Canada
Yn Chanadey
|
|
Jarroo-raa
:
A Mari Usque Ad Mare
(
Ladjyn
)
Veih mooir gys mooir
|
Arrane ashoonagh
:
O Canada
Arrane reeoil
:
God Save the King
|
|
Preeu-valley
| Ottawa
45°24′ Hwoaie 75°40′ Heear
|
Balley smoo
|
Toronto
|
Chengey oikoil
|
Baarle
,
Frangish
|
Chengaghyn ardjynagh er enney
|
Inuktitut
,
Inuinnaqtun
,
Cree
,
Dene S?łine
,
Gwich’in
,
Inuvialuktun
,
Slavey
,
Tł?ch? Yatii
|
Possanyn kynneeagh
|
28%
Goaldee
23%
Frangee
3.5%
Mooinjer dooghyssagh
47% elley
|
Reiltys
|
Deynlaghys ard-whaiylagh
as
reeriaght vunraghtoil
|
-
|
Ree
|
Chalse III
|
-
|
Ard-chiannoort
|
Mary Simon
|
-
|
Ard-vinishter
|
Justin Trudeau
|
Bunneeaght
|
---|
-
|
Aghtyn Goaldagh America Hwoaie
|
1 Jerrey Souree
1867
|
-
|
Slattys Westminster
|
11 Nollick
1931
|
-
|
Aght ny Canadey
|
17 Averil
1982
|
Eaghtyr
|
-
|
Yn clane
|
9,984,670
km²
(
2-oo
)
3,854,085
mi ker
|
-
|
Ushtey
(
%
)
|
8.92
|
Earroo yn phobble
|
-
|
Ooley 2008
|
33,364,000 (
36-oo
)
|
-
|
Coontey-pobble 2006
|
31,612,897
|
-
|
Glooaght
|
3.2/km² (
219-oo
)
8.3/mi ker
|
LTS
(
CCK
)
|
Ooley 2007
|
-
|
Yn clane
|
$1.274 trillioon (
13-oo
)
|
-
|
Yn dooinney
|
$38,200 (
12-oo
)
|
LTS
(ennymagh)
|
Ooley 2007
|
-
|
Yn clane
|
$1.432 trillioon (
9-oo
)
|
-
|
Yn dooinney
|
$42,738 (
14-oo
)
|
Gini
(2005)
|
32.1
|
ALD
(2007)
|
▲
0.961 (
ard
) (
4-oo
)
|
Argid
|
dollar
($) (
CAD
)
|
Traa ynnydagh
|
(
UTC
-3.5 gys -8)
|
-
|
Souree (
TTLS
)
|
(
UTC
-2.5 gys -7)
|
Coad eddyr-voggyl
|
.ca
|
Coad chellvane
|
+1
|
She cheer
yn Chanadey
, rish
ny Steatyn Unnaneyssit
,
yn Keayn Sheear
,
yn Keayn Sheealtagh
, as
yn Vooir Arctagh
. She
Toronto
yn caayr smoo, agh she
Ottawa
ard-valley ny cheerey. She
Baarle
as
Frangish
ny chengaghyn oikoil.
Ren ashoon cheeragh cummal ayns yn ard canadagh da millaghyn dy bleinyn roish ren yn chied europaghyn roshtyn. T'ad er fys as yn
Chied Hashoonyn
as yn
Inuit
sleih.
Va'n
Wiggynnaghyn
yn chied Europaghyn er fys dy heet ayns yn Chanadey, ayns
Thalloo yn Eeast
. Ayns yn shey keead jeig, hoshee yn Europaghyn dy ronsaghey yn coose shiar dy yn Chanadey, lesh
John Cabot
(
Sostyn
) ayns 1497, as
Jacques Cartier
(
yn Rank
) ayns 1534.
Va ardjyn dy yn Chanaday reaghit rish
yn Rank
, as ardjyn rish
Sostyn
as
Nalbin
. Va'n Frangaghyn dy cadjyn kied jeh yn ashoonyn cheeragh echey dy chummal ayns oc cheer. Ayns 1605, va Port Royal troggit ayns Acadie (
Nova Scotia
) rish yn frangaghyn, jeeraghit rish Samuel de Champlain, as ayns 1608, va Quebec troggit. Ghow
Goaldagh
cramman dy yn ardjyn Frangagh jei caggey faggys da Quebec ayns 1759.
Er y
Caggey Irreyder Magh Americaanagh
, baillym yn cohionnal Americaanagh dy jannoo
Quebec
ayrn dy
ny Steatyn Unnaneyssit
as hug ad armee dy ghoaill eh jeh yn Goaldagh ayns 1775. Agh cha cummal seose yn ashoon ny Quebec yn
irree magh
. Er yn
Caggey dy 1812
, phrow ny Steatyn Unnaneyssit dy ruegey yn Chanadey.
Ec
1 Jerrey Souree
,
1867
, haink yn Chanadey dy ve cheer. Ren eh goaill stiagh yn cummaghtyn dy
Ontario
,
Quebec
,
Brunswick Noa
, as
Nalbin Noa
. Va
John A. MacDonald
yn chied ard-vinishter. Haink
Manitoba
, yn
Yukon
, as yn
Thallooyn Neear Hwoaie
dy ve ayrn dy yn Chanadey ayns 1870. Haink
yn Cholombey Goaldagh
lhein ayns 1871, as
Ellann ny Flah Edard
ayns 1873.
Va daa
irreyn magh ny Awin Ruy
, ayns 1869-70 as 1885. Haink
Alberta
as
Saskatchewan
dy ve cummaghtyn ayns 1905.
Chagg sidooryn Canadagh ayns
yn Chied Caggey Dowanagh
, er yn oyr v'ad ayrn dy yn
Impiraght Goaldagh
. Haink yn Chanadey dy ve dy mie er fys as cheer jei e aighar ayns yn cragh Oirrag Vimy jeh yn sidooryn
Germaanagh
ayns
yn Rank
ayns 1917. Va yn kiart da teiy currit da mraane rish yn caggey. Chagg sidooryn Canadagh ayns
yn Nah Caggey Dowanagh
myrgeddin. Va'n Chanadey scanshoil ayns 1944 ec Normandy, as ren ad livrey
yn Ollan
.
Ayns 1949, haink
Thalloo yn Eeast as Labrador
dy ve cummaght ny Chanadey. Ayns 1956, ren
Lester Pearson
cooney ayns yn
Geyre-ghaue dy Suez
. Ayns 1982, va buraght noa crooit.
Ta ram sleih Frangagh-Canadagh geearree dy croo nyn eer cheer. Va
refrane
chum ayns
Quebec
ayns 1980, as baillym 40% yn neuchrogheydys. Va refrane elley chum ayns 1995, as baillym bunnys 50% yn neuchrogheydys.
Laa jiu, ta
frangish
loayrit rish 25% dy Chanadaghyn as yn chied chengey. Ta ashoon as cohionnalyn loayrt-Frangish cagh noon yn Chanadey.
Ayns 1999, va
Nunavut
crooit as trass thalloo ny Chanadey, magh ny
Thallooyn Neear Hwoaie
, ayns coardail lesh yn ashoon
Inuit
.
Ta'n Chanadey yn cheer smoo 'sy theihll agh unnane rere eaghtyr, jei
yn Roosh
. Ta 33 millioon sleih cummal ayns y Chanadey.
Ta 3 thallooyn, eddyr
Alaska
as
Greenlyn
. Ta 4 dy yn 5
yn Loghyn Mooar
rheynnit eddyr y Chanadey as ny Steatyn Unnaneyssit.
Ta'n Chanadey sheeyney lesh ny Steatyn Unnaneyssit,
y Danvarg
(
Greenlynn
), as
y Rank
(
Saint Pierre as Miquelon
).
Ta cheeroaylleeaght ny Canadey ym-daahagh. Jeh sleityn ard ayns y heear, banjaghyn rea 'sy vean, as creggyn coodaghey shen ayns y shiar. Ta'n Chanadey cummal keyllyn twoaie slane.
Ta yn daa chengey oikoil ayns yn Chanadey
Baarle
as
Frangish
. Ta daa-hengaght oikoil ayns yn Chanadey leight, jannooit magh ayns yn
Kaart dy Cairyn as Seyrsnysyn Canadagh
as yn
Slattys ny Chengaghyn Oikoil
; t'eh feamagh rish yn
Barrantagh ny Chengaghyn Oikoil
.
Ta chengaghyn bun-chummallagh ny ghaa oikoil ayns Thallooyn Neear Hwoaie. Ta
Inuktitut
yn chengey vooar chooid ayns Nunavut, as chengey oikoil ayns yn thalloo.
Ta'n Chanadey conastey dy 10 cummaghtyn as 3 thallooyn.
Ta tooilley mean ayns Wikimedia Commons bentyn rish:
yn Chanadey
.
Cheeraghyn
ayns
America Hwoaie
|
Antigua as Barbuda
·
Bahamaghyn, ny
·
Barbados
·
Chanadey, yn
·
Choobey, yn
·
Coose Berchagh, yn
·
Dominica
·
Ghuatemaley, yn
·
Grenada
·
Haiti
·
Hondooraghyn, ny
·
Jamaicey, yn
·
Meksico
·
Nickeraag, yn
·
Noo Kitts as Nevis
·
Noo Lucia
·
Noo Winsen as ny Grenadeenyn
·
Phanamaa, yn
·
Pobblaght Ghominicagh
·
Salvador, yn
·
Steatyn Unnaneysit America
·
Trinaid as Tobago
·
Yn Veleesh
|
Reagheydys Chonaant yn Atlantagh Hwoaie (RCAH)
|
Olteynyn
|
Albaan, yn
·
Chanadey, y
·
Cheer Injil, y
·
Chroit, y
·
Clovack, y
·
Clovean, y
·
Danvarg, y
·
Eeslynn, yn
·
Estaan, yn
·
Ghermaan, y
·
Ghreag, y
·
Iddaal, yn
·
Latvey, y
·
Litaan, y
·
Lucsemburg
·
Norlynn
·
Phobblaght Check, y
·
Pholynn, y
·
Phortiugal, y
·
Rank, y
·
Reeriaght Unnaneysit
·
Romaan, y
·
Spaainey, y
·
Steatyn Unnaneysit, ny
·
Turkee, y
·
Ungaar, yn
·
Velg, y
·
Vulgeyr, y
|
Fakideryn
|
Chorshey, y
·
Vassadoan, y
|