Wulke ?d?ary
Groß Sarchen

DEC
gmejna :	Łaz
zagmejnowanje:	1995 (do Hornike?anskeho j?zora )
wobydlerstwo:	1.120 (31. decembra 2016) [1]
p?estrje?:	10,27 km²
wysokos? :	128 metrow n.m.hł.
51.366931 14.307149 128 Koordinaty : 51° 22′ 1″  S , 14° 18′ 26″  W
postowe ?isło :	02999
p?edwolba :	035726
wotwod?ene słowa:	wobydler/ka: Zd?arow?an/ka adjektiw: Zd?arowski skłonowanje: Wulkich ?d?ar(ow) , Wulkim ?d?aram , Wulke ?d?ary , Wulkimi ?d?arami , we Wulkich ?d?arach
Zd?arowska cyrkej
wikidata: Wulke ?d?ary (Q160207)

Wulke ?d?ary ( n?msce Groß Sarchen , hornjoserbsce te? Wulke Zd?ary ^[2] , prjedy jeno? ?d?ary ) su hornjołu?iska cyrkwinska wjes w Budyskim wokrjesu , kotra? wot l?ta 2005 k Łazej słu?a.

Geografija [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

Wulke ?d?ary le?a w zapadnym d??lu gmejny Łaz ju?nje Hornike?anskeho j?zora p?i r?ce ?ornicy . Sewjerozapadnje Wulkich ?d?arow le?i m?sto Kulow a runje p?ez wsu wjed?e zwjazkowa droha 96 z Wojerec do Budy?ina .

Stawizny [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

Pr?nje historiske naspomnjenje pochad?a z l?ta 1374 ( von der Zore ). Wjes słu?e?e to Wojerowskeho stawoweho knjejstwa . ^[3]

Wot 1691 ha? do swojeje smjer?e w l??e 1704 b? chorwatski połkownik Janko ?ajatovi? knjez nad Wulkimi Zd?arami. Won je historiski zakład serbskeje pow?s?oweje postawy dobreho kuzłarja Krabata .

Dnja 31. awgusta 1852 zni?i wulki wohe? 22 Zd?arowskich statokow. ^[4]

Z wotewrjenjom pr?nich brunicowych jamow spo?atk 20. l?tstotka podwoji so wobydlerstwo wosadneje wsy w b?hu jeno? 25 l?t wot 519 w l??e 1905 na 1088 w l??e 1925, p?i ?im? so te? r??na situacija we wsy sp??nje p?em?ni, dokel? b? wjet?ina zapu?owacych d??ła?erjow z n?mskich kon?in. Borze b?chu serbskor??ni wobydlerjo w mje??inje. W l?tach 1929 do 1932 so k tomu hi??e serbska susodna wjeska Bukojna wotbagrowa.

Wot l?ta 1908 m?je?e wjes zastani??o p?i ?elezniskej ?arje Budy?in?Wojerecy . W l??e 1999 bu wosobowy wobchad zastajeny a 2001 so ?ara zawr?.

Ha? do l?ta 1995 b?chu Wulke ?d?ary samostatna gmejna we Wojerowskim wokrjesu . Dnja 1. oktobra zjedno?ichu so z Koblicami a Stro?u do gmejny Hornike?anski j?zor , kotra? bu 31. decembra 2004 zaso rozpu??ena.

Serbske ?iwjenje [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

Dnja 5. meje 1912 zało?ichu we wsy na iniciatiwu Franca Krala , Awgusta Lap?ticha a Jana Haje?a Serbske towarstwo za Wulke ?d?ary a wokolinu z n?hd?e 140 ?łonami, kotre? b? te? jedne ze zało?enskich towarstwow Domowiny . Z pr?nim p?edsydu towarstwa, ki? m?je?e jako zam?ry ?hajenje a ?kit serbskeje r??e a serbskich zakładnych prawow“ w dobje razantneje industrializacije, sta so wjesny p?edsteji?er Handrij Hajnk. W 1920tych l?t słu?e?e te? Jurij Wjela , ki? b? tehdy z wu?erjom w bliskim Komorowje , do aktiwnych ?łonow towarstwa a skutkowa?e jako dirigent jeho m??aneho chora. ^[5]

Wobydlerstwo a r?? [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

Po statistice Arno?ta Muki m?jachu Wulke Zd?ary we 1880tych l?tach cyłkownje 519 wobydlerjow, z nich 510 Serbow a jeno? d?ewje? N?mcow. ^[6] W cyłej Zd?arowskej wosad?e chod?achu tehdy 2120 wosadnych k serbskej a jeno? pje?o k n?mskej spow?d?i. ^[7]

Arno?t ?ernik zw?s?i w l??e 1956 serbski pod??l wobydlerstwa wot jeno? hi??e 33,9 %. ^[8]

Kubłanje [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

We Wulkich Zd?arach wobsteji zakładna ?ula, na kotrej? so te? serb??ina jako cuza r?? wuwu?uje. ^[9]

Wosobiny [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

• Jan ?ichor (1630?1669) ? farar, magister a p?eło?er; narod?eny w Zd?arach
• Bjedrich August Bergan (1824?1901) ? farar a zakitowar serbstwa; 1852?98 we Wulkich Zd?arach
• Oswald Mrozak (1845?1934) ? farar a nabo?inski procowar; narod?eny w Zd?arach
• Jurij Mucha (1860?1934) ? ch??kar, serbski bra?ka, ludowy spisa?el; narod?eny w Zd?arach
• Pawoł Wi?az (1900?1965) ? wu?er, kulturny historikar, lektor, awtor; narod?eny w Zd?arach

Za dal?ich fararjow hlej zapisk wo Zd?arowskej cyrkwi .

?orła [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

1. ↑ staw: 31. decembra 2016; Poda?a gmejnskeho zarjada Łaz
2. ↑ Walter Wenzel: Oberlausitzer Ortsnamenbuch (2008), ISBN 978-3-7420-2067-3 (n?msce)
3. ↑ Wulke ?d?ary w Digitalnym stawizniskim zapisu m?stnow Sakskeje (n?msce)
4. ↑ Zygu?: Wulke ?d?ary (3). W Pomhaj Boh ?o. 6/1953, str. 3
5. ↑ Siegmund Musiat: Sorbische/wendische Vereine 1716?1937. Ein Handbuch. [=Spisy serbskeho instituta, zwjazk 26] Domowina-Verlag, Bautzen 2001, str. 331sl.
6. ↑ Ernst Tschernik : Die Entwicklung der sorbischen Bevolkerung. Akademie-Verlag, Berlin 1954, str. 90. → w?? wjeski
7. ↑ Arno?t Muka : Statistika Łu?iskich Serbow. Wobli?enje a wopisanje hornjo- a delnjo-łu?iskeho Serbowstwa w l?tach 1880?1885. Budy?in 1884?86, str. 177
8. ↑ Ludwig Elle : Sprachenpolitik in der Lausitz. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budy?in 1995, str. 249. [1247 wobydlerjow, z nich 265 doros?enych z aktiwnymi znajomos?emi serb??iny, 61 z pasiwnymi, 97 serbskich d???i a młodostnych, 824 bjez znajomos?ow] → w?? wjeski
9. ↑ Lis?ina ?ulow z poskitkom serbskeje wu?by na webstronje R??neho centruma WITAJ

Wotkaz [ wobd??ła? | ?orłowy tekst wobd??ła? ]

  Commons: Wulke Zd?ary  ? Zb?rka wobrazow, widejow a awdiodatajow

Wjesne d??le Łaza

B?ły Chołmc  | Bjedrichecy  | Dr?wcy  | Hermanecy  | Koblicy  | Lipiny  | Mortkow  | Rohol?  | ??e?ca  | T?i ?ony  | Tyhelk  | Wulke Zd?ary  | Wysoka  | Zły?in