Variado di la temperaturo di la Tero de
1860
til
2020
. "Zero" (normala temperaturo por komparo) esas la mezavalora temperaturi de 1951 til 1980. Esas videbla ke la mezvalora temperaturo dil planeto en 2004 superiris ta normo per 1.0°C.
Globala varmesko
esas l'augmento di la mezavalora
temperaturo
di la
Tero
observebla dum recenta yari kompare a la mezavalora temperaturo kelka yari ante nun. Segun raporto de
2007
, la temperaturo dil planeto augmentis per 0,74 ± 0,18
°C
dum la
20ma yarcento
[1]
. Granda parto di ta augmento dil temperaturo produktesis pro l'akumulo di gasi qui produktas
teplico-efekto
en l'
atmosfero
e rezultas del homala agadi, precipue l'uzo di
petrolo
e
karbono
kom fueli, e la destrukto di foresti.
[2]
Klimatala modeli kalkulas ke la temperaturo sur la surfaco dil planeto probable augmentos per 1.1°C til 6.4°C dum la
21ma yarcento
[1]
. Ta necerteso rezultas de la diversa modeli uzata por evaluar la kresko di la quanto di gasi qui produktas teplico-efekto en l'atmosfero.
L'augmento dil atmosferala temperaturo produktos la fuzo di la glacieri - qui reflektas 50% til 70% de la solala radiaco qua atingas la tero
[3]
- e konseque l'augmento di la
marala nivelo
en tota mondo, kun grava efekti en litorala regioni, e modifikos la distributo di
pluvi
en la planeto. To povos augmentar la
dezertigo
en multa regioni, e samatempe intensa inundadi en altra.
La precipua gasi qui produktas teplico-efekto en l'atmosfero esas
aquovaporo
(36% til 70% dil teplico-efekto),
karbobioxo
(CO
2
, produktanta 9% til 26% del efekto),
metano
(CH
4
, produktanta 4% til 9% del efekto) ed
ozono
(O
3
, produktanta 3% til 7%)
[4]
.
Existas generala konsento inter ciencisti ke la globala varmesko rezultas de la homala agado
[5]
. Tamen, politikala e publika debati duras. La
protokolo di Kyoto
ambicionis stabiligar la quanto di gasi produktanta teplico-efekto en l'atmosfero por impedar "danjerosa homala interveno en la klimato".
[6]
Til
oktobro
2010
191 landi signatis e ratifikis la protokolo, tamen
Usa
- qua forte dependas de fosila fueli - signatis ol erste en
2008
, sen manifestar intenci pri ratifikar ol.
