Manipud iti Wikipedia, ti nawaya nga ensiklopedia
Ti patakder iti DNA
doble a helise
. Dagiti
atomo
iti patakder ket kodigo a mnamarisan babaen ti
elemento
ken ti naisangsangayan a patakder iti dua abase nga agpadpada ket maipakita dita baba a kanawan.
Ti patakder iti paset iti maysa a DNA
doble a helise
Ti
Deoksiribonukleiko nga asido
(
Ingles
:
Deoxyribonucleic acid
))
DNA
) ket maysa a
nukleiko nga asido
nga aglaon ti
henetiko
a mangisursuro ti panagusar iti panagrang-ay ken pamay-an kadagiti amain nga ammo a sibibiag nga
organismo
(malaksid kadagiti
RNA a birus
). Ti DNA a paset nga umawawir iti daytoy a henetiko a
pakaammo
ket makunkuna a dagiti
gene
. Ken dagiti dadduma pay a panagsasaruno ti DNA ket adda dagiti kapanggepanna a patakder, wenno mairaman ti panagtimbeng ti panagusar iti daytoy a henetiko a pakaammo. No mairaman dagiti
RNA
ken dagiti
protina
, ti DNA ket maysa kadagiti tallo a kangrunaan a
makromolekula
a kammasapulan para kadagiti amain nga ammo a porma iti
biag
.
Ti DNA ket buklen dagiti dua nga atiddog a
polimero
iti naampapaok a paset a tinawtawagan a dagiti
nukleotido
, nga adda dagiti
duri
a napartuat dagiti
asukar
ken
pospato
a grupgrupo a nagtitipon babaen dagiti bedbed nga
ester
. Dagitoy dua a baraan ket adda kadagiti dua nga agsumbangir a turong ken isu dagitoy ket
kontra-paralelo
. Ti naikabit ti tunggal maysa nga asukar ket maysa kadagiti uppat a kita dagiti molekula a makunkuna a
nukleobases
(impormal a kas ti,
bases
). Isu daytoy ti
panagsarsaruno
kadagitoy nga uppat a nukleobase iti igid ti duri nga agikodigo kadagiti pakaammo. Daytoy a pakaammo ket mabasa ti panagusar ti
henetiko a kodigo
, a mangibaga ti panagsarsaruno dagiti
amino nga asido
iti uneg ti protina. Ti kodigo ket mabasa babaen ti panagkopia dagiti nabennat a DNA idiay mainaig a nukleiko nga asido a RNA iti pamay-an a makunkuna a ti
transkripsion
.
Iti uneg dagiti selula a DNA ket naur-urnos kadagiti attiddog a patakder a tinawtawagan a dagiti
kromosoma
. Bayat ti
panagbingbingay ti selula
dagitoy a kromosoma ket mapaminduanda iti pamay-an ti
DNA a panagpamindua
, nga agited ti tunggal maysa a selula ti bukodna a kompleto a agasmang dagiti kromosoma. Ti
Eukaryotiko nga organismo
(dagiti
ayup
, dagiti
mula
,
hongo
, ken dagitii
protista
) ket agidulinda a kaaduan kadagiti bukodda a DNA ti uneg ti
tennga ti selula
ken dagiti dadduma pay a DNA kadagidiay
organulo
, a kas ti
mitokondria
wenno
kloroplasto
.
[1]
Iti naigiddiatan, dagiti
prokaryote
(
bakteria
ken
arkuea
) ket idulinda laeng ti bukodda DNA iti
sitoplasma
.Iti uneg dagiti kromosoma, dagiti
kromatina
a protina a kas dagiti
histona
a kompakto ekn naurnos a DNA. Dagitoy a kompakto a patakder ket mangiturong kadagiti panagtignay a nagbaetan ti DNA ken dagiti nadumaduma aprotina, a tumultulong a tengngel no ania kadagiti paset ti DNA ti maisuratan.
