Porto
(signifikante
portuo
en
la portugalana
) esas urbo an la nordo di
Portugal
. Segun la
demografiala kontado
dil yaro 2021 ol havis 231 800 habitanti, kontre 237 591 habitanti en 2011.
[2]
Lua tota
surfaco
esas 41,3 km². Lua metropola areo (Granda Porto) havis 1900 km² e 1 757 413 habitanti en 2011.
Jacanta alonge l'estuario dil
fluvio Durio
, Porto esas centro di la maxim populoza urbala zono de Portugal e di la nonesma maxim populoza de
Europa
. Lua koloniigo dal
Romani
komencis cirkume 200 yari aK, kande ol nomizesis
Portus Cale
, ed esis komercala avanposteno dil imperio Romana. L'urbo surnomizesas
chef-urbo dil Nordo
o
Nevinkita Urbo
. Multa historiala edifici prezervesas en la urbo, exemple parti ek lua murego. Ol gastigas la publika
universitato
Universidade do Porto
, fondita ye la 29ma di marto 1911, qua esas la 2ma maxim granda universitato de Portugal segun quanto di studenti, dop l'Universitato di Lisboa. Ol anke gastigas altra 5 universitati ed 1 politeknikoskolo.
Ol esas vicina de
Vila Nova de Gaia
, an la suda rivo dil
fluvio Durio
.
Dum
Romana
epoko, la regiono di nuna Porto (nomizita
Portus Cale
) developis kom
komercala
urbo inter
Olissipona
(la nuna
Lisboa
) e
Bracara
(la nuna
Braga
). La regiono invadesis dal Suevi dum la
5ma yarcento
. En
716
, l'urbo invadesis da Mohamedana
mauri
, de nord-Afrika, komandita da Abd al-Aziz ibn Musa. En
868
, lora rejulo
Alfonso la 3ma di Leon
sendis komto Vimara Peres, sua vasalo, por rikonquestar la regiono de la
Mauri
. Kande Vimara Peres rikonquestis la regiono, ilu establisis l'unesma Portugalana komtio:
Condado de Portucale
.
Dum la
13ma yarcento
, komencis la transporto di
vit-bero
en la
fluvio Durio
. En
1387
, lora rejulo
Joao la 1ma di Portugal
mariajis su kun Filipa de Lancaster, e de la mariajo komencis politikala federo di Portugalana reji kun
Anglia
. Un yaro ante, en 1386, Joao la 1ma permisis
judi
instalar su che quartero Olival, interne la muregi del urbo. Li kunvivis pacoze ibe til 1496, kande lora rejulo
Manuel la 1ma
koaktis li konvertar su a
katolikismo
sub minaco di ekpulso del urbo. Kelke aceptis la konverto, kontre ke altri decidis abandonar l'urbo.
En
1703
, la
kontrato di Methuen
establisis komercala relati inter Portugal e Anglia. En
1717
l'Angli establisis unesma komercala avanposto en la urbo.
Dum
Napoleonala
invado en Portugal, Franca trupi ekpulsesis de Porto dal Britaniana marshalo
Arthur Wellesley, 1ma Duko de Wellington
.
En
1958
e
1960
, eventis automobilo-konkursi en la stradi di Porto. En
1996
,
UNESCO
deklaris la centro dil urbo Kulturala Patrimonio de la Mondo. En
2001
, ol deklaresis Chef-urbo Europana di la Kulturo.
La
reliefo
di Porto esas kolinoza, jacanta an la dextra rivo dil
fluvio Durio
, til lua debusho an
Atlantiko
. Lua mezavalora
altitudo
esas 85 metri super la
marala nivelo
.
La klimato dil urbo esas
Mediteraneala
kun influo oceanala (
Cfb
segun la
klimatala klasifikuro da Koppen
). La mezavalora
temperaturo
en januaro (
vintro
) esas 9,5
°C
, kontre ke la mezavalora temperaturo en agosto (
somero
) esas 20,8°C. Dum okazionala varm-ondi, la temperaturi povas atingar mem 38°C. Pro la proximeso kun
Oceano Atlantiko
, l'aerala humideso sempre superiras 70% dum tota yaro.
La pluvoza sezono iras de la duimo di septembro til la duimo di mayo. La mezavalora yarala
pluvo-quanto
esas 1237 mm, e la maxim pluvoza monato esas decembro, kun mezavalore 181 mm.