Moeda de 4 marabedis de cobre dos
Reis Catolicos
.
O
marabedi
[
1
]
foi unha antiga
moeda
peninsular
utilizada entre os seculos
XI
e
XIV
, que tamen serviu como unidade de conta ata o
seculo XIX
.
Narciso Sentenach
, escribiria en
1905
en relacion a epoca dos marabedis e ao vocabulo:
≪Esta e a epoca aurea e a que acreditou o marabedi a un extremo tal, que non foi despois excluido do noso vocabulario.≫
[
2
]
Se atendemos a
etimoloxia
mais admitida da palabra
marabedi
(correspondente aos
almorabides
)
teremos que aceptar a suposicion de que antes destes (
1086
a
1146
) non circulou na
Peninsula Iberica
moeda de ningunha clase con este nome, pero como queira que no
Foro de Melgar de Suso
, de
950
, falase de
marabedises
, e no de
Fernando I
aos lugares dependentes do mosteiro de
Cardena
tamen se len nalgunhas clausulas
como expresion de valor
, e noutros documentos que se puidesen aducir, como o
Foro de Sepulveda
, sen citar mais, puidese por iso acaecer unha
antinomia
, que fixo suponer a especialistas,
que tal etimoloxia almorabide non e taxativa ou que esta palabra tina unha significacion mais ampla entre os cristians daquel tempo.
Pretendeuse resolver esta lagoa historica, en aparente disxuntiva, suponendo, que os textos primitivos de tales documentos estan alterados,
pois os que chegaron a nos son copias posteriores
, e que os
prezos ou multas
consignaronse transliterados as
moedas correntes
de cando se fixeron estas copias, pero sexa como for, o certo e:
≪
a fins do
seculo XII
e principios do
XIII
, durante o reinado de
Afonso VIII
, o marabedi tina unha existencia perfectamente real, determinada, chamandose asi aos
dinares almorabides
, que aquel rei cristian de
Castela
imitou a sua vez,
acunando
Moeda
de
ouro
, de peso e de valor equivalente, escritas en
caracteres arabigos
, variando tan so un pouco o
texto das lendas
, e introducindo entre elas o
signo da cruz
.
[
3
]
≫
- O marabedi, xa fose orixinalmente
arabe
ou
cristian
, correu indistintamente entre ambos os
habitantes posuidores de
reinos na Peninsula
,
vulgo denominado tamen, nas diversas linguas dos reinos peninsulares, como
mitcales de ouro, moravitines
ou
afonsinas
.
- Os xudeus,
contadores ergo expertos
no valor das moedas,
tomaban, por aquel tempo, indistintamente os uns ou os outros
, fosen marabedis
musulmans ou cristians
.
Os documentos son tan abundantes que apenas hai
foros
ou escrituras dos tempos de
Afonso VIII
ata
Fernando III o Santo
, que non falen de
marabedises
,
como superior moeda corrente:
≪
O
foro
de
Cordoba
, dado a esta cidade polo
rei santo
, redimia a pena do homicidio, en certos casos, por 270 marabedis.
[
4
]
≫
Os reis intermedios,
Fernando II
e o inmediato
Afonso IX
cunaronos
igualmente, pero con tipo distinto, pois imprimiron neles os seus
bustos
e as lendas con caracteres
cristians
.
Fernando III
non os cunou, valendose dos de reinados anteriores, ata que chegaron os dias do seu fillo
Afonso X
, nos que sufriu esta moeda unha
crise
, que constitue unha paxina singular da sua historia.
O seu pai, o
rei santo
, cunou so unha moeda divisionaria de
billon
, que probablemente se vina usando desde antes en
Castela
, chamada
pepion
, dos que 180 facian un marabedi.
Afonso X
,
o rei sabio
,
amante da cultura
, foi introdutor de novidades e ideou, entre outras cousas, modificar o
sistema ponderal
que vina rexendo na Peninsula desde o tempo dos
romanos
, e que fora substituido no
resto de Europa
por outro de orixe moi distinta.
O
marco de
Colonia
, foi desde enton aceptado como
patron para os pesos
, ao historiar a nova
Metroloxia
designada por
Afonso X
, achamos disposicions tan explicitas como a carta de
Sevilla
de
14 de abril
da era de
1299
, dada a
Leon
, na que tratando de
unificar en todos os reinos pesalas e medidas
, dicia:
≪
E dos pesos ponemos o marco Alfonsi, que e este que vos enviamos, en que a oito oncas, e na onza a media, e quarta, e oitava. E en libraa aya dous marcos, que son dez e sex oncas. E ponemos arroba, en que aya veynte cinco libras. E no quintal quatro arrobas, que son cient libras.
≫
Tal e o sistema
ponderal
que introducia o
apelado rei
, concluindo co antigo romano, en vigor ata enton.
≪
E principio inconcuso (indiscutido) que o peso da moeda ha ter que responder en todo tempo ao -sistema ponderal corrente- (vixente, en uso), asi que ao ocorrer cambio tan completo na -metroloxia hispana-, non podia menos que modificarse tamen o sistema monetario a el correspondente.
[
5
]
≫
Os
marabedis castelans e mouriscos, dunha sexta parte da onza antiga
, debian a sua
talla
a un sistema ponderal distinto ao que se introducia, polo que era imposible equiparalos cos divisores do
marco de Colonia
cuxo peso era de
3,8 a 3,85 gramos.
Tina pois que desaparecer o marabedi e ser substituido por outra
aurea
moeda, que fose divisora do novo tipo ponderal, enton e por esta razon, apareceu
a
dobra
, moeda algo equivalente,
ainda que superior ao marabedi
, que desde o momento da sua aparicion representaba a cincuentava parte do
marco de Colonia
, cuxo peso medio era de
4,50 gramos, 6,5 mais que o marabedi. (e dicir, o marabedi pesaba -2 gramos)
≪
D. Afonso X foi o primeiro que ordenou a
cunaxe
da dobra de ouro
, dandolle vida para varios reinados, ata que dexenerada, foi substituida por outro tipo de mais credito, nos dias dos Reis Catolicos.
[
6
]
≫
A dobra quedou desde enton como o tipo da
moeda superior daquel tempo
pesando a
cincuentava parte do marco
, vina representar o papel do marabedi, ao que substituia
, o que antes se contratou por marabedis, desde enton debia valorarse por
dobras
, pero non por isto eliminabase o
sistema dos marabedis
, ainda se seguia contando por eles.
Substitucion do marabedi por moeda de prata
[
editar
|
editar a fonte
]
Ata enton os reis de Castela cunaran so o
billon
, e para rematar o ouro, ainda non existia a moeda de prata castela,
como se dixo, Afonso X foi quen designou, ao comezo do seu reinado, cunar moeda nova en ouro e prata en razon ao marco de Colonia.
Ao introducirse a prata habia que darlle algun nome as pezas que dela se cunasen, e como
en ouro se inaugurara a dobla
, polas novas moedas de prata pretendiase continuar o sistema dos marabedis, estimouse oportuno cunar unhas pezas de prata de modulo aproximado a aqueles e de talle tal, que dada a relacion que se establecia entre ambos os
metais
ricos, ≪seis de prata valesen tanto como un de ouro≫
, e por isto chamaronselles
marabedis brancos ou burgaleses
.
Asi se vina a continuar pola prata o sistema antigo do ouro, baixo o que existian tantos contratos, e deste xeito, si no ouro introduciase un novo sistema,
na prata transixiase co pasado
, que por tal medio continuabase. Nisto estaria, ademais, a a razon das equivalencias do marabedi de ouro co de prata.
Nas decadas centrais do
seculo XIV
abandonouse o uso do marabedi como moeda con existencia fisica. Con todo, continuouse empregando o marabedi como moeda de conta, para facer as conversions entre as diversas moedas en uso. Algunhas destas tinan valores superiores ao marabedi, mentres que outras, como a branca, serian equivalentes a fraccions de marabedi. Asi se fala de tendencia a depreciacion do marabedi durante o periodo
1429
-
1451
, seguido dun periodo de estabilidade que chegaria ata
1460
, e depreciandose de novo ata chegar cara a
1480
.
[
7
]
Trala
Primeira Guerra Civil Castela
, a finais do
seculo XIV
, fixeronse fortes depreciacions para poder pagar a guerra. Ao estar o marabedi relacionado co valor das moedas depreciadas, creouse un
novo
marabedi, cuxo valor era a metade do
vello
marabedi.
[
8
]
Moeda de cobre de curso legal que, con sucesivas cunaxes, estivo vixente desde os
Reis Catolicos
ata a primeira reforma no sistema monetario de
Isabel II
(
1474
-
1854
).
En
1854
, baixo o reinado de
Isabel II
, o marabedi empezou a substituirse polo "centimo de real"; as emisions de centimos de real mantiveronse ata
1864
, a partir desa data, as moedas de cobre que se empezaron a cunar, pasaron a chamarse "centimo de escudo" (tamen denominado "decima" por ser equivalente a decima de real).
As moedas espanolas contemporaneas ao marabedi de cobre foron o "
Real
" de prata e o "
Escudo
" de ouro. Un cambio comun desde
1497
; dado que e variable ao longo de toda a epoca moderna, e o seguinte: Cada 34 marabedis era un
Real
e a sua vez 16 reais de prata eran 1
Escudo
de ouro; polo que 544 marabedis eran un
Escudo
.
O
escudo
, desde
1535
cotizou a 350 marabedis. A sua valoracion cambia ao longo da epoca moderna, oscilando entre os 400 marabedis de
1566
e os 440 de
1609
. O
Real
tampouco estivo exento de cambios na sua paridade; cotizou en
1642
a 45 marabedis e a 64 marabedis desde
1686
.
No reinado dos
Reis Catolicos
, as moedas de ouro tiveron outros nomes, como
ducados
,
excelentes
ou
dobres excelentes
, e existiron outras moedas de cobre ademais do marabedi, -
Dineiro
-, -
Branca
-.
Os valores mais usuais foron moedas "de a un", "de a dous", "de a catro", "de a oito" e "de a dezaseis" marabedis. Foron cunadas en distintas
cecas
durante os reinados de
Isabel e Fernando
,
Xoana
e
Carlos
,
Carlos I
,
Filipe II
,
Filipe III
,
Filipe IV
,
Carlos II
,
Filipe V
,
Lois I
(dada a brevedade do seu reinado non chegou a cunar marabedis, ainda que si Treseta, Dobler,
Real
e
Escudo
),
Fernando VI
,
Carlos III
,
Carlos IV
,
Xose Napoleon
,
Fernando VII
e
Isabel II
.
- ↑
Definicions no
Dicionario da Real Academia Galega
e no
Portal das Palabras
para
marabedi
.
- ↑
≪Esta es la epoca aurea y la que acredito el maravedi a un extremo tal, que no fue despues excluido de nuestro vocabulario.≫
- ↑
a fines del siglo XII y principios del s. XIII, durante el reinado de Alfonso VIII, el maravedi tenia una existencia perfectamente real, determinada, llamandose asi a los dinares almoravides, que aquel rey cristiano de Castilla imito a su vez, acunando Moneda de oro, de peso y de valor equivalente, escritas en caracteres arabigos, variando tan solo un poco el texto de las leyendas, e introduciendo entre ellas el signo de la cruz.
- ↑
El fuero de Cordoba, dado a esta ciudad por el rey santo, redimia la pena del homicidio, en ciertos casos, por 270 maravedis.
- ↑
Es principio inconcuso (indiscutido) que el peso de la moneda ha tenido que responder en todo tiempo al ?sistema ponderal corriente? (vigente, en uso), asi que al ocurrir cambio tan completo en la ?metrologia hispana?, no podia menos que modificarse tambien el sistema monetario a el correspondiente.
- ↑
D. Alfonso X fue el primero que ordeno la acunacion de la
dobla de oro
, dandole vida para varios reinados, hasta que degenerada, fue substituida por otro tipo de mas credito, en los dias de los Reyes Catolicos.
- ↑
Guinot, p. 218-220
- ↑
MacKay, p. 52
- Guinot Rodriguez, Enric.
La Baja Edad Media en los siglos XIV y XV. Economia y Sociedad
. Madrid: Sintesis.
ISBN
84-9756-116-3
.
- MacKay, Angus (1981).
Money, prices and politics in Fitfteenth Century Castile
(en ingles)
. London: Royal Historical Society.
ISBN
0-901050-82-2
.