Mesoamerica (en grego: μ?σο? [mesos], ‘intermedio’) e a rexion do continente americano que comprende a metade meridional de Mexico , os territorios de Guatemala , O Salvador e Belize , asi como o occidente de Honduras , Nicaragua e Costa Rica . Non debe confundirse coa rexion mesoamericana , concepto acunado para denominar unha rexion xeoeconomica por organizacions internacionais tales como a OCDE ; ^{[ 1 ]} Mesoamerica, como se define neste artigo, e unha area definida pola cultura. Esta rexion viu o desenvolvemento dunha civilizacion indixena no marco dun mosaico de gran diversidade etnica e linguistica. A unidade cultural dos pobos mesoamericanos reflictese en varios trazos que Paul Kirchhoff definiu como o complexo mesoamericano . ^{[ 2 ]} A definicion do que se acepta como mesoamericano e obxecto de discusion entre os estudosos desta civilizacion; con todo, con frecuencia mencionase no inventario a base agricola da economia, o cultivo do millo , o uso de dous calendarios (ritual de 260 dias e civil de 365), os sacrificios humanos como parte das expresions relixiosas, a tecnoloxia litica e a ausencia de metalurxia , entre outros. No seu momento, a definicion do complexo mesoamericano serviu para distinguir aos pobos mesoamericanos dos seus vecinos do norte e do sur.

O desenvolvemento de Mesoamerica estendeuse por varios seculos. Os especialistas discuten sobre a epoca que pode considerarse o ≪inicio≫ da civilizacion mesoamericana. De acordo con algunhas posturas, o fito inicial consiste no desenvolvemento da olaria . Outros consideran que o primeiro complexo mesoamericano desenvolvese entre os seculos XV e XII a. C. , periodo contemporaneo a cultura olmeca . Ao longo da sua historia, os pobos mesoamericanos construiron unha civilizacion cuxas expresions falan de elementos compartidos por varios pobos e trazos que os distinguen entre si. Na medida que avanzou o proceso civilizatorio, alguns trazos homogeneizaronse polo contacto interetnico e outros adquiriron especificidade en certos contextos. Este proceso foi continuo e perduro ata a colonizacion espanola . Alguns autores empregan indistintamente os nomes nahuas para describir obxectos e conceptos orixinais de Mesoamerica. ^{[ 3 ]} e outros destacan as diferenzas entre os pobos da rexion. ^{[ 4 ]}

A maior parte dos pobos mesoamericanos falaron linguas pertencentes as seguintes familias linguisticas: otomangueanas , maias , mixezoqueana , totonacana e utoazteca . Outras linguas estan illadas ou non puideron ser clasificadas porque desapareceron no proceso de castelanizacion que comezou coa colonizacion espanola e continua ata a data. Este mosaico de linguas e etnias estivo presente durante a epoca prehispanica e ten o seu correlato nas numerosas culturas indixenas que se desenvolveron en diversas zonas e tempos de Mesoamerica, entre as cales as mais estudadas foron a mexica , a maia , a teotihuacana , a zapoteca , a mixteca , a olmeca ou a tarasca . Malia a concentracion de estudos que se deron no caso desas importantes culturas, Mesoamerica foi escenario de moitos pobos, alguns dos cales apenas comezaron a ser investigados a partir de excavaciones recentes.

Sumario [ editar | editar a fonte ]

Mesoamerica significa "America media". Este termo propuxose para referirse a un espazo cultural que abarca desde a parte meridional de Mexico ata Costa Rica , o cal diferenciase doutras rexions pola forma de vida dos seus poboadores, o seu clima e a sua xeografia. Mesoamerica e un espazo de climas e paisaxes variadas, como vales, bosques, costas, pantanos e selvas. As suas terras eran humidas e fertiles, adecuadas para a agricultura, ademais habia numerosos lagos e rios. Ainda con esa diversidade, os habitantes da rexion tinan certas caracteristicas en comun, por exemplo, as suas sociedades organizabanse en grupos con diferentes funcions e importancia. Por unha banda os gobernantes, divididos en xefes relixiosos e militares, e, por outra, artesans e campesinos. Esta division social manifestouse nos palacios, templos, habitacions e espazos urbanos nos que os gobernantes vivian. A sua dieta constaba de millo , feixon , chile , cabaza , aguacate e cacao . Fixeron importantes obras para controlar e aproveitar a auga de choiva, rios e lagos. A sua relixion era politeista tinan crenzas relixiosas que combinaban con conecementos de astronomia , matematicas , enxenaria , arte , escritura e medicina . Ademais destacan os basamentos piramidais e edificacions que construiron nas cidades para o ritual de xogo de pelota. Inventaron un sistema de numeracion con base vixesimal e a sua escritura era ideografica, e dicir, debuxaban simbolos que representaban ideas. Rexianse por dous calendarios diferentes: o de 365 dias para as actividades agricolas e o de 260 para as suas crenzas relixiosas. Cos seus mitos intentaron explicar a complexidade do mundo natural e o humano, tratando de preservar a harmonia entre ambos.

Definicion de Mesoamerica [ editar | editar a fonte ]

Desde que creceu o interese polas culturas indixenas de America Central e Mexico , os especialistas enfrontaronse ao problema de interpretar os datos disponibles sobre os pobos indixenas. Os importantes avances nas investigacions arqueoloxicas no centro de Mexico -particularmente en Oaxaca , onde Alfonso Caso encabezaba as escavacions en Monte Alban - e na area maia -co equipo de Ricketson investigando Uaxactun - mostraban que entre esas rexions, consideradas alleas entre si ata a decada de 1940, habia grandes coincidencias culturais que requirian unha explicacion. ^{[ 5 ]}

Alfred Kroeber introduciu en 1939 o concepto de areas culturais ^{[ 6 ]} para abordar a presenza de trazos culturais parecidos en pobos diversos etnicamente e separados relativamente na xeografia dunha mesma rexion. Na obra Cultural and natural areas of native North America , Kroeber propuxo que o norte de America Central e os territorios dos pobos agricolas de Mexico constituian unha mesma area cultural, ^{[ 7 ]} pero a sua proposta non pareceu ter eco nos circulos arqueologicos. En 1943 Paul Kirchhoff deu a conecer o seu artigo Mesoamerica , no que problematizo a unidade cultural da zona maya e o centro de Mexico. No seu texto, Kirchhoff delinou un conxunto de trazos cuxa presenza era significativa nos pobos do norte de America Central e o centro e sur de Mexico, mesmos que os distinguian doutras culturas americanas. Kirchhoff dicia que o limite norte de Mesoamerica era a rexion comprendida entre o rio Sinaloa , a Serra Madre Occidental os cuncas dos rios Lerma , e Panuco e o limite sur seria a lina entre a desembocadura do rio Motagua e o golfo de Nicoya, en Costa Rica .

Os limites son flexibles, o que significa que depende sobre o aumento ou diminucion de recursos por tempadas. Mesoamerica ten unha superficie de 1 000 218  km² . Este conxunto de trazos culturais incluia o sedentarismo , o uso do baston plantador/cortador , o cultivo do millo (a milpa ) e a sua nixtamalizacion , a practica do xogo de pelota , o sistema de numeracion con base vigesimal, o uso do calendario ritual de 260 dias , a practica de varios tipos de sacrificios humanos e o sistema de escritura pictografico . En posteriores traballos, Kirchhoff mostrouse ≪decepcionado≫ do recibimento pouco critico que tivo o termo Mesoamerica nos circulos arqueoloxicos e lamentaba que non tivera lugar un proveitoso debate sobre a pertinencia do concepto. ^{[ 8 ]}

A pesar deste recibimento da sua proposta, os avances da arqueoloxia dos pobos mesoamericanos puxeron en relevo algunhas debilidades da definicion de Mesoamerica presentada orixinalmente por Kirchhoff. Un dos primeiros senalamentos e a sua enfase historicista e culturalista, que pretende definir a civilizacion mesoamericana como un conxunto de elementos desarticulados que tenden a identificacion da cultura co grupo etnico e a comunidade linguistica . ^{[ 9 ]} Nas decadas seguintes desenvolveronse novos enfoques para abordar a civilizacion dos pobos precolombianos da America media . Entre outras cousas, isto inclue a revision da cronoloxia indixena . ^{[ 10 ]}

Xeografia [ editar | editar a fonte ]

A dimension historica da xeografia mesoamericana [ editar | editar a fonte ]

Para comprender a xeografia de Mesoamerica hai que situala nunha dimension diacronica , e dicir, como unha realidade dinamica. Hai que salientar que Mesoamerica e unha civilizacion compartida por pobos de diversa orixe etnica e que, a diferenza doutras civilizacions como o Antigo Exipto ou Mesopotamia , os pobos que compartiron a civilizacion mesoamericana non constituiron nunca unha unidade politica. As fronteiras de Mesoamerica corresponden aos territorios daqueles pobos que formaron parte da esfera da civilizacion mesoamericana, que comparte unha cultura cuxas caracteristicas se abordan mais abaixo. Os confins de Mesoamerica tampouco corresponden cos limites de ningun pais moderno. Despois da conquista espanola, os pobos mesoamericanos quedaron incorporados ao vicerreinado de Nova Espana , pero este dominio da coroa espanola incluiu tamen a outros grupos de culturas diferentes tales como os oasisamericanos , os nomades de Aridoamerica e os pobos da baixa America Central .

Mesoamerica ocupa unha porcion do continente americano entre o oceano Pacifico ao oeste; e o mar Caribe e o golfo de Mexico ao norte e ao oriente. Os seus limites setentrionais son menos claros, con excepcion daqueles dados pola peninsula do Iucatan . Na sua epoca de maior avance dentro do continente, cara ao norte, os territorios da mesoamericanidade incluiron a serra Madre Occidental de Durango e Zacatecas , a serra Gorda , o Tunal Grande e a serra de Tamaulipas . Isto ocorreu durante o periodo Clasico . Ese avance cara ao norte foi favorecido por condicions climatoloxicas que permitiron a agricultura e a concentracion urbana; o contexto climatico actuou en conxunto coa crecente importancia das rutas de intercambio entre Oasisamerica e Mesoamerica que atravesaban as zonas do centro de Mexico sinaladas antes. Prolongadas secas e crises politicas arrastraron as sociedades do norte de Mesoamerica e a rexion foi abandonada e ocupada novamente por nomades aridoamericanos ao redor do seculo VIII d. C. ^{[ 11 ]}

Doutra banda, o limite sur e oriental de Mesoamerica foi mais ou menos estable. Con todo, algunhas manifestacions dos pobos da zona afastaronse das pautas mesoamericanas durante o Preclasico Tardio e o Clasico Temperan (seculos. IV e VII a. C.), de modo que durante esta epoca a rexion de Centroamerica afastouse da esfera cultural da America Media. Ao terminar esta etapa, os lazos coas culturas mesoamericanas restableceronse e foron reforzados polas migracions de grupos otomangueanos ( chorotegas e mangues ) e uto-aztecas ( pipils e nicaraos ). ^{[ 12 ]}

Trazos xeograficos de Mesoamerica [ editar | editar a fonte ]

Mesoamerica atopase aproximadamente entre os paralelos 10° N e 22° N. E un territorio de gran diversidade topografica e ecoloxica. A sua topografia e diversa porque a conforman varias cadeas montanosas e nos que forman parte do cinto de lume do Pacifico . Doutra banda cando se penetra cara ao norte das terras altas, na peninsula iucateca, desaparecen as serras e decrece a altitude ata converterse o territorio nunha planicie calcarea que no seu extremo mais setentrional caracterizase polas suas selvas baixas e clima caloroso. Todo isto e un factor elemental para comprender a xeografia de Mesoamerica, porque introduce un factor de diversidade notable. Por iso, ainda que Mesoamerica no xeral atopase na zona tropical e subtropical, alberga grandes contrastes climaticos .

As terras baixas [ editar | editar a fonte ]

As terras baixas mesoamericanas comprenden aquelas rexions por baixo de 1000  m s. n. m. ^{[ 13 ]} Tratase en xeral das chairas costeiras e os pedemontes das montanas que baixan ao litoral. Caracterizanse pola sua temperatura calida, ainda que outras condicions xeograficas poidan variar. No xeral a fachada atlantica posue unha humidade maior e unha vexetacion mais exuberante que a costa do Pacifico . Nos contrafortes da serra Madre Oriental os reximes de choiva son elevados e os rios que baixan ao golfo de Mexico en vertentes pronunciadas denominadas aluvions desbordanse con frecuencia, como a chaira tabasquena , unha extensa planicie de aluvion onde se localiza a conca hidroloxica mais importante de Mexico formada polos rios Grijalva e Usumacinta . Na mesma situacion atopase a serra dos Tuxtlas , no centro do actual estado mexicano de Veracruz . A peninsula do Iucatan -que e unha gran planicie calcarea a pouca altura sobre o nivel do mar- comparte con Honduras unha tempada de choivas con maiores precipitacions entre maio e decembro. A auga e tan abundante na vertente atlantica mesoamericana que as zonas humidas foron unha parte importante da paisaxe ata que comezaron a ser devastados pola accion humana. Os pantanos de Centla en Tabasco , son unha mostra, ainda que non unica, dos ecosistemas nativos das costas atlanticas da rexion.

Os furacans golpean as costas de Mesoamerica cada ano. A temperatura non presenta contrastes considerables, e calida durante todo o ano e a diferenza entre temperaturas maximas e minimas e relativamente pequena.

O oceano Pacifico bana as costas occidentais de Mesoamerica. A diferenza da vertente atlantica, no Pacifico as cadeas montanosas condicionan unha chaira costeira sumamente angosta. Algunhas rexions de Nayarit e Sinaloa posuen mostras de zonas humidas que como no Atlantico foron depredadas polos seres humanos.

As rexions tropicais de Mesoamerica foron modificadas intensamente desde a chegada dos espanois. O fenomeno, con todo, ten inicio na epoca prehispanica. Os maias talaron enormes extensions de selva para construir as suas cidades no Peten , asi como na rexion que actualmente corresponde aos estados mexicanos de Chiapas e Campeche , mesmas que a propia selva volveu cubrir anos despois de ser abandonadas polos seus habitantes. Nas costas de Tabasco os indixenas olmecas vironse precisados a desenvolver tecnicas de cultivo que consistiron en drenar a auga e levar terra onde so habia lodo. Ainda que pareza inverosimil, cultivos que hoxe son tan tipicos e caracteristicos nesta zona como o platano e a cana de azucre , non existian en Mesoamerica antes da chegada dos espanois. Entre outras especies vexetais comuns destes ecosistemas atopase o cacao , de vital importancia para a economia, a gastronomia e ainda a subsistencia indixena e actual; o mangleiro e a ceiba , arbore sacra na cosmogonia mesoamericana pero particularmente na maia . ^{[ 14 ]} Varios dos animais de maior significado para os mesoamericanos eran comuns nas zonas tropicais, por exemplo, o xaguar , o papagaio , o lagarto , os monos , o quetzal e o faisan .

As terras altas [ editar | editar a fonte ]

As terras altas xogaron un papel moi importante ao longo da historia de Mesoamerica. Nesta categoria atopanse as zonas con altitudes maiores a 1000 m s. n. m. ^{[ 15 ]} As montanas son unha marca da paisaxe das terras altas mesoamericanas. Varias cadeas montanosas enmarcan e sucan Mesoamerica. En territorio mexicano, corre paralela ao Pacifico a Serra Madre Occidental desde Sonora ata Xalisco . En Colima comeza o Eixo Neovolcanico , que atravesa Mexico ata o golfo, onde se atopa coa Serra Madre Oriental e forma en Oaxaca o chamado escudo Mixteco . A costa do Pacifico entre Michoacan e Oaxaca e bordeada polos noiros da Serra Madre do Sur , tan proxima ao litoral que a chaira costeira e practicamente inexistente. O istmo de Tehuantepec interrompe a abrupta topografia de Mexico e marca ao mesmo tempo o principio das rexions montanosas de America Central . Ao oriente desta rexion levantanse a Serra Madre de Chiapas e a cordilleira Centroamericana que ocupa a metade sur de Guatemala , o territorio do Salvador e chega a Honduras . Ao oriente das terras baixas de El Peten levantanse os montes Maia , unha pequena serra no sur de Belize . O territorio de Nicaragua e menos abrupto que os seus vecinos do norte, con todo ali comeza a cordilleira volcanica que bordea a costa pacifica ata Costa Rica. Nela atopanse varios volcans como o Cerro Negro e a illa Ometepe . Nos confins surenos de Mesoamerica, atopase a cordilleira de Guanacaste , xa en territorio de Costa Rica .

Entre estas cadeas montanosas atopanse vales altos, de elevacions superiores a 1500 m.s.n.m. A pesar de atoparse preto uns doutros, a diversidade ecoloxica en Mesoamerica e unha das suas caracteristicas definitorias. Por poner un exemplo, o talude oriental do volcan Citlaltepetl ten un clima favorecido por choiva abundante e agradable temperatura; alen do mesmo volcan atopanse os aridos chairos de San Juan e o val de Tehuacan , onde as nubes descargan a pouca auga que resta despois de atravesar a Serra Madre Oriental.

As condicions ecoloxicas das terras altas mesoamericanas dependen da sua altitude , a sua latitude respecto ao ecuador terrestre e a topografia . No xeral, o norte de Mesoamerica e mais arido que o sur da rexion. Mesoamerica abarcou algunha vez o semideserto de Zacatecas e San Luis Potosi , de condicions rigorosas. O Bajio tamen presenta un rexime de choiva limitado, pero a presenza do rio Lerma e os seus afluentes suaviza as condicions de vida na rexion. No centro de Mexico, o val de Toluca e o de maior altitude do pais, ten un clima chuvioso e mais frio que o val de Mexico que se atopa ao oriente. O terceiro dos grandes vales do centro de Mexico e o val Poblano-Tlaxcalteca , de condicions e altitude similares as do val de Anahuac. Ao sur do Ajusco atopase o val de Morelos cuxo clima se asemella ao das terras tropicais.

Areas culturais [ editar | editar a fonte ]

Centro de Mexico [ editar | editar a fonte ]

Conecido como ≪ Eixo Neovolcanico ≫. Recibiu influencia olmeca durante o milenio I a.C. , e pouco tempo despois floreceron culturas endoxenas. A cidade de Teotihuacan, chamada polos mexicas ≪cidade dos deuses≫, foi quizais a cultura mais importante das que radicaron en Mesoamerica, pois a sua influencia mesmo chegou a Aridoamerica e Oasisamerica . Tras a caida teotihuacana asentaronse nas suas proximidades as culturas de Xochicalco, nos estados actuais de Morelos, Tlaxcala (Cacaxtla) e Poboa (Cholula). No milenio II comezaron as invasions toltecas e en 1325 fundouse Tenochtitlan.

Unha das areas mais importantes durante a historia prehispanica de Mexico foi o que se conece como Centro de Mexico. Esta conformado polos vales de terra tepeda a fria situados no Eixo Neovolcanico e no norte da conca do rio Balsas. E un nicho ecoloxico caracterizado polo seu clima tepedo e a ausencia de correntes importantes de auga. As choivas, doutra banda, presentanse entre os meses de abril a setembro, e non son demasiado abundantes. Este feito foi o que motivou o desenvolvemento temperan de obras hidraulicas, entre as que se contan a canalizacion dos rios e os sistemas de quenllas nas ladeiras dos cerros para almacenar a auga.

O val de Tehuacan, localizado ao sueste desta rexion e importante porque del proceden os restos ao parecer mais antigos de cultivo do millo e algunhas das mostras da ceramica mais antiga de Mesoamerica. O Centro de Mexico inclue ademais, a conca lacustre do val de Mexico , composta por varios lagos e lagoas. En torno ao lago de Texcoco creceron poboacions tan importantes como Cuicuilco , no periodo Preclasico; Teotihuacan no Clasico e Tula e Tenochtitlan no periodo Posclasico .

As ultimas culturas do Eixo Neovolcanico foron as da Tripla Alianza : Texcoco, Tlacopan e Tenochtitlan. Cun inicio dificil, os mexicas asentaronse no val de Mexico en 1325 e un seculo despois comezou a sua hexemonia ao liberar Izcoatl ao seu pobo de mans dos senores de Azcapotzalco. En 1430 a Tripla Alianza quedou formalmente constituida. Izcoatl, por consello de Tlacalael , mandou queimar os codices da historia azteca e reescribiu totalmente a historia do seu pobo.

En menos de cen anos a Tripla Alianza conquistou gran parte de Mesoamerica, coa caracteristica de que permitian aos pobos sometidos conservar a sua cultura e relixion.

Area maia [ editar | editar a fonte ]

A area maia e unha das mais amplas de Mesoamerica. Alguns autores dividena en dous sectores: a peninsula do Iucatan , no norte, e as Terras Altas, no sur. A primeira comprende, ademais da peninsula de Iucatan, Tabasco , o Peten e Belize . Tratase dunha zona de terras baixas e clima quente, azoutada polos furacans e as tormentas tropicais do mar Caribe . E unha plataforma calcarea , apenas elevada cara ao sur, onde a denominada Sierrita rompe a chaira da paisaxe. Carece de correntes de auga superficiais, pois o chan e demasiado permeable; en cambio, son abundantes as correntes subterraneas e os cenotes . Por outra banda, as Terras Altas comprenden os altiplanos de Guatemala , Chiapas , o occidente de Honduras e o occidente e centro de O Salvador (a zona central do Salvador tivo contacto comercial con Centroamerica, pero foi mais grandemente influido pola area maya, mostra diso son os sitios famosos de San Andres , Xoia de Ceren e Cihuatan ). E unha rexion de clima tepedo-frio, e con choivas abundantes. As ladeiras das montanas estan cubertas dunha espesa vexetacion que ameaza o desenvolvemento da agricultura. As Terras Altas maias non estan menos expostas a influencia dos ciclons caribenos que con frecuencia ocasionan desfeitas na zona.

Os primeiros desenvolvementos culturais importantes da area maia ocorreron na zona sur. A primeira ceramica, producida na localidade belicena de Cuello parece indicar que o desenvolvemento da oleria na area maia foi derivado das tradicions suramericanas. A primeira cidade con arquitectura monumental foi Nakbe (ca 1000 a. C.), seguida por El Mirador (ca 600 a. C.), a cidade mais grande de todas e a maior da America precolombiana, localizadas na conca do Mirador , en Peten, Guatemala, onde se iniciou a cultura do Preclasico con todos os atributos do Clasico . Nas terras baixas do Pacifico de Guatemala desenvolvese Takalik Abaj a unica cidade de Mesoamerica con ocupacion olmeca e logo maia.

Seculos mais tarde, desenvolveronse os primeiros centros de poboacion que haberian de converterse en cidades no periodo Clasico . Entre eles hai que contar a Kaminaljuyu nas terras altas de Guatemala, Quirigua , Uaxactun e Tikal , esta ultima haberia de ser a mais grande das cidades maias entre os seculos III e VIII d. C. A caida e abandono das grandes cidades maias debeuse a unha combinacion de factores: guerras internas, desastre ecoloxico, cambio climatico, migracions provenientes do norte de Mesoamerica. Desta maneira, o corazon da cultura maia trasladouse as terras da actualmente denominada peninsula do Iucatan . Nesta rexion haberian de florecer as cidades de Chichen Itza , Uxmal , Tulum , Mayapan , Coba e Izamal entre moitas outras, a partir da migracion maia cara a peninsula do Iucatan ocorrida desde as terras altas de Guatemala a partir do seculo III  d. C. e despois, dentro da propia Peninsula, predominantemente de oriente a ponente, a partir do seculo V  d. C. Na actualidade perviven 27 grupos maias, 21 deles en Guatemala .

Oaxaca [ editar | editar a fonte ]

Sen ningunha dubida tratase dunha das mais importantes zonas mesoamericanas. Nos vales centrais de Oaxaca orixinouse a civilizacion zapoteca, quen estableceu o calendario de 260 dias, usado posteriormente pola maioria dos pobos mesoamericanos, e un sistema de escritura propio e diferente ao olmeca e ao maia. Monte Alban converteuse no paradigma desta civilizacion, e a sua caida a rexion foi ocupada polos mixtecos.

A rexion oaxaquena foi desde a epoca mesoamericana unha das mais diversas. Tratase dun territorio sumamente montanoso, enmarcado pola Serra Madre do Sur e o Escudo ou No Mixteco . Inclue unha porcion da conca do rio Balsas, caracterizada pola sua secura e complexa topografia. Os seus leitos de auga son curtos e de pouca capacidade. Nese sentido, parecese bastante a rexion do centro de Mexico.

Dous foron os escenarios principais da historia cultural dos pobos oaxaquenos. Por unha banda, os vales centrais de Oaxaca viron o desenvolvemento da civilizacion zapoteca , unha das mais antigas e conecidas do ambito mesoamericano. Esta cultura desenvolveuse a partir dos cacicados rexionais que controlaban a terra de cultivo (moi fertil, ainda que demasiado seca) dos pequenos vales de Etla, Tlacolula e Miahuatlan. Alguns dos primeiros exemplos de gran arquitectura en Mesoamerica pertencen a esta rexion, como o centro cerimonial de San Jose Mogote . A hexemonia deste centro cerimonial na rexion do Valle, pasou a mans de Monte Alban , a capital clasica dos zapotecos. A caida de Teotihuacan no seculo VIII d. C. permitiu o maior apoxeo da civilizacion zapoteca. Con todo, a cidade de Monte Alban foi abandonada no seculo X d. C., e deu lugar a unha serie de centros rexionais que se disputaban a hexemonia politica.

Ao ponente dos vales centrais, localizase a rexion mixteca . Tratase dun terreo sumamente montanoso de altitudes moi variables, que chegan a mais de 3000   m   s.   n.   m. Os climas varian do tepedo de montana ao tropical seco, e en xeral a choiva e escasa. Existen poucas correntes superficiais de auga, e na actualidade, boa parte da zona presenta un grao de deforestacion alarmante. A Mixteca e tamen unha zona ocupada desde tempos inmemoriais. Xa desde o periodo preclasico formaronse na rexion alguns nucleos de poboacion importantes, como Yucuita e Cerro de las Minas . Con todo, as capitais mixtecas non alcanzaron nunca a magnitude das suas vecinas zapotecas. O maior dos apoxeos da cultura mixteca foi alcanzado no periodo posclasico , cando o senor 8 Veado de Tututepec e Tilantongo emprendeu unha campana de unificacion politica das cidades-estado mixtecas e chegou a ocupar os vales centrais de Oaxaca.

Notas [ editar | editar a fonte ]

Vexase tamen [ editar | editar a fonte ]

Wikimedia Commons ten mais contidos multimedia na categoria:   Mesoamerica

Bibliografia [ editar | editar a fonte ]

• Boehm de Lameiras, Brigitte (1986). ≪Mesoamerica. Sociedades y culturas≫, en Relaciones , VII (26): paxs. 13-22. Morelia (Mexico): El Colegio de Michoacan .
• Carmack, Robert et. al. (1996): The legacy of Mesoamerica: history and culture of a Native American civilization . Prentice Hall. Nova Jersey. ISBN 0-13-337445-9 .
• Kirchhoff, Paul (2000) [1943], ≪Mesoamerica≫, na revista Acta Americana , 92: pax. 107; reeditado en Dimension Antropologica (9), version electronica consultada o 30 de maio de 2010.
• Kroeber, Alfred (1947)[1939], Cultural and natural areas of native North America , University of California Press , Berkeley.
• Litvak King, Jaime (1985), ≪Mesoamerica: events and processes, the last fifty years≫ , en American Antiquity , 50 (2): paxs. 374-382, Society for American Archaeology.

Outros artigos [ editar | editar a fonte ]

• Amerindio
• America Latina
• Historia de America Central

Ligazons externas [ editar | editar a fonte ]

• Museo Nacional de Antropologia (Mexico).
• Instituto Nacional de Antropologia e Historia (Mexico).
• Fundacion Nacional de Arqueologia de El Salvador. Arquivado 04 de marzo de 2016 en Wayback Machine .
• Museo Nacional de Costa Rica.
• Textos academicos sobre la guerra y la metalurgia en Mesoamerica