Schutzstaffel
(
SS
; fassanit myr
??
chammah, lesh
roonyn Armanagh
; ‘
Squadroon Coadee
’ dy lettyragh), she reagheydys
fo-hidooragh
fo
Adolf Hitler
as fo'n
Phartee Natseeagh
v'eh, 'sy
Ghermaan Natseeagh
, as ny s'anmey er feie'n
Oarpey va goit ec ny Natseeyn
car y
Nah Chaggey Dowanagh
.
V'eh bunnit myr unnid coadee beg va enmyssit
Saal-Schutz
("Shickyrys Halley") as v'eh jeant seose ass arryltee yn phartee dy chiarail shickyrys da cruinnaghtyn partee ayns
Munchen
. Ayns 1925, haink
Heinrich Himmler
stiagh 'syn unnid, as yn unnid er ny ve aachummit fo'n ennym jerrinagh echey roish shen. Fo'n stiureydys echey (1929?1945) dirree eh veih cummey fo-hidooragh beg car
Pobblaght Weimar
dys nane jeh ny reagheydyssyn smoo cummaghtagh 'sy Ghermaan Natseeagh. Veih pooaraghey yn Phartee Natseeagh derrey tuittym y ream ayns 1945, v'eh yn SS yn ard-jantys shickyrys v'ayn as eh freggyrtagh lesh y
vooar-arrey
as yn
atchimys steat
cheusthie jeh'n Ghermaan as jeh'n Oarpey fo ny Natseeyn.
Va'n reagheydys rheynnit ayns daa vooar-phossan: yn
Allgemeine SS
(yn ‘SS Cadjin’) as y
Waffen-SS
(yn ‘SS Armit’). Va'n
Allgemeine SS
freggyrtagh er son jeeaney yn
pholasee kynneeagh 'sy Ghermaan Natseeagh
as er son y pholeeney cadjin, tra va'n
Waffen-SS
jeant ass ny h-unnidyn caggee jeh'n SS, marish ammys looit da Hitler. Ren rheynn elley jeh'n SS, y trass rheynn va enmyssit
SS-Totenkopfverbande
(SS-TV; "Unnidyn
King y Vaaish
"
), stiurey ny
sleih-champyn
as ny
sleih-champyn ard-ghunverys Natseeagh
. Va'n SS rheynnit magh ayns fo-rheynnyn elley, goaill stiagh reagheydyssyn y
Gestapo
as y
Sicherheitsdienst
(SD). VV'ad freggyrtagh er son cronnagheyn noidyn firrinagh ny cummyssagh jeh'n steat Natseeagh, neaghtyraghey yn chondaigys, poleeney ny Germaanee rere y barrantys oc da
eie-oaylleeaght ny Natseeyn
, as kiarail fysseree hie as yoarree.
She yn SS va'n reagheydys va foddey freggyrtagh lesh dunverys kynney-ghunveragh
mysh 5.5 – 6 millioonyn dy Ewnyn as millioonyn dy ghreihyn elley
car y
Deherree
.
Ren olteynyn ass dagh rheynn jeh'n SS jannoo
kimmeeyssyn caggee
as
kimmeeyssyn noi'n cheelnaue
car y Nah Chaggey Dowanagh (1939?45). Chammah's shen, va ayrn mooar ec yn SS ayns ventyryn traghtee as
ghow ad ro-foays ass carchyree ny sleih-champyn myr labreeyn sleabagh
. Lurg taartys y Ghermaan Natseeagh, hie yn SS as y Partee Natseeagh er nyn mriwnyssey liorish
Bing Chaggee Eddyr-ashoonagh
ayns Nuremberg myr reagheydyssyn kimmeeagh.
Ernst Kaltenbrunner
, y rheynn-toshiagh s'yrjey mastey toshee yn SS va foast er mayrn, v'eh feddynit kyndagh er son kimmeeyssyn noi'n cheelnaue ec cooishyn leigh Nuremberg as v'eh croghit ayns 1946.
Ta tooilley mean ayns Wikimedia Commons bentyn rish:
Schutzstaffel
.
|
---|
Eddyrashoonagh
| |
---|
Ashoonagh
| |
---|
Elley
| |
---|