Dili
esas chef-urbo di
Estal Timor
. Ol jacas an la norda parto dil
insulo Timor
. Dili esas la precipua portuo e centro komercala por Estal Timor, e havis 222 323 habitanti segun statistiki de 2015. En Comoro existas anke
aeroportuo
, rinomizita por la nedependo-duktisto
Nicolau Lobato
, qua uzesas por komercala e militala flugi.
La skolo-tereni di la Nacionala Universitato di Estal Timor (
Universidade Nacional de Timor-Leste
, UNTL), l'
Universidade da Paz
("universitato di la paco", UNPAZ), e l'Universitato di Dili (UNDIL) jacas en Dili.
Dili fondesis cirkum la yaro
1520
dal
Portugalani
, qui transformis ol en chef-urbo di
Portugalana Timor
en
1769
, remplasante Lifau, an la nun enklavo
Oekusi-Ambeno
.
Dum la
Duesma mondomilito
, malgre ke Portugal restis neutra, l'urbo kurtatempe okupesis dal
Australiani
e
Nederlandani
, por preventar invado dal
Japoniani
. Tamen, ye la
19ma di februaro
1942
, 20.000 Japoniani invadis ol, ante okupar komplete l'insulo
Timor
. Ye la 26ma di septembro 1945,
Estal Timor
retrodonesis a Portugal dal Japoniani, qui rikonstruktis la substrukturo domajita dum la milito.
Ye la
28ma di novembro
1975
, Estal Timor nedependanteskis de
Portugal
, ma, ye la
7ma di decembro
sam yaro, ol invadesis da
Indonezia
. La partiso
FRETILIN
, qua organizis la nedependo-movado de Portugal, komencis gerilera rezisto kontre Indoneziani. Ye la
12ma di novembro
1991
, Indoneziana soldati pafis kontre asistantaro dum meso en la tombeyo Santa Cruz homaje di Sebastiao Gomes, yuna membro de FRETILIN mortinta dal Indoneziani. Ca evento, nomizita masakro dil tombeyo Santa Cruz, cinematografesis dal jurnalisto Max Stahl, e l'imaji adportis plusa internaciona suporto a la nedependo Timorana.
Pos ke la diktatoro Indoneziana
Suharto
renuncis en 1998, lua sucedanto
Jusuf Habibie
aceptis facar plebicito pri la nedependo di Estal Timor. La plebicito eventis dum la sequanta yaro, e 78,5% ek la votinti manifestis esar favorebla a la nedependo. La rezulto stimulis l'iraco di milicii favorebla ad Indonezia, e balde komencis masakri di habitanti ed ataki kontre domi e publika edifici. La ditreso nur kontrolesis pos l'arivo di la
paco-trupi dil Unionita Nacioni
.
Pos la komenco dil administrado dal
Unionita Nacioni
, la habitantaro di Dili itere komencis kreskar, ambe pro migrado di individui veninta de ruro, e pro l'augmento di naski. Ye la
20ma di mayo
2002
, Dili itere divenis chef-urbo di itere nedependanta Estal Timor. En 2004 la habitantaro atingis 173 541 personi
[1]
. Lor,
chomeso
atingis 26,9% ek la laboro-povo e 43% ek la viri evante 15 til 29 yari.
En 2010, la habitantaro atingis 234 026 individui. En 2018 ol atingis 281 000 individui. En aprilo 2021, dum la restrikti pro la
pandemio
di
KOVID-19
, l'urbo subisis la maxim serioza inundado en 50-yara historio.
La
reliefo
di Dili esas parte montoza, parte plana.
La klimato dil urbo esas
tropikala
(
Aw
segun la
klimatala klasifikuro da Koppen
) kun du sezoni: sika de julio til oktobro (min kam 21 mm omna monati) e pluvoza (plua kam 100 mm omna monati) de decembro til aprilo. La diala
temperaturi
varias poke dum la yaro, mezavalore 25°C til 28°C, le maxima varias de 30°C til 31,5°C e le minima varias de 20°C til 25°C.
La mezavalora yarala
pluvo-quanto
esas 908,8 mm, e la maxim pluvoza monato esas decembro, kun mezavalore 144,9 mm. Inter agosto e oktobro la pluvo-quanto monatala esas infre 13 mm.
Dili havas l'Internaciona Aeroportuo
Presidente Nicolau Lobato
. Ol esas l'unika internaciona aeroportuo funcionanta en Estal Timor. Pos 2015, lua
portuo
komencis recevar krozonavi kun turisti.
[2]
La transporto en la urbo facesas precipue per furgoni por pasajeri nomizita lokale
mikrolets
.
[3]
Ank existas
taxii
, ed autobusi qui ligas Dili ad altra urbi
[4]
.
Paromi
, qui transportas anke vehili e vari, ligas insulo Atauro a Dili.