı ve yıldırım hızıyla du?man uzerine saldırması gibi meziyetleri sebebiyle herkesin cekindi?i Arslan Yabgu’yu yakalamak icin hileye ba?vurdu. Bir ziyafet icin Semerkant’a ca?ırdı?ı Arslan Yabgu’yu o?lu Kutalmı? ve bazı arkada?larıyla birlikte tevkif ederek K?lincar Kalesi’nde hapsetti. Ona ba?lı cok sayıda Turkmen’i de oldurttu, geri kalanlar da ba?sız vaziyette ce?itli yerlere da?ıldılar (1025).

Arslan Yabgu’nun tevkifiyle on plana gecen Tu?rul ve Ca?rı beyler, 1030’da Gazneli Mahmud’un olumu uzerine yerine gecen o?lu Mesud’a haber gonderip kendisine itaat arzettiklerini bildirdiler ve Arslan Yabgu’nun serbest bırakılmasını istediler. Sultan Mesud bu teklifi kabul edip Arslan Yabgu’yu Belh’e getirdi ve ona ye?enlerine bozgunculuktan vazgecmelerini soylemesini emretti. Arslan Yabgu da Tu?rul Bey, Ca?rı Bey ve Musa Yabgu’ya haber gonderip Sultan Mesud’un buyru?unu iletti. Ayrıca elciyle bir “biz” (diki? aleti) gonderip onu ye?enlerine vermesini istedi. Elci mesajı tebli? edip ?ifre mahiyetindeki “biz”i teslim edince onlar yeniden karı?ıklık cıkarmaya ba?ladılar. Bunun uzerine Sultan Mesud Arslan Yabgu’yu tekrar hapse attı. Turkmenler’in onu kurtarma te?ebbusleri sonucsuz kaldı. Yalnız o?lu Kutalmı? bir fırsatını bulup hapishaneden kactı ve Buhara’ya dondu. Arslan Yabgu yedi yıl kaldı?ı hapishanede oldu. Ona ba?lı O?uzlar (Yabgulular, Yavgıyyan) Ya?mur, Kızıl, Bo?a, Gokta? ve Anasıo?lu adlı beylerin idaresinde faaliyetlerini surdurmekle beraber Gazneli kuvvetleri kar?ısında da?ıldılar ve buyuk sıkıntılara du?tuler. Butun bunlara ra?men yine de umitlerini kaybetmediler ve Arslan Yabgu’nun torunu Kutalmı?o?lu Suleyman ?ah’ın etrafında toplanarak Anadolu Selcuklu Devleti’ni kurdular.

Bu madde TDV ?slam Ansiklopedisi’nin 1991 yılında ?stanbul’da basılan 3. cildinde, 402-403 numaralı sayfalarda yer almı?tır. Matbu nushayı pdf dosyası olarak indirmek icin tıklayınız.