Zafarraya
|
|
|
|
|
|
|
| Estado
| Espana
|
| Comunidade autonoma
| Andalucia
|
| Provincia
| Provincia de Granada
 |
|
|
|
|
| Capital
| Zafarraya
|
|---|
|
| Poboacion
| 2.157
(2023)
(37,19
hab./km²
)
|
|---|
|
| Parte de
| |
|---|
| Superficie
| 58 km²
|
|---|
| Altitude
| 893 m
|
|---|
| Comparte fronteira con
| |
|---|
|
| Codigo postal
| 18128
|
|---|
| Fuso horario
| |
|---|
|
| Codigo INE
| 18192
|
|---|
|
|
|
| Paxina web
| zafarraya.es
|
|---|
 |
Zafarraya
e un
municipio
andaluz
situado o sur do
Poniente Granadino
(
provincia de Granada
), no sueste de
Espana
. Limita cos concellos granadinos de
Loja
e
Alhama de Granada
e cos concellos
malaguenos
de
Periana
e
Alfarnate
. O concello esta situado no
Campo de Zafarraya
, que constitue o maior
polje
da
Peninsula Iberica
.
Vista de Zafarraya desde unha montana proxima.
Segundo a maioria dos historiadores, "Zafarraya" procede do
arabe
"
Faha-al-ra iyya
" que significa "campo de pastores", ainda que hai quen defende que deriva mais ben de
Saiarraya
que pode traducirse por "limite de territorio". De calquera xeito, este lugar foi asentamento humano dende o
Neanderthal
como demostran os restos do chamado ‘
Home de Zafarraya
’, datados en 30.000 anos,
[
1
]
atopados na
Cova do Boquete de Zafarraya
. No segundo milenio antes de Cristo asentouse a cultura de
El Argar
, con poboados en lugares de facil defensa. Mais tarde houbo campamentos
fenicios
e
romanos
e a mediados do
seculo VIII
chegaron os musulmans, da man do
principe
Omeia
Abd al-Rahman I
. Durante seculos foi paso obrigado para tropas e caravanas no camino ata
Velez
, Alhama e Loja. Trala reconquista cristia pasou a depender de
Velez-Malaga
e
Alhama de Granada
iniciou con ela un longuisimo preito que durou varios centos de anos e que finalmente ganouno a cidade de Velez-Malaga. O
11 de outubro
de
1815
Zafarraya constituiuse como
vila
independente mediante unha Real Cedula concedida polo rei
Fernando VII
e pouco despois como
municipio
.
[
2
]
Isto provocou graves enfrontamentos coa vecina
Alhama de Granada
polo aproveitamento de
Jurtiga
e a serra de
Loja
, que finalmente quedaron en mans de Zafarraya.
[
2
]
Estes conflitos foron recollidos pola prensa da epoca:
Souben coa maior dor que a xente de Alhama, capitaneada por individuos do seu Concello entrou a sangue e lume no llano de Zafarraya e incendiado non so as mieses, parvas carretas e arbores, senon tamen ponendo lume a poboacion chamada Chozas do Almendral, sen perdoar nin a inocencia dos nenos, nin as canas dos ancians, nin a debilidade do belo sexo, nin ainda os clamores dos desgraciados enfermos e impedidos que ali pereceron.
[
3
]
En
1833
, coa ordenacion provincial que realizou
Javier de Burgos
, pasou a formar parte da
provincia de Granada
.
No ano
1850
a raina
Isabel II
accedeu a segregar a vila a efectos administrativos e de xulgados de
Alhama de Granada
, quedando asi agregada a
Loja
. No ano
1871
, chegouse ao primeiro acordo do deslinde do concello de Zafarraya co de Alhama de Granada.
[
3
]
Durante a decada de
1870
Zafarraya foi o pobo mais emprendedor e crecente de toda a comarca, e menos de cen anos despois, converteuse no segundo mais importante despois da vecina
Alhama
, chegando a ter mais de 3000 habitantes a finais de seculo.
[
3
]
O
dia de Nadal
de
1884
, a vila de Zafarraya foi azoutada por un
terremoto
con epicentro entre
Ventas de Zafarraya
e
Arenas del Rey
. Houbo 25 mortos e 75 feridos, colapsando o 30 % dos edificios, entre eles a antiga Igrexa da cal se conservan os restos. A cidade reedificouse nun 80 % seguindo os planos urbanistas, convertendo a localidade nun espazo de ruas rectas e ordenadas.
Panel informativo sobre o Polje de Zafarraya
O
Polje de Zafarraya
e unha
formacion xeoloxica
cunha complexa morfoloxia interna. Pertence ao grupo de estruturas imbricadas formadas por escamas de modo que a depresion formada, inscribese na escama de Zafarraya, que esta imbricada entre a vertente sur das
calcarias
xurasicas do vasto domo
anticlinal
da
Serra Gorda de Loja
e a escama de calcarias xurasicas da
Serra de Alhama
. Este polje, esta limitado ao leste por unha falla meridiana e esta interceptado cara ao sur por uns
flyschs
que se apoian na escama de
Alhama
. A natureza dos materiais
karsticos
, de idade
xurasica
, que na sua maior proporcion constituen a sua base, condicionan o funcionamento hidroxeoloxico do
acuifero
.
O acuifero karstico do Polje de Zafarraya e unha depresion pechada que forma parte do extenso macizo carbonatado de Serra Gorda que e o de maior entidade hidroxeoloxica. Ocupa unha area ovalada duns 300 km² e esta rodeado e selado nos seus bordos por materiais de baixa permeabilidade. O polje de Zafarraya, dunhas dimensions de 10 km de lonxitude por 3,5 km de anchura maxima, esta comprendido nunha cunca hidrografica pechada de 151 km² dos cales o 65 % o forman materiais
karsticos
carbonatados de Serra Gorda.
Ofrece un exemplo claro do papel da neotectonica; a estrutura de escamas e antiga, posto que un brazo de
mar totoniense
invadiu a depresion e as molasas depositadas, fosilizaronse arredor dos 1200 m elaborando na sua prolongacion un aplanamento parcial nas calcarias xurasicas de Serra Gorda. Despois da retirada do mar, as molasas sufriron un importante desmontamento grazas ao encaixamento dunha rede hidrografica que debia franquear a Serra de Alahama pola incisura do
Boquete de Zafarraya
, situado no municipio de
Ventas de Zafarraya
.
Ao mesmo tempo, as augas deberon filtrarse, exercendo unha corrosion quimica e unha abrasion mecanica, grazas as areas que lle subministraron as molasas. O desenvolvemento do
endokarst
terminou por desviar no seu proveito todas as augas e claramente as do
Arroio da Madre
, que atravesa a depresion de leste a oeste e que sumese por este
ponor
e os adxacentes que son os que drenan a maior parte do seu leito.
Estes ponors son chamados do Porteno e do Cortijo Sabanillas. A area dos sumidoiros da parte occidental do polje coincide coa zona mais baixa de tres cuncas fluviais:
- Cunca do Arroio da Madre
- Cunca do Arroio Hediondo
- Cunca Sur do Pico Montoso
Vista parcial de Zafarraya e da Igrexa da Inmaculada Concepcion.
Os resultados en Zafarraya das ultimas
eleccions municipais
, celebradas en
maio
de
2019
, foron:
[
4
]
Interior da Ermida do Cristo das Tres Marias.
- Igrexa da Inmaculada Concepcion
. Edificada tralo
terremoto de 1884
, na
Praza da Liberdade
- Ermida do Cristo das Tres Marias
. Ermida onde reside o patron da vila de Zafarraya, unha pintura sobre cristal de orixe anonimo e lendario.
- Festas na honra do Senor das tres Marias
Cada
1
e
3 de maio
, o patron de Zafarraya xunto a Virxe de Monsalud, patroa da localidade, baixan o 1 e soben o 3 da Ermida a Igrexa da Asuncion respectivamente.
- Feira de Zafarraya